فشار خون پایین چه زمانی رخ می دهد؟ علائم، تشخیص و روش های درمانی

فشار خون پایین در واقع فقط یک علامت است و یک بیماری یا عارضه نیست، اگرچه اغلب توسط افراد این گونه در نظر گرفته می شود. تصمیم گرفتیم آن در این گروه قرار دهیم، زیرا مردم در جستجوی آن در گروه “عارضه ها” هستند.

فشار خون پایین (افت فشار خون شریانی) بخصوص در خانم های جوان و لاغر شایع است. هنگامی که مقدار فشار خون کمتر از 100 روی 60 یا 110 روی 60 میلی متر جیوه باشد، از فشار خون پایین صحبت می کنیم. افراد مبتلا معمولاً از سرگیجه، خستگی یا تنگی نفس رنج می برند.

مرور اجمالی بر فشار خون پایین

حدود مقادیر مجاز: 110 روی60 میلی متر جیوه برای آقایان، 100 روی 60 میلی متر جیوه برای خانم ها

علائم فشار خون پایین

گاهی اوقات هیچ علائمی ندارد، اما اغلب ناراحتی هایی از قبیل تپش قلب، سرگیجه، سردرد، خستگی، تنگی نفس وجود دارد

علل فشار خون پایین

فشار خون پایین تا حدودی ارثی است. با این وجود، این بیماری می تواند در اثر تأثیرات محیطی، بیماری ها یا داروها و وضعیت های خاصی یا تغییر سریع موقعیت نیز ایجاد شود.

تشخیص فشار خون پایین

اندازه گیری مکرر فشار خون، آزمایش خون در صورت لزوم معاینه های بیشتر (مانند سونوگرافی و آزمایش خون)

درمان فشار خون پایین

داروهای خانگی و اقدامات کلی مانند دوش متناوب، ورزش، غذا با نمک کافی، نوشیدن زیاد مایعات؛ اگر همه اینها کمکی نمی کند از دارو استفاده می شود.

بهبودی

معمولاً بی ضرر است، فقط در موارد خاص مراقبت دقیق لازم است.

جدول حدود مقادیر فشار خون پایین

اصطلاح فشار خون به فشار در شریان های اصلی اشاره دارد. این شریان ها، عروقی هستند که از قلب دور می شوند. این که فشار در داخل آنها چقدر زیاد یا کم است، بستگی به خاصیت ارتجاعی و مقاومت دیواره های رگ دارد. از طرف دیگر، فشار خون تحت تأثیر قدرت قلب است – یعنی چه مقدار خون در هر ضربان قلب به سیستم گردش خون منتقل می شود. ضربان قلب نیز نقش دارد.

فشار خون با “میلی متر جیوه” (میلی متر جیوه) بیان می شود. مقدار فوقانی (سیستولیک)، فشار خون را در لحظه ای که عضله قلب منقبض شده و خون را خارج می کند، بیان می کند. مقدار پایین (دیاستولیک)، به مرحله آرامش قلب (کاهش سرعت) هنگامی که دوباره با خون پر می شود، اشاره دارد.

مقادیر فشار خون پایین 

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO)، فشار خون در حالت ایده آل باید زیر120 روی 80 میلی متر جیوه باشد. اگر مقدار سیستولیک زیر 110 (مردان) یا 100 (زن) باشد و مقدار دیاستولیک زیر 60 باشد، پزشکان از فشار خون پایین (افت فشار خون شریانی) صحبت می کنند. جدول نشان می دهد که چگونه انحرافات از مقدار مطلوب به سمت بالا ارزیابی می شود:

* برای آقایان، مقادیر زیر 110/60 فشار خون پایین در نظر گرفته می شود، برای خانم ها مقادیر زیر 100/60.

فشار خون پایین به ندرت خطرناک است. فقط اگر مقدار آن بیش از حد کاهش یابد، فشار خون پایین خطرناک می شود – خطر غش کردن وجود دارد. گاهی اوقات، افت فشار خون شریانی قطعاً نشانه بیماری جدی اندام ها است.

علائم فشار خون پایین

فشار خون پایین همیشه علائمی ایجاد نمی کند. با این حال، به خصوص در مورد حملات سریع فشار خون، علائمی مانند سرگیجه، تپش قلب و مشکلات گردش خون، سردرد یا خستگی ممکن است ایجاد شود.

