این یک امر طبیعی است که افراد به ویژه پس از گذراندن یک روز طولانی، هر از گاهی احساس خواب آلودگی کنند. با این حال، خواب آلودگی بیش از حد می تواند مختل کننده باشد و فرد را برای انجام فعالیت های عادی روزمره خود دچار مشکل کند. برخی از دلایل شایع خواب آلودگی بیش از حد، شامل بیداری طولانی مدت و خواب کم کیفیت است. در برخی موارد، خواب آلودگی بیش از حد ممکن است به دلیل اختلال خواب و یا سایر شرایط سلامتی باشد. در ادامه به برخی از علل مختلف خواب آلودگی بیش از حد همراه با علائم و گزینه های درمانی آن اشاره شده است.
علل ایجاد خواب آلودگی بیش از حد
خواب آلودگی بیش از حد طبیعی میتواند یک مشکل اساسی باشد. زیرا این ممکن است است در هر فرد معنی متفاوتی داشته باشد. به طور کلی، خواب آلودگی غیر طبیعی به این معنی است که که کسلی و خستگی برای طولانی مدت و یا چندین روز ادامه داشته باشد. خواب آلودگی بیش از حد یک مسئله نسبتاً رایج است. مطالعات نشان میدهند که 10 تا 20 درصد از افراد، با خواب آلودگی بیش از حد و غیر طبیعی سر و کار دارند. علل مختلفی برای احساس خواب آلودگی غیر طبیعی وجود دارد که هر کدام از آن ها درمانهای مخصوص به خود را دارند. برخی از علل رایج خواب آلودگی بیش از حد و غیر طبیعی شامل موارد زیر هستند:
کمبود خواب
کمبود خواب در شرایطی رخ میدهد که خواب فرد به اندازه کافی و نرمال نباشد. آکادمی پزشکی خواب آمریکا، یادآوری میکند که بزرگسالان در طی شبانه روز به 7 تا 8 ساعت خواب مفید نیاز دارند. این مقدار خواب برای ایجاد احساس هوشیاری و انجام فعالیت های روزمره لازم است. با این حال، طبق مطالعات انجام شده، حدود 20 درصد از بزرگسالان فاقد خواب کافی هستند. فردی که در طول شبانه روز به اندازه کافی نمی‌خوابد، احتمالاً روز بعد از آن، خواب آلودگی بیش از حد را تجربه خواهد کرد. افرادی که به طور مکرر از خواب کافی برخوردار نباشند، ممکن است دائماً احساس خستگی و کسلی کنند. برخی از دلایل اصلی کمبود خواب عبارتند از:
- ساعات کاری بیش از حد و یا متناقض
- تعهدات شخصی
- شرایط پزشکی اساسی
شرایط سلامتی و پزشکی که منجر به کمبود خواب میشوند، به درمانهای خاصی احتیاج دارند. در بیشتر موارد، تغییرات ساده در شیوه زندگی معمولاً میتواند باعث افزایش مدت زمان و کیفیت خواب فرد شود.
بی خوابی
بی خوابی یک شرایط مربوط به خواب است که در آن افراد در خوابیدن دچار مشکل خواهند شد. افرادی که مبتلا به بیماری بیخوابی هستند، به طور مداوم احساس خستگی و خواب آلودگی میکنند. با این حال، آنها قادر به خوابیدن نیستند. ممکن است افراد به دلایل مختلفی، بیخوابی را تجربه کنند. برخی از علائم این بیماری عبارتند از:
- عدم توانایی خوابیدن
- بیدار شدن مداوم در طول روز
- بیدار شدن زود هنگام در صبح و عدم به خواب رفتن دوباره
تشخیص بی خوابی می تواند دشوار باشد. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها خاطر نشان کرده، است که پزشکان تنها با رد سایر اختلالات خواب احتمالی، می توانند بیماری بیخوابی را تشخیص دهند.
درمانهای بیخوابی
درمان بیخوابی ممکن است ترکیبی از روشهای درمانی باشد. به طور مثال:
- استفاده از داروهای آرامبخش-خواب آور
- مصرف داروهای ضد افسردگی
- تکنیک های رفتاری برای ترویج خواب منظم
آپنه خواب انسدادی
آپنه خواب نوعی اختلال است که در آن تنفس فرد به طور موقت در هنگام خواب متوقف میشود. این یک دلیل نسبتاً شایع در ایجاد خواب آلودگی بیش از حد به شمار می رود. دو نوع آپنه خواب وجود دارد:
آپنه خواب انسدادی: آپنه خواب انسدادی زمانی رخ میدهد که بافتهای نرم در قسمت پشت گلو، ریزش کرده و جریان هوا را مسدود میکند.
آپنه خواب مرکزی: آپنه خواب مرکزی زمانی رخ میدهد که مغز توانایی ارسال سیگنال برای تنفس به عضلات تنفسی را از دست میدهد.
آپنه خواب ممکن است ده ها و یا صدها بار در طول یک شب رخ دهد. در نتیجه این میتواند چرخه خواب فرد را به شدت مختل کند. علائم شایع آپنه خواب شامل خروپف بسیار بلند و تنفس بریده و منقطع در طول شب است. یکی از دلایل شایع ایجاد آپنه خواب در افراد، اضافه وزن و چاقی است. در این حالت، کاهش وزن اولین روش درمانی توصیه شده است.
درمان آپنه خواب
دو روش درمانی رایج برای آپنه خواب، شامل موارد زیر هستند:
استفاده از دستگاه های فشار هوای مثبت: این وسیله از دستگاهی تشکیل شده است که به یک ماسک متصل می شود و این ماسک باید بر روی صورت قرار داده شود. این دستگاه در هنگام خواب، هوای تحت فشار را وارد گلوی فرد میکند. در نتیجه هوا از ریزش بافتهای گلو جلوگیری میکند.
استفاده از دندانگیرهای مخصوص: این وسیله شبیه محافظ دندانی یا ارتودنسی است. دندان گیرها در طول خواب، فک پایین را کمی عقب نگه میدارند. در نتیجه، این موقعیت مانع از ریزش و انسداد راه هوایی توسط بافتهای نرم در قسمت پشت گلو میشود.
سندروم پاهای بی قرار
سندروم پاهای بی قرار به حرکت غیر قابل کنترل پاها در هنگام استراحت گفته میشود. این حالت علاوه بر کاهش کیفیت خواب، معمولاً باعث ایجاد احساس ناراحتی در پاها نیز میشود. سندروم پاهای بی قرار ممکن است در بیداری و یا خواب رخ دهد. این سندروم اگر در زمان خواب اتفاق بیفتد، باعث میشوند که پاهای فرد به طور مکرر در طول شب دچار اسپاسم یا لرزش شوند. در حالی که لرزش پاها ممکن است برای بیدار کردن فرد از خواب کافی نباشد، امّا میتواند مانع از رسیدن به مراحل خواب عمیقتر شود. در نتیجه فرد ممکن است روز بعد احساس خستگی و خواب آلودگی کند. برخی از دانشمندان معتقدند سندروم پاهای بی قرار به دلیل ناهنجاری در انتقال دهنده عصبی دوپامین رخ میدهد. دوپامین در کنترل حرکت ماهیچهای نقش دارد.
درمان سندروم پاهای بی قرار
ایجاد تغییرات در سبک زندگی، ممکن است برای افرادی که موارد خفیفتری از این سندروم را دارند، مفید باشد. این شامل موارد زیر است:
- دنبال کردن عادات خوب خوابیدن
- ورزشی منظم
- ترک سیگار
افرادی که مبتلا به موارد شدیدتر این سندروم هستند، ممکن است برای تنظیم میزان دوپامین و آهن در بدن، به دارو نیاز داشته باشند.
نارکولپسی یا حمله خواب
نارکولپسی یک بیماری عصبی است که باعث میشود فرد به طور ناگهانی و در موقعیت نامناسب، بخوابد. افراد مبتلا به نارکولپسی معمولاً در طول روز خواب آلودگی شدید و مداوم را تجربه میکنند. اکثر مبتلایان به این بیماری یک یا چند مورد از علائم زیر را دارا میباشند:
- اختلالات خواب
- فلج خواب
- توهم و خیال
درمان های بیماری نارکولپسی
درمان این بیماری معمولاً شامل داروهای محرک است که به فرد کمک میکند بیدار بماند. داروهای ضد افسردگی ممکن است به کنترل توهم و قسمت فلج خواب کمک کنند. پزشکان همچنین ممکن است به افراد مبتلا به این بیماری توصیه کنند که در طول روز چند نوبت خواب خوب داشته باشند. زیرا این امر میتواند علائم نارسایی عصبی را بهبود بخشد.
افسردگی
افسردگی ممکن است به مشکلات خواب از جمله خواب آلودگی بیش از حد روز، خواب بیش از حد یا خواب بدون آرامش منجر شود. به همین ترتیب، مشکلات خواب ممکن است در علائم افسردگی نقش داشته باشند. خستگی عمومی و خستگی روزانه در بین مبتلایان به افسردگی، بسیار رایج است. علائم دیگر افسردگی عبارتند از:
- احساس غم و اندوه
- احساس ناامیدی
- احساس اضطراب
- مشکل در تمرکز
- مشکل در به خاطر سپردن جزئیات
درمانهای افسردگی
درمان افسردگی ممکن است شامل دارو درمانی، روان درمانی یا ترکیبی از این دو باشد. چندین نوع داروی ضد افسردگی مختلف وجود دارد. فرد باید با پزشک در مورد انتخاب بهترین گزینه انتخابی این داروها صحبت کند. روان درمانی ، درمانی رایج برای افسردگی است. این شامل درمان شناختی رفتاری و برنامه بین فردی است. بر طبق اظهارات انجمن اصطراب و افسردگی آمریکا، روش های درمانی در درمان افسردگی بسیار موثر هستند.
مصرف برخی از داروهای خاص و خواب آلودگی بیش از حد
در برخی موارد، خواب آلودگی بیش از حد و غیرطبیعی در طول روز ممکن است یک عارضه جانبی مصرف داروی خاصی باشد. این داروها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- آنتی هیستامینها
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد اضطراب
- داروهای مربوط به فشار خون بالا
آگاهی از عوارض جانبی مربوط به دارو، بسیار مهم است. اگر عوارض جانبی داروها مانند خواب آلودگی، بسیار شدید باشند، پزشک ممکن است دارو را عوض کرده و یا دوز آن را تغییر دهد.
علائم و نشانه‌های خواب آلودگی غیر طبیعی و بیش از حد
خواب آلودگی بیش از حد به خودی خود یک اختلال به شمار نمیرود. بلکه نشانه کمبود خواب یا یک وضعیت سلامتی است. افرادی که خواب آلودگی بیش از حد دارند، ممکن است متوجه موارد زیر شوند:
- خستگی
- عدم توانایی در تمرکز
- کندی
خواب آلودگی بیش از حد ممکن است باعث موارد زیر شود:
- به سختی بیدار شدن در هنگام صبح و یا پایین آمدن دشوار از تخت
- احساس کسلی و بی خوابی در طول روز
- چرت زدن مداوم در طول روز
- خوابیدن در مواقع نامناسب مانند رانندگی و هنگام غذا خوردن
- ایجاد نقصان در توجه
- از دست دادن اشتها
- ایجاد مشکل در به خاطر سپردن جزئیات
- تمرکز مشکل
- خشم و ناراحتی
- عملکرد ضعیف در کار یا فعالیت های مدرسه
اگر خواب آلودگی غیر طبیعی و بیش از حد فرد در نتیجه وضعیت سلامتی باشد، ممکن است علائم دیگری را نیز تجربه کند.
بیشتر بدانید؛ راهکارهای درمانی اختلالات خواب
تشخیص خواب آلودگی بیش از حد و غیر طبیعی
تشخیص صحیح و درست علت اصلی خواب آلودگی غیر طبیعی و بیش از حد، برای انتخاب بهترین درمان، بسیار مهم است. در طول تشخیص علت خواب آلودگی، پزشک ممکن است در مورد عادات و سبک زندگی فرد و هر نوع دارویی که مصرف می کند، سوالاتی را مطرح کند. پزشک همچنین ممکن است در مورد سلامت روان بیمار، اطلاعاتی را کسب کند. در بعضی موارد نیز ممکن است آزمایشات تشخیصی زیر توصیه شود:
یک مطالعه خواب به نام پلی مونوگرافی: این آزمایش امواج مغزی فرد، میزان اکسیژن و حرکات بدن را در طول خواب ثبت می کند، تا چرخه خواب ارزیابی شود.
الکتروانسفالوگرام: این آزمایش غیر تهاجمی، فعالیت الکتریکی در مغز را ثبت میکند.
درمان های عمومی برای خواب آلودگی بیش از حد
برخی از تغییرات کلی در شیوه زندگی ممکن است به افراد کمک کند که خواب بهتری داشته باشند. این تغییرات شامل موارد زیر هستند:
- دنبال کردن یک رژیم سالم و متعادل
- محدود کردن مصرف کافئین و الکل
- ورزش منظم
- ایجاد یک محیط آرامش بخش برای خواب
- دوش گرفتن گرم قبل از خواب
- پیروی از یک برنامه ثابت برای خواب
چشم انداز
خواب آلودگی بیش از حد و غیر طبیعی در روز، پس از گدراندن شبی با خواب ضعیف و ناکافی، امری طبیعی است. با این حال، خواب آلودگی مداوم می تواند نشانه ای از اختلال خواب یا برخی از شرایط اساسی و سلامتی باشد. افرادی که خواب آلودگی بیش از حد را تجربه می کنند، برای تشخیص علت آن، لازم است به پزشک مراجعه کنند. درمان علت خواب آلودگی می تواند کیفیت خواب را بهبود بخشد و این نیز خطر عوارض دیگر را کاهش می دهد. بسیاری از برنامه های رایج درمانی شامل تغییرات ساده در سبک زندگی و دنبال کردن یک برنامه خواب منظم هستند که می توانند به بهبود کیفیت خواب کمک کنند.