آب مروارید یکی از شایعترین بیماریهای چشمی در جهان است که میتواند باعث کاهش بینایی و در نهایت نابینایی شود. این بیماری عمدتاً در اثر تغییرات مرتبط با افزایش سن در عدسی چشم ایجاد میشود، اما عوامل دیگری مانند بیماریهای مزمن، آسیبهای چشمی و استفاده طولانیمدت از برخی داروها نیز میتوانند در بروز آن نقش داشته باشند. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و روشهای درمان آب مروارید میپردازیم.
آب مروارید چیست؟
آب مروارید (Cataract) به کدر شدن عدسی چشم گفته میشود که منجر به کاهش شفافیت بینایی میشود. عدسی طبیعی چشم، یک بافت شفاف و انعطافپذیر است که نور را روی شبکیه متمرکز میکند تا تصویر واضحی ایجاد شود. هنگامی که این عدسی کدر شود، نور نمیتواند به درستی عبور کند و تصاویر بهصورت تار و مهآلود دیده میشوند.
علل ایجاد آب مروارید
دلایل متعددی میتوانند منجر به ایجاد آب مروارید شوند که برخی از آنها به عوامل طبیعی و برخی دیگر به عوامل محیطی و سبک زندگی مرتبط هستند. در ادامه، مهمترین علل بروز آب مروارید را بررسی میکنیم.
افزایش سن
رایجترین علت آب مروارید، افزایش سن است. با گذشت زمان، ساختار پروتئینهای عدسی چشم تغییر میکند و باعث کدر شدن آن میشود. معمولاً افراد بالای ۶۰ سال بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند.
عوامل ژنتیکی و وراثتی
برخی افراد به دلیل ژنتیک و سابقه خانوادگی، بیشتر مستعد ابتلا به آب مروارید هستند. در برخی موارد، نوزادان نیز ممکن است با این بیماری متولد شوند که به آن آب مروارید مادرزادی گفته میشود.
دیابت
افرادی که از دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ رنج میبرند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آب مروارید هستند. سطح بالای قند خون باعث تغییر در ساختار عدسی چشم شده و آن را کدر میکند.
ضربه یا آسیب به چشم
آسیبهای مستقیم به چشم، مانند برخورد جسم سخت یا سوختگیهای شیمیایی، میتوانند باعث ایجاد آب مروارید شوند. این نوع آب مروارید ممکن است بهسرعت یا به مرور زمان ایجاد شود.
استفاده طولانیمدت از داروهای کورتیکواستروئیدی
استفاده مداوم از داروهای استروئیدی، بهویژه برای درمان بیماریهایی مانند آسم، آرتریت روماتوئید و بیماریهای خودایمنی، میتواند خطر ایجاد آب مروارید را افزایش دهد.
قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش (UV)
نور خورشید و اشعه ماوراءبنفش میتوانند به تدریج به عدسی چشم آسیب برسانند و احتمال ابتلا به آب مروارید را افزایش دهند. افرادی که ساعات طولانی در معرض نور خورشید قرار دارند، باید از عینک آفتابی با فیلتر UV استفاده کنند.
سیگار کشیدن و مصرف الکل
مصرف سیگار و الکل میتواند به مرور زمان به عدسی چشم آسیب برساند و روند پیری آن را تسریع کند. افراد سیگاری نسبت به غیرسیگاریها بیشتر در معرض خطر آب مروارید هستند.
علائم آب مروارید
علائم آب مروارید معمولاً به تدریج ظاهر میشوند و در مراحل اولیه ممکن است چندان محسوس نباشند. در ادامه، به برخی از رایجترین علائم این بیماری اشاره میکنیم:
تاری دید
یکی از اولین و شایعترین علائم آب مروارید، تاری و مهآلود شدن دید است. افراد مبتلا ممکن است احساس کنند که از پشت یک شیشه مات به محیط اطراف نگاه میکنند.