غالباً مبتلایان (غیرفعال) نوجوانان در سن بلوغ، خانم های جوان لاغر، زنان باردار و افراد مسن هستند. در اصل، اگر فشار خون پایین علائمی از قبیل موارد زیر ایجاد کند و این علائم به طور مکرر یا خیلی ناگهانی رخ دهد، باید علت آن توسط پزشک مشخص شود:

تپش قلب

اگر فشار خون پایین باشد، ضربان قلب سریع (نبض) اغلب آن را همراهی می کند. این امر به این دلیل است که بدن می خواهد با کاهش گردش خون مقابله کند – و این کار را با فعال کردن سیستم عصبی سمپاتیک انجام می دهد تا ضربان قلب سریعتر شود.

سرگیجه

فشار خون پایین به معنای عدم خون رسانی به مغز است. این امر باعث ایجاد اختلالات بینایی مانند “دیدن ستاره های معروف” یا “سیاه شدن جلوی چشم”، زنگ زدن گوش و سرگیجه می شود. در بدترین حالت، افراد مبتلا ضعف خواهند کرد.

غالباً این علائم هنگام تغییر وضعیت افراد مورد توجه قرار می گیرند، به عنوان مثال هنگام ایستادن (سریع) یا خم شدن. خون به طرف پاها پایین می رود و بدن به زمانی برای تنظیم فشار خون نیاز دارد. در صورت خطر سقوط یا در صورت رانندگی خطر چنین افت فشاری خطرناک می شود.

سردرد

فشار خون پایین اغلب با سردرد (ضربان مضراب، ضربان دار) همراه است. دلیل: گردش خون در سر کاهش می یابد. در این صورت ممکن است نوشیدن چیزی مفید باشد و حجم گردش خون را افزایش دهد. پیاده روی نیز برای شما مناسب است، زیرا هوای تازه باعث بهبود اکسیژن رسانی به مغز شده و گردش خون را تشدید می کند.

خستگی

کوفتگی، مشکلات تمرکز، سرگیجه، خستگی – فشار خون پایین باعث می شود شما خسته شوید بیماران زمان طولانی تری را صرف راه رفتن در اول صبح می کنند و احساس می کنند عموماً فاقد نیروی محرک هستند. همچنین به دلیل کاهش گردش خون، اغلب می لرزند یا عرق می کنند.

تنگی نفس

تنگی در قفسه سینه یا درد شدید در ناحیه قلب نیز می تواند از علائم فشار خون پایین باشد. بعضی از افراد در تنفس مشکل دارند، ممکن است پوستشان سرد و رنگ پریده به نظر برسد. این امر به این دلیل است که در فشار خون شریانی، رگ های خونی باریک می شوند تا حجم خون به اندامهای حیاتی مانند قلب یا مغز هدایت شود.

وزوز گوش ها، کاهش اشتها، کج خلقی، حساسیت به آب و هوا و حالات افسردگی نیز حاکی از فشار خون پایین است. اگرچه فشار خون پایین به ندرت خطرناک است، افراد مبتلا اغلب از علائم ناخوشایند رنج می برند.

فشار خون پایین علل و عوامل خطرساز

طبیعتاً بدن خودش سیستمی دارد که فشار خون را تنظیم می کند – گلبول های کوچک اندازه گیری فشار در عروق خونی شاهرگی (شریان های کاروتید) که می توانند فشار خون را در رگ احساس کنند. آنها سیگنال هایی را به مرکز گردش خون در ساقه مغز منتقل می کنند.

این امر باعث می شود در صورت بالا بودن فشار خون، دستور گشاد شدن عروق و در صورت پایین بودن فشار خون، دستور انقباض عروق داده شود. اگر فشار خون در رگ تأمین کننده بیش از حد کاهش یابد، کلیه نیز فعال می شود: وی هورمون رنین را آزاد می کند. این امر باعث افزایش فشار خون از طریق مراحل میانی می شود.

مکانیسم تنظیم فشار خون ممکن است درست کار نکند یا به دلایل مختلف مختل شود. این امر منجر به فشار خون پایین می شود. پزشکان بین اشکال مختلف افت فشار خون تمایز قائل هستند: افت فشار خون اولیه (اصلی)، افت فشار خون ثانویه و افت فشار خون ارتوستاتیک.

افت فشار خون اولیه

فشار خون پایین اولیه یا اصلی، رایج ترین شکل فشار خون است. بدون علت قابل تشخیص رخ می دهد. با این حال، گرایش به این مشکل ممکن است ارثی باشد. از آنجا که افراد جوان و لاغر (به ویژه زنان) اغلب فشار خون پایین مادرزادی دارند، به این حالت افت فشار خون سرشتی نیز گفته می شود (سرشت = ساختار، وضعیت جسمی عمومی).

افت فشار خون ثانویه

فشار خون پایین ثانویه نتیجه یا علامت بیماری زمینه ای است. این موارد به عنوان مثال شامل موارد زیر است:

• کم کاری تیروئید (کم کاری تیروئید)
• کم کاری بخش قشری غدد فوق کلیوی (بیماری آدیسون)
• کم کاری غده هیپوفیز (نارسایی هیپوفیز قدامی)
• بیماری های قلبی (نارسایی قلبی، آریتمی قلبی، پریکاردیت)
• کمبود نمک (هیپوناترمی)
• ضعف وریدی (واریس)

کمبود مایعات (در هوای گرم، از طریق تعریق شدید، اسهال شدید و استفراغ و غیره) نیز فشار خون را کاهش می دهد: از دست دادن زیاد مایعات باعث کاهش میزان گردش خون می شود و افت فشار در عروق می شود.

همچنین به عنوان عارضه جانبی برخی داروها، فشار خون به شدت کاهش می یابد. کاهش فشار خون ناشی از دارو می تواند از طریق موارد زیرایجاد شود:

• داروهای روانگردان (داروهای افسردگی، اضطراب، بی خوابی)
• داروهای ضد آریتمی (داروهای ضد آریتمی قلبی)
• داروهای ضد فشار خون (داروی ضد فشار خون بالا)
• دیورتیک ها (داروهای مدر)
• داروهای کرونر (برای آنژین صدری: اسپری های نیترو)
• گشادکننده عروق (عوامل گشادکننده عروق)

افت فشارخون وضعیتی (ارتواستاتیک)

وضعیت به حالت ایستادن بدن اشاره دارد. در نتیجه، فشار خون پایین وضعیتی وقتی سریع از حالت دراز کشیده بلند می شوید و خون به سمت پاهایتان جذب می شود، رخ می دهد. این امر منجر به تغییر حجم می شود که بدن قادر به واکنش مناسب (سریع) نیست. به همین دلیل افت فشارخون وضعیتی، اختلال وضعیتی نیز (Orthostatic) نامیده می شود.

دلایل احتمالی افت فشار خون وضعیتی عبارتند از:

• افت فشار خون ثانویه
• اختلال در سیستم عصبی خودمختار (به عنوان مثال از طریق دیابت)
• آسیب سلول عصبی در مغز (به عنوان مثال از طریق پارکینسون، سوء مصرف الکل)
• واریس (واریس)
• وضعیت ناشی از گرفتگی (ترومبوز) ورید عمقی پا (سندرم پس از ترومبوتیک)

پزشکان دو نوع افت فشار خون وضعیتی را نشان می دهند:

افت فشار خون وضعیتی سمپاتیک: پس از بلند شدن، فشار خون سیستولیک کاهش می یابد در حالی که ضربان نبض افزایش می یابد.

افت فشار خون مجانبی آسمپاتیک: فشار خون سیستولیک و دیاستولیک هنگام بلند شدن افت می کند، در حالی که ضربان نبض بدون تغییر باقی مانده و یا افت می کند.

فشار خون پایین در دوران بارداری

در شش ماهه اول بارداری فشار خون پایین طبیعی است. اما بعضی اوقات حتی در اواخر بارداری خیلی کم باقی می ماند. دلیل این امر می تواند سندرم بزرگ سیاهرگ (ونا کاوا) باشد: کودک متولد نشده روی بزرگ سیاهرگ مهم مادر فشار می آورد.

این رگ خونی بزرگ، خون را از پشت بدن به قلب می رساند. بنابراین فشار کودک به بزرگ سیاهرگ مهم بازگشت خون به قلب را ضعیف می کند. در نتیجه، خون رسانی به مغز و سایر قسمت های بدن کاهش می یابد و در نتیجه فشار خون پایین می آید.

معاینات و تشخیص فشار خون پایین 

برای تشخیص بیماری “فشار خون پایین”، پزشک باید فشار خون را به طور مکرر اندازه گیری کند. معمولاً مهم است که اندازه گیری ها در روزهای مختلف و در زمان های مختلف انجام شود.

میز معاینه کج (تیلت) مخصوصاً برای بیمارانی که قبلاً یک بار به دلیل مشکلات گردش خون دچار ضعف شده اند، مورد استفاده قرار می گیرد. در طول آزمایش، بیمار روی یک میز کج با دو تسمه بسته شده است. ضربان قلب و فشار خون کنترل می شود.

پس از یک مدت زمان استراحت ده دقیقه ای در هنگام دراز کشیدن، جدول کج به سرعت در زاویه شیب 60 تا 80 درجه راست می شود. بنابراین بالا آمدن سریع از وضعیت درازکش شبیه سازی می شود تا بررسی شود فشار خون و نبض افت کرده و بیمار دچار ضعف می شود یا خیر.

اگر این مورد باشد، فرد به اصطلاح از سنکوپ وازوواگال صحبت می کند (غش کردن در نتیجه واکنش بیش از حد عصب واگ، که بخشی از سیستم عصبی خودمختار است). از طرف دیگر، فشار خون پایین ناشی از تنظیم ضعیف وضعیت (افت فشار خون وضعیتی) با استفاده از تست شلونگ قابل تشخیص است.

در این آزمایش گردش خون، ابتدا بیمار باید ده دقیقه دراز بکشد و سپس به سرعت بلند شود و ده دقیقه در حالت ایستاده بماند. در افت فشار خون وضعیتی، تغییر سریع موقعیت باعث افت فشار خون و احتمالاً علائم دیگر (مانند سرگیجه) می شود.

اگر پزشک حدس بزند که فشار خون بسیار پایین ناشی از بیماری زمینه ای خاص (افت فشار خون ثانویه) است، معاینات بیشتر می تواند این حدس را آشکار کند. به عنوان مثال، برای روشن شدن کم کاری تیروئید، مقادیر غده تیروئید در خون اندازه گیری می شود و غده تیروئید با استفاده از سونوگرافی بررسی می شود. الکتروکاردیوگرافی (ECG) می تواند نشانه های بیماری قلبی (مانند اختلال ریتم) را ارائه دهد.

درمان فشار خون پایین

خبر خوب این است که هرچه علائم فشار خون پایین نگران کننده باشد، داروهای خانگی و چند اقدام ساده معمولاً می توانند ناراحتی را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. دارو درمانی تنها در صورتی ضروری است که فشار خون پایین باعث علائم جدی یا خطر سلامتی شود.

درمان خانگی

بنابراین اگر فشار خون شما پایین باشد دقیقاً چه کاری می توانید انجام دهید؟ اول از همه حرکت کنید. فعالیت بدنی باعث گردش خون شده و علائمی مانند سرگیجه و خستگی را کاهش می دهد. به خصوص ورزش های استقامتی مانند دویدن، شنا یا دوچرخه سواری برای این کار مناسب هستند.

به هر حال، قبل از بلند شدن حرکت شروع می شود، غالباً با کشیدن و خم کردن پاهایتان به طور متناوب در رختخواب کمک می کنید تا جریان خون افزایش یابد، یا با پاهایتان را در هوا حرکت دوچرخه را انجام دهید. فقط در این صورت گردش خون را به آرامی بالا ببرید – در صورت لزوم برای نشستن در لبه تخت مکث کنید.

غالباً می توان شبها با بالا بردن بالا تنه ( بالش در زاویه ای حدود 20 درجه باشد) از نوسانات فشار خون هنگام بیدار شدن در صبح جلوگیری کرد. سایر داروهای خانگی برای فشار خون پایین جوراب های فشرده ساز / ساق بلند هستند. این جوراب ها گردش خون در پاها را زیاد می کنند.

بیشتر بدانید: برای فشار خون بالا باید پتاسیم بیشتر مصرف شود

دوش گرفتن به جای حمام کامل نیز نکته خوبی برای افرادی است که افت فشار خون دارند. اگر نمی خواهید بدون حمام کامل این کار را انجام دهید، باید مطمئن شوید که آب حمام خیلی گرم نیست و در پایان به آرامی از وان خارج شوید. به دلیل گرما، رگ ها منبسط می شوند، به همین دلیل هنگام بلند شدن خون به راحتی می تواند در پاها می ریزد.

دوش های جایگزین برای افت فشار خون بسیار مفید است: تغییر سریع بین آب سرد و گرم باعث می شود رگ های خونی به طور متناوب منبسط و دوباره منقبض شوند. این کار دیواره رگ ها را ورزش داده و گردش خون را زیاد می کند.

اگر از دوش کل بدن با آب سرد می ترسید، حداقل می توانید روی پایین تنه – از پاها به سمت بالا و باسن – دوش سرد بگیرید. یک برس تقویت کننده گردش خون یا یک اسفنج ماساژ باعث افزایش اثر تحریک کننده، می شود.

صحبت در مورد اثرات تحریک کننده

یک فنجان قهوه در صبح نیز چنین تأثیر دارد. چای سبز یا سیاه نیز تأثیر تحریک کننده ای بر گردش خون دارد. به طور کلی، اگر فشار شما خیلی پایین باشد، باید مقدار زیادی مایعات بنوشید (آب، گیاهان دارویی یا چای میوه ای و غیره)، که این کار باعث افزایش حجم خون و در نتیجه فشار خون می شود.

نمک معمولی نیز در ترکیب با مایعات در بدن باعث افزایش حجم خون و فشار خون می شود. بنابراین افراد با افت فشار خون باید به غذای خود به میزان کافی نمک (حداکثر پنج گرم در روز) نمک بزنند. همچنین توصیه می شود به جای چند وعده بزرگ، روزانه چندین وعده غذایی کوچک میل کنید.

اگر فشار خون شما پایین است، باید مصرف الکل را نیز محدود کنید. الکل رگهای خونی را گشاد می کند و باعث می شود فشار خون حداقل در کوتاه مدت کاهش یابد.

بیشتر بدانید: فشار خون بالا چیست و علائم و عوارض آن کدام است؟

گفته می شود که ساپونین ها نیز در افت فشار خون تأثیر مثبت دارند. این مواد گیاهی، به عنوان مثال در مشروبات الکلی، جو دوسر و حبوبات یافت می شود. آنها می توانند تولید کورتیزول در بدن را افزایش داده و در نتیجه فشار خون را بالا ببرند.

برخی از گیاهان دارویی نیز گردش خون را زیاد می کنند. این گیاهان شامل، جینسنگ، زالزالک و رزماری است. بعضی از گیاهان دارویی برای تهیه چای می توانند مورد استفاده قرار گیرند، برخی دیگر به عنوان داروهای گیاهی در دسترس هستند. از پزشک یا داروساز خود مشاوره بگیرید.

دارو های فشار خون پایین

اگر داروهای خانگی و اقدامات کلی (ورزش های زیاد و غیره) به اندازه کافی علائم افت فشار خون را کاهش نمی دهند، باید در مورد درمان دارویی با پزشک خود صحبت کنید. با این حال، او فقط در صورت لزوم چنین دارویی را تجویز می کند. این امر به این دلیل است که همه ترکیبات فعال مورد استفاده نیز می توانند عوارض جانبی داشته باشند.

مواد مؤثر زیر برای درمان فشار خون پایین در دسترس است:

Sympathomimetics

این ترکیبات فعال (به عنوان مثال اتیلفرین، کافئین) رگ های خونی را منقبض کرده و ضربان قلب را افزایش می دهند، این امر باعث بالا رفتن فشار خون می شود. عوارض جانبی احتمالی: آریتمی قلبی.

Fludrocortisone

این ماده فعال با افزایش مقدار مایعات در رگ ها، فشار خون را بالا می برد. عوارض جانبی احتمالی: احتباس مایعات در بافت (ادم)، افزایش وزن و کمبود پتاسیم.

بیشتر بدانید: فشار خون عصبی و تنگی نفس عصبی را بشناسید

در گذشته به اصطلاح دی هیدروگروتامین ها نیز در موارد افت فشار خون تجویز می شد. با این حال، به دلیل عوارض جانبی آشکار، ممکن است از سال 2014 دیگر برای افت فشار خون ارتوستاتیک تجویز نشوند.

دوره و بهبودی افت فشار خون

به عنوان یک قاعده، افت فشار خون خطرناک نیست و باعث آسیب دائمی نمی شود. اما در موارد شدید ممکن است منجر به سرگیجه و غش شود افت فشار خون در دوران بارداری نیز می تواند خطرناک باشد، می تواند این اتفاق بیفتد که به رحم به اندازه کافی با خون نرسد.

در این صورت مراقبت از جنین دیگر تضمین نمی شود. چنین نارسایی دائمی به کودک می تواند منجر به اختلالات رشدی و افزایش عوارض در بدو تولد شود. بنابراین افت فشار خون در دوران بارداری باید توسط پزشک کنترل و بررسی شود.