سرخک به عنوان یک عفونت ویروسی از سیستم تنفسی شروع می شود. علیرغم وجود واکسن ایمن و موثر هنوز هم آماری از تعداد ابتلا به آن در سراسر جهان گزارش می شود.
بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 2017 حدود 110 هزار مرگ جهانی ناشی از سرخک به ثبت رسیده است که بیشتر آن در کودکان زیر 5 سال گزارش شده است. در سال های اخیر موارد ابتلا به سرخک نیز در ایالات متحده در حال افزایش است. به گزارش هلث لاین، درباره علائم سرخک، نحوه سرایت و پیشگیری از آن بیشتر یاد بگیرید.
علائم سرخک
علائم سرخک به طور کلی طی 10 تا 12 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شود. آنها عبارتند از:
سرفه
تب
آبریزش بینی
چشمان قرمز
گلو درد
لکه های سفید داخل دهان
بثورات پوستی گسترده نیز نشانه کلاسیک سرخک محسوب می شود. این بثورات می تواند تا 7 روز ادامه داشته باشد و به طور کلی طی 14 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شود و به طور معمول روی سر نمایان می شود و به آرامی به سایر قسمت های بدن گسترش می یابد.
علل سرخک
سرخک به دلیل عفونت با یک ویروس آر.ان.آ از خانواده پارامیکسوویریده ایجاد می شود. ویروس ها میکروب های ریز انگلی هستند و هنگام آلودگی ویروس به سلول های میزبان حمله کرده و از اجزای سلولی برای تکمیل چرخه زندگی خود استفاده می کند. ویروس سرخک نخست دستگاه تنفسی را آلوده می کند.
با این حال، سرانجام از طریق جریان خون به سایر قسمت های بدن نیز گسترش می یابد. بیماری سرخک فقط در انسان مشاهده می شود. 24 منبع معتبر شناخته شده برای انواع ژنتیکی سرخک وجود دارد اگرچه در حال حاضر فقط 6 مورد در آن جریان دارد.
آیا سرخک از طریق هوا منتقل می شود؟
سرخک از طریق هوا از قطرات تنفسی و ذرات کوچک آئروسل منتشر می شود. فرد آلوده هنگام سرفه یا عطسه ویروس را در هوا آزاد می کند، همچنین این ذرات تنفسی می توانند روی اجسام و سطوح قرار بگیرند. اگر در تماس با یک شی آلوده مانند دستگیره درب قرار بگیرید سپس در صورت لمس بینی یا دهان خود آلوده می شوید. ویروس سرخک در خارج از بدن بیش از تصور ما زندگی می کند. در واقع تا 2 ساعت در هوا یا روی سطح عفونی باقی می ماند.
آیا سرخک مسری است؟
سرخک بسیار مسری است یعنی عفونت به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. یک فرد مستعد در معرض ویروس سرخک 90 درصد احتمال آلوده شدن دارد.
علاوه بر این، یک فرد آلوده می تواند ویروس را در هر 9 تا 18 فرد حساس گسترش دهد. فرد مبتلا به سرخک می تواند ویروس را به دیگران منتقل کند حتی قبل از اینکه از ابتلای خود مطلع شود. فرد آلوده قبل از ظهور بثورات مشخص 4 روز مسری است. بعد از ظاهر شدن بثورات فرد تا 4 روز دیگر هنوز مسری است.
واکسیناسیون نکردن عامل اصلی خطر ابتلا به سرخک محسوب می شود. بعلاوه، برخی از گروه ها از جمله کودکان خردسال، افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف و زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای ایجاد عوارض ناشی از عفونت سرخک قرار دارند.
بیشتر بخوانید:درمان فوری و سریع سردرد های میگرنی
تشخیص سرخک
در صورت مشکوک بودن برای ابتلا به سرخک یا تماس با فرد آلوده بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. وی با معاینه و بررسی علائم می تواند تشخیص دهد آیا به این عفونت مبتلا شده اید یا خیر. پزشک با بررسی بثورات پوستی و بررسی علائم مشخصه بیماری مانند لکه های سفید دهان، تب، سرفه و گلودرد سرخک را تشخیص می دهد.
اگر پزشک براساس سابقه و مشاهدات خود مشکوک به سرخک باشد آزمایش خون را برای بررسی قطعی ویروس سرخک تجویز می کند.
درمان سرخک
هیچ درمان خاصی برای سرخک وجود ندارد. برخلاف عفونت های باکتریایی عفونت های ویروسی به مصرف آنتی بیوتیک ها حساس نیستند. ویروس و علائم به طور معمول طی 2 یا 3 هفته از بین می روند.
برخی از مداخلات برای افرادی که در معرض ویروس قرار گرفته اند وجود دارد. این موارد به جلوگیری از ابتلا به عفونت یا کاهش شدت آن کمک می کنند. آنها عبارتند از:
واکسن سرخک طی 72 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض تزریق شود
یک دوز پروتئین های ایمنی به نام ایمونوگلوبولین که ظرف 6 روز از قرار گرفتن در معرض مصرف می شود
پزشک ممکن است موارد زیر را برای کمک به بهبودی توصیه کند:
استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش تب
استراحت برای کمک به تقویت سیستم ایمنی بدن
نوشیدن مایعات فراوان
استفاده از مرطوب کننده برای تسکین سرفه و گلودرد
مصرف مکمل های ویتامین A
سرخک در بزرگسالان
اگرچه اغلب این بیماری با دوران کودکی همراه است، اما بزرگسالان نیز می توانند به سرخک مبتلا شوند. افرادی که واکسینه نشده اند بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار دارند. به طور کلی شواهد نشان می دهند بزرگسالانی که در سال 1957 یا قبل از آن متولد شده اند به طور طبیعی در برابر سرخک ایمن هستند زیرا این واکسن برای نخستین بار در سال 1963 مجوز گرفت.
قبل از آن بیشتر افراد به طور طبیعی در سال های نوجوانی در معرض عفونت قرار گرفته و در نتیجه ایمن شدند. بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، عوارض جدی نه تنها در کودکان خردسال بلکه در بزرگسالان بالای 20 سال نیز شایع است. این عوارض می تواند مواردی مانند ذات الریه، آنسفالیت و کوری باشد.
اگر فرد بالغی از وضعیت واکسینه شدن خود علیه ویروس سرخک مطلع نیست باید برای تزریق واکسن به پزشک مراجعه کند. حداقل یک دوز واکسن برای بزرگسالان واکسینه نشده توصیه می شود.
سرخک در نوزادان
واکسن سرخک تا حداقل 12 ماهگی به کودکان تزریق نمی شود. قبل از دریافت نخستین دوز واکسن زمانی است که بیشتر در معرض ابتلا به ویروس سرخک هستند. نوزادان از طریق ایمنی غیرفعال که از مادر به کودک از طریق جفت و در دوران شیردهی تامین می شود در مقابل سرخک محافظت می شوند.
با این حال، تحقیقات نشان می دهد این ایمنی بدن می تواند در مدت بیش از 2.5 ماه پس از تولد یا زمان قطع شیردهی از بین برود. کودکان زیر 5 سال به دلیل سرخک بیشتر دچار عوارض می شوند. این عوارض مواردی مانند ذات الریه، آنسفالیت و عفونت گوش را شامل می شود که می تواند منجر به کاهش شنوایی شود.
دوره کمون برای سرخک
دوره کمون یک بیماری عفونی زمانی است که بین قرار گرفتن در معرض بیماری و زمان بروز علائم می گذرد. دوره کمون برای سرخک بین 10 تا 14 روز است. پس از دوره کمون اولیه علائم غیراختصاصی مانند تب، سرفه و آبریزش بینی مشاهده می شود و بثورات پوستی چند روز بعد شروع به توسعه می کنند. لازم به یادآوری است 4 روز قبل از بروز بثورات پوستی عفونت به دیگران قابل انتقال است. اگر فکر می کنید در معرض سرخک قرار گرفته اید و واکسینه نشده اید باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید:آب میوه های تازه برای درخشندگی پوست
پیشگیری از سرخک
چند روش برای جلوگیری از ابتلا به سرخک وجود دارد.
واکسیناسیون
واکسیناسیون بهترین راه پیشگیری از ابتلا به سرخک است و ایمنی 2 دوز واکسن سرخک 97 درصد است. دو واکسن در دسترس واکسن واکسن ام ام آر و ام ام آر وی است. وکسن ام ام آر یک واکسیناسیون 3 در یک است که می تواند فرد را در برابر سرخک، اوریون و سرخچه محافظت کند.
واکسن ام ام آر وی در برابر عفونت های مشابه واکسن ام ام آر محافظت می کند، همچنین شامل محافظت در برابر آبله مرغان نیز است. کودکان می توانند نخستین واکسن خود را در 12 ماهگی یا در صورت مسافرت در سطح بین المللی زودتر و دوز دوم را بین سنین 4 تا 6 سال دریافت کنند.
بزرگسالانی که هرگز واکسیناسیون نشده اند در این زمینه می توانند با پزشک خود مشورت کنند. برخی از گروه ها نباید علیه سرخک واکسینه شوند، این گروه ها شامل:
افرادی که قبلا به واکسن سرخک یا اجزای آن واکنش تهدیدکننده زندگی داشته اند
زنان حامله
افراد دارای نقص سیستم ایمنی بدن که می تواند شامل افراد مبتلا به اچ آی وی یا ایدز، افرادی که تحت درمان سرطان یا افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن هستند
عوارض جانبی واکسیناسیون به طور معمول خفیف است و در عرض چند روز از بین می رود. این عوارض می توانند مواردی مانند تب و بثورات خفیف را شامل شوند. در موارد نادر، این واکسن با تعداد کم پلاکت یا تشنج نیز مرتبط بوده است.
بیشتر کودکان و بزرگسالان عوارض جانبی ناشی از واکسن سرخک را تجربه نمی کنند. برخی معتقدند واکسن سرخک می تواند در کودکان اوتیسم ایجاد کند. در نتیجه طی سالیان متمادی تعداد زیادی مطالعه به این موضوع اختصاص یافته است و نتایج این تحقیقات نشان می دهد هیچ ارتباطی بین واکسن ها و اوتیسم وجود ندارد.
واکسیناسیون فقط برای محافظت از فرد و خانواده مهم نیست بلکه برای محافظت از افرادی که نمی توانند واکسینه شوند نیز مهم است. هنگامی که افراد بیشتری علیه یک بیماری واکسینه می شوند احتمال اینکه بین مردم گردش یابد کاهش می یابد که به آن مصونیت گله می گویند. برای دستیابی به ایمنی گله در برابر سرخک تقریبا 96 درصد جمعیت باید واکسینه شوند.
سایر روش های پیشگیری
همه افراد نمی توانند واکسن سرخک را دریافت کنند، اما روش های دیگری برای کمک به جلوگیری از شیوع سرخک نیز وجود دارد. اگر مستعد ابتلا به عفونت هستید:
بهداشت دست را رعایت کنید. دستان خود را قبل از غذا خوردن ، بعد از استفاده از دستشویی و قبل از لمس صورت، دهان یا بینی بشویید.
وسایل شخصی را با افراد بیمار به اشتراک نگذارید. این وسایل شامل مواردی مانند ظروف غذاخوری، لیوان و مسواک است.
از تماس با افراد بیمار خودداری کنید.
اگر به بیماری سرخک مبتلا هستید:
تا زمانی بیماری در دوران سرایت قرار دارد فرد باید از حضور در محل کار یا مدرسه و سایر مکان های عمومی خودداری کند که این 4 روز پس از ابتلا به بثورات سرخک است.
از تماس با افرادی که در برابر عفونت آسیب پذیر باشند مانند نوزادان خیلی کوچک و افراد دارای نقص ایمنی خودداری کنید.
در صورت نیاز به سرفه یا عطسه بینی و دهان خود را بپوشانید. دستمال استفاده شده را به سرعت دور بیندازید. اگر دستمال در دسترس نیست داخل آرنج خود عطسه کنید نه دست.
حتما دستان خود را مرتب بشویید و سطح یا اشیایی را كه دائم لمس می كنید ضدعفونی كنید.
سرخک در دوران بارداری
زنان بارداری که مقابل سرخک مصونیت ندارند باید مراقب باشند تا از قرار گرفتن در معرض ویروس در دوران بارداری جلوگیری کنند. ابتلا به سرخک در دوران بارداری تاثیرات منفی قابل توجهی بر سلامت مادر و جنین می گذارد. زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای عوارض ناشی از سرخک مانند ذات الریه قرار دارند. علاوه بر این، ابتلا به سرخک در دوران بارداری منجر به بروز عوارض بارداری زیر می شود:
سقط جنین
زایمان زودرس
وزن کم هنگام تولد
مرده زایی
اگر مادر نزدیک به تاریخ زمان زایمان باشد سرخک از مادر به کودک نیز منتقل می شود که به این بیماری سرخک مادرزادی می گویند. نوزادان مبتلا به سرخک مادرزادی پس از تولد بثورات دارند یا اندکی پس از آن ایجاد می شوند. اسن گروه از نوزادان در معرض خطر افزایش عوارض قرار دارند که حتی می تواند زندگی شان را تهدید کند.
در صورت بارداری و عدم مصونیت در مقابل سرخک باید در این باره با پزشک خود صحبت کنید به ویژه اگر با فرد آلوده ای در تماس بوده باشید. تزریق ایمونوگلوبولین ممکن است به جلوگیری از عفونت کمک کند.
پیش شناخت سرخک
سرخک در کودکان و بزرگسالان سالم میزان مرگ و میر کمی دارد و بیشتر افرادی که به ویروس سرخک مبتلا می شوند به طور کامل بهبود می یابند. خطر عوارض در گروه های زیر بیشتر است:
کودکان زیر 5 سال
بزرگسالان بالای 20 سال
زنان حامله
افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف
افراد دارای سوءتغذیه
افرادی که کمبود ویتامین A دارند تقریبا 30 درصد افراد مبتلا به سرخک یک یا چند عارضه را تجربه می کنند. سرخک می تواند منجر به عوارض تهدید کننده زندگی مانند ذات الریه و التهاب مغز (آنسفالیت) شود. سایر عوارض مرتبط با سرخک شامل موارد زیر است:
عفونت گوش
برونشیت
کروپ
اسهال شدید
نابینایی
عوارض بارداری مانند سقط جنین یا زایمان زودرس
پان آنسفالیت اسکلروزان تحت حاد، یک بیماری مخرب نادر سیستم عصبی که سال ها پس از عفونت ایجاد می شود
بیش از یک بار به سرخک مبتلا نمی شوید، بنابراین بعد از آلوده شدن به ویروس تا آخر عمر نسبت به آن ایمن هستید. با این حال، سرخک و عوارض احتمالی آن از طریق واکسیناسیون قابل پیشگیری است. واکسیناسیون نه تنها از شما و خانواده محافظت می کند بلکه از گردش ویروس سرخک در جامعه و از بروز عوارض جانبی آن جلوگیری می کند.
مترجم: الهه زارعی