جراحی اسلیو معده (Sleeve Gastrectomy) یکی از پرکاربردترین روش‌های جراحی چاقی است که برای افراد با چاقی مفرط یا افراد مبتلا به بیماری‌های مرتبط با چاقی توصیه می‌شود. موفقیت این جراحی نه‌تنها به تکنیک جراح وابسته است، بلکه تا حد زیادی به آمادگی جسمی و روانی بیمار پیش از عمل نیز بستگی دارد.
یکی از مؤثرترین عوامل در آمادگی پیش از جراحی، رعایت یک رژیم غذایی دقیق و هدفمند است. رژیم پیش از جراحی نه‌تنها در کاهش خطرات حین و پس از عمل مؤثر است، بلکه نقش مهمی در کاهش حجم کبد، بهبود کنترل متابولیکی، و آماده‌سازی ذهنی و جسمی بیمار برای سبک زندگی جدید دارد.
در این مقاله، به‌صورت جامع به اهداف، ساختار، مراحل، مزایا، مواد غذایی مجاز و ممنوع، عوارض ناشی از عدم رعایت رژیم، و نقش حمایت‌های روانی در موفقیت رژیم پیش از جراحی اسلیو معده خواهیم پرداخت.
فصل اول: اهمیت و ضرورت رژیم غذایی قبل از جراحی اسلیو معده
چرا باید پیش از جراحی رژیم غذایی رعایت شود؟
پیش از هر نوع جراحی چاقی، به‌ویژه اسلیو معده، بیمار باید تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کند. این تغییرات نه‌تنها با هدف کاهش وزن انجام می‌شوند، بلکه مزایای دیگری نیز دارند:
کاهش حجم کبد چرب (Liver Shrinkage)
در بیماران چاق، کبد معمولاً بزرگ و چرب است. این کبد حجیم، فضای جراحی را محدود می‌کند و خطر خونریزی، صدمه به اندام‌ها و دشواری در دسترسی به معده را افزایش می‌دهد. رژیم پیش‌جراحی به‌طور ویژه برای کاهش چربی کبد طراحی شده است.
کاهش وزن اولیه
کاهش وزن اولیه پیش از جراحی باعث تسهیل روند جراحی، کاهش فشار بر قلب و ریه‌ها، و آمادگی بهتر سیستم ایمنی و تنفسی می‌شود.
کنترل قند خون و انسولین
در بیماران دیابتی یا دارای مقاومت به انسولین، رژیم پیش‌جراحی باعث کنترل بهتر قند خون، کاهش نیاز به انسولین و پیشگیری از عوارض متابولیکی حین جراحی می‌شود.
بهبود عادات تغذیه‌ای و ذهنی
شروع رژیم پیش از جراحی، به بیمار فرصت می‌دهد تا با سبک زندگی جدید آشنا شده و تغییرات رفتاری لازم را آغاز کند.
کاهش خطرات بیهوشی
اضافه‌وزن شدید، به‌ویژه همراه با کبد چرب، باعث اختلالات در بیهوشی و تهویه تنفسی می‌شود. کاهش وزن حتی به میزان ۵ تا ۱۰ درصد می‌تواند این خطرات را کاهش دهد.
فصل دوم: زمان آغاز رژیم غذایی پیش از جراحی
مدت زمان رژیم بستگی به BMI و شرایط متابولیکی فرد دارد. به‌طور کلی:
-
برای افراد با BMI بین ۳۵ تا ۴۰: حدود ۷ تا ۱۰ روز رژیم کافی است.
-
برای افراد با BMI بالای ۴۰ یا کبد چرب شدید: ممکن است رژیم بین ۲ تا ۴ هفته ادامه یابد.
برخی از جراحان، رژیم را در دو مرحله طراحی می‌کنند:
مرحله اول (۷ تا ۱۴ روز قبل از عمل): رژیم کم‌کالری و کم‌کربوهیدرات با تمرکز بر کاهش چربی کبد
مرحله دوم (۲ تا ۳ روز قبل از عمل): رژیم مایع برای کاهش حجم معده و تسهیل جراحی
فصل سوم: ویژگی‌های رژیم غذایی پیش از جراحی اسلیو معده
رژیم پیش‌جراحی باید توسط متخصص تغذیه طراحی شود، اما به‌طور کلی دارای ویژگی‌های زیر است:
-
کم‌کالری (۸۰۰ تا ۱۲۰۰ کیلوکالری در روز)
-
کم‌کربوهیدرات (کمتر از ۵۰ گرم در روز در برخی موارد)
-
پرپروتئین (۶۰ تا ۹۰ گرم پروتئین در روز)
-
کم‌چربی، به‌ویژه چربی‌های اشباع‌شده
-
فاقد قندهای ساده (نوشیدنی‌های شیرین، شیرینی، نوشابه، نان سفید)
-
سرشار از مایعات (برای حفظ آب بدن)
-
کم‌نمک (برای کاهش احتباس مایعات)
فصل چهارم: ساختار نمونه رژیم غذایی روزانه
نمونه‌ای از رژیم غذایی ۱۲۰۰ کالری برای یک بیمار در مرحله اول رژیم پیش از جراحی:
صبحانه:
-
۲ عدد سفیده تخم‌مرغ + ۱ عدد تخم‌مرغ کامل (آب‌پز یا نیمرو با اسپری روغن)
-
۱ فنجان سبزیجات بخارپز
-
۱ لیوان چای سبز بدون قند
میان‌وعده:
-
۱ عدد ماست پروبیوتیک کم‌چرب بدون شکر
یا -
۱ پیمانه پروتئین شیک با آب یا شیر بادام
نهار:
-
۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم مرغ یا ماهی کبابی
-
سالاد سبز بدون سس (با آب‌لیمو و ۱ قاشق روغن زیتون)
-
۱ پیمانه سبزیجات بخارپز
عصرانه:
-
۱ عدد سیب کوچک یا خیار کامل با پوست
-
۱ عدد گردو یا بادام
شام:
-
سوپ سبزیجات کم‌نمک و بدون حبوبات یا برنج
-
۵۰ گرم گوشت سفید پخته یا تخم‌مرغ آب‌پز
قبل از خواب:
-
۱ لیوان شیر بادام یا شیر کم‌چرب گرم
فصل پنجم: مرحله رژیم مایع قبل از جراحی (۲ تا ۳ روز پایانی)
هدف این مرحله، پاکسازی سیستم گوارش، کاهش حجم معده و آمادگی برای جراحی است. در این مرحله، فقط مایعات مجاز هستند. شامل:
مایعات مجاز:
-
آب (بسیار زیاد)
-
آب گوشت یا مرغ بدون چربی
-
چای گیاهی یا چای سبز
-
ژله بدون قند
-
آب سبزیجات صاف‌شده
-
آبمیوه رقیق‌شده بدون شکر (در حد کم)
-
شیک‌های پروتئینی (با پروتئین ایزوله، بدون شکر)
نکات مهم:
-
ممنوعیت هرگونه غذای جامد
-
ممنوعیت نوشابه، قهوه شیرین، شیر پرچرب
-
عدم استفاده از نوشیدنی‌های انرژی‌زا یا قهوه شیرین
-
نوشیدن جرعه‌جرعه در طول روز (نه یک‌باره)
فصل ششم: مواد غذایی مجاز و ممنوع در دوره آمادگی جراحی
مواد غذایی مجاز:
-
گوشت‌های بدون چربی (مرغ، بوقلمون، ماهی)
-
تخم‌مرغ
-
لبنیات کم‌چرب بدون شکر
-
سبزیجات پخته یا بخارپز
-
سالاد بدون سس‌های چرب
-
مغزها در حد محدود (بادام، گردو، فندق)
-
شیک پروتئینی فاقد شکر
-
مایعات شفاف
مواد غذایی ممنوع:
-
نان سفید، برنج، ماکارونی
-
غذاهای سرخ‌شده یا فست‌فود
-
شیرینی‌جات، نوشابه، شکلات
-
آبمیوه‌های صنعتی
-
نوشیدنی‌های الکلی
-
نوشیدنی‌های گازدار
-
سوسیس، کالباس و گوشت‌های فرآوری‌شده
-
غذاهای شور، پرادویه یا پرچرب
فصل هفتم: مشکلات رایج در حین رژیم و راهکارهای آن
گرسنگی شدید
راهکار: افزایش مصرف سبزیجات کم‌کالری، نوشیدن آب، مصرف فیبر طبیعی، انتخاب منابع پروتئینی سیرکننده مثل سفیده تخم‌مرغ.
ضعف و سرگیجه
راهکار: تقسیم وعده‌های غذایی، مصرف نمک در حد بسیار کم در مایعات، بررسی قند خون در بیماران دیابتی.
یبوست
راهکار: مصرف مایعات فراوان، افزودن سبوس یا فیبر گیاهی به رژیم با مشورت پزشک.
خستگی ذهنی و بی‌انگیزگی
راهکار: استفاده از مشاوره روان‌شناسی، گروه‌های حمایتی، ثبت تغییرات وزن، یادداشت احساسات روزانه.
فصل هشتم: نقش حمایت روانی و رفتاری
رعایت رژیم پیش از جراحی، یک چالش ذهنی بزرگ برای بسیاری از بیماران است، به‌ویژه برای افرادی که با غذا ارتباط عاطفی یا اعتیاد رفتاری دارند. توصیه می‌شود:
-
جلسات مشاوره روان‌شناسی بالینی با تمرکز بر کنترل هیجان، اضطراب و پرخوری
-
گروه‌درمانی با دیگر بیماران در مسیر جراحی
-
استفاده از دفترچه رژیم، ثبت غذا، احساسات و انگیزه‌ها
فصل نهم: عوارض عدم رعایت رژیم قبل از جراحی
عدم رعایت رژیم می‌تواند عواقب جدی داشته باشد:
-
افزایش احتمال آسیب به کبد در حین جراحی
-
افزایش خطرات بیهوشی و اختلال تنفسی
-
دشواری در جراحی لاپاروسکوپی و احتمال تبدیل به جراحی باز
-
به تأخیر افتادن تاریخ عمل یا لغو آن
-
عدم آمادگی روانی بیمار برای تغییر سبک زندگی پس از جراحی
نتیجه‌گیری
رژیم غذایی قبل از جراحی اسلیو معده، بخش جدایی‌ناپذیر از فرآیند درمان چاقی است. این رژیم نه‌تنها شرایط فیزیولوژیکی بدن را برای جراحی بهینه می‌سازد، بلکه یک تمرین ذهنی و رفتاری برای ورود به دنیای جدید پس از جراحی است. پیروی دقیق از دستورات تغذیه‌ای و روانی، نقش کلیدی در موفقیت عمل و کاهش خطرات دارد. بیماران باید بدانند که این مسیر، یک فرآیند مشارکتی است که نیازمند همکاری مستمر با تیم درمان، انضباط فردی و پشتیبانی اجتماعی است.