کاهش حساسیت به رنگها
عدسی کدر باعث میشود که رنگها کمتر زنده و شفاف به نظر برسند. معمولاً بیماران متوجه میشوند که رنگها، بهویژه رنگهای روشن، کمرنگتر دیده میشوند.
مشکل در دید شبانه
آب مروارید میتواند باعث کاهش بینایی در شرایط کمنور شود. بسیاری از بیماران در رانندگی شبانه دچار مشکل میشوند.
حساسیت به نور
افراد مبتلا به آب مروارید معمولاً نسبت به نورهای قوی مانند نور خورشید یا چراغهای روشن حساستر میشوند. نورهای شدید ممکن است باعث ایجاد هالههای نوری در دید بیمار شوند.
نیاز مداوم به تغییر نمره عینک
بیمارانی که بهطور مکرر نیاز به تغییر عینک دارند، ممکن است به آب مروارید مبتلا باشند. این تغییرات معمولاً در مراحل اولیه رخ میدهند.
دوبینی در یک چشم
آب مروارید ممکن است باعث ایجاد دوبینی (دیدن یک شی بهصورت دوگانه) شود، اما این علامت معمولاً در مراحل پیشرفته بیماری ظاهر میشود.
روشهای درمان آب مروارید
آب مروارید در مراحل اولیه ممکن است نیازی به درمان خاصی نداشته باشد و استفاده از عینک مناسب یا نورپردازی بهتر میتواند به بهبود بینایی کمک کند. اما در موارد پیشرفته، جراحی تنها راهحل قطعی است.
درمانهای غیرجراحی
در مراحل اولیه، روشهای زیر میتوانند به مدیریت بیماری کمک کنند:
- استفاده از عینک مناسب
- بهبود نور محیط
- استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV
- کاهش مصرف سیگار و الکل
جراحی آب مروارید
جراحی آب مروارید یکی از رایجترین و موفقترین جراحیهای چشم است که شامل برداشتن عدسی کدر و جایگزینی آن با یک عدسی مصنوعی (لنز داخل چشمی) میشود.
انواع روشهای جراحی آب مروارید
فیکوامولسیفیکاسیون (Phacoemulsification)
رایجترین روش جراحی آب مروارید
استفاده از امواج اولتراسوند برای خرد کردن عدسی و خارج کردن آن
برشهای کوچک و بدون بخیه
اکستراکپسولار (Extracapsular Cataract Extraction)
روش سنتیتر با برداشتن بخش بزرگی از عدسی
مناسب برای آب مروارید پیشرفته
لیزر فمتوثانیه
استفاده از لیزر برای ایجاد برش دقیق و کاهش آسیب به بافتهای اطراف
جدیدترین روش جراحی آب مروارید
دوره نقاهت پس از جراحی
استفاده از قطرههای چشمی تجویز شده توسط پزشک
اجتناب از فشار دادن چشم
عدم رانندگی در چند روز اول
دوری از محیطهای آلوده و پر از گرد و غبار
پیشگیری از آب مروارید
اگرچه نمیتوان بهطور کامل از آب مروارید جلوگیری کرد، اما رعایت برخی نکات میتواند خطر بروز آن را کاهش دهد:
- استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV
- تغذیه سالم و سرشار از آنتیاکسیدانها
- کنترل دیابت و فشار خون
- پرهیز از سیگار و الکل
- معاینه منظم چشمها
نتیجهگیری
آب مروارید یک بیماری شایع چشمی است که معمولاً با افزایش سن بروز میکند. شناخت علائم و مراجعه بهموقع به پزشک میتواند به پیشگیری از کاهش بینایی کمک کند. در مراحل پیشرفته، جراحی یک راهحل موثر و ایمن برای درمان این بیماری محسوب میشود. با رعایت سبک زندگی سالم، میتوان خطر بروز آب مروارید را کاهش داد و سلامت بینایی را حفظ کرد.