سزارین یا زایمان سزارینی یکی از روش‌های رایج زایمان است که در آن نوزاد از طریق برش جراحی در دیواره شکم و رحم مادر خارج می‌شود. در سال‌های اخیر، میزان انجام سزارین به شکل قابل توجهی افزایش یافته است؛ این امر به دلیل پیشرفت‌های پزشکی، افزایش آگاهی، عوامل فرهنگی و همچنین افزایش تعداد بارداری‌های پرخطر می‌باشد. با این حال، سزارین مانند هر جراحی دیگر، عوارض خاص خود را دارد که ممکن است کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشند و بر سلامت جسمی و روانی مادر تأثیر بگذارند.
هدف این مقاله بررسی جامع عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت سزارین برای مادر و ارائه راهکارهایی برای پیشگیری و مدیریت این عوارض است.
بخش اول: عوارض کوتاه‌مدت سزارین
درد و ناراحتی پس از عمل
یکی از شایع‌ترین عوارض کوتاه‌مدت سزارین، درد محل جراحی است که معمولاً تا چند روز پس از زایمان ادامه دارد. درد ممکن است به دلیل برش جراحی، کشیدگی عضلات و التهاب ایجاد شود. مصرف داروهای مسکن و مراقبت‌های پس از عمل می‌تواند در کاهش درد موثر باشد.
عفونت
عفونت محل جراحی از مهم‌ترین عوارض کوتاه‌مدت سزارین به شمار می‌رود. عوامل مختلفی مانند بهداشت نامناسب، استفاده نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها و شرایط بیمار می‌توانند موجب عفونت شوند. عفونت می‌تواند به صورت التهاب پوست، ترشحات چرکی یا تب ظاهر شود و نیازمند درمان سریع و مناسب است.
خونریزی بیش از حد (هموراژ)
در حین عمل یا پس از آن ممکن است خونریزی بیش از حد رخ دهد که در صورت عدم کنترل می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. خونریزی ممکن است به دلیل مشکلات انعقادی، آسیب به عروق یا عضلات رحم ایجاد شود. به همین دلیل پزشکان معمولا آماده کنترل خونریزی در حین عمل هستند.
واکنش‌های ناشی از بیهوشی
بی‌حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی که در سزارین استفاده می‌شود، ممکن است عوارضی مانند افت فشار خون، تهوع، استفراغ، سردرد پس از بی‌حسی نخاعی و واکنش‌های آلرژیک به داروها ایجاد کند.
مشکلات تنفسی
به خصوص در موارد بیهوشی عمومی، ممکن است مشکلات تنفسی و نیاز به مراقبت ویژه پس از عمل دیده شود. همچنین نوزادانی که با سزارین متولد می‌شوند، ممکن است در لحظات اول پس از تولد به دلیل نبود فشار طبیعی کانال زایمان دچار مشکلات تنفسی شوند.
لخته شدن خون (ترومبوز)
یکی دیگر از عوارض جدی و خطرناک، لخته شدن خون در رگ‌های پا یا ریه (آمبولی ریه) است. بی‌حرکتی پس از عمل و عوامل دیگر می‌توانند خطر این عارضه را افزایش دهند.
بخش دوم: عوارض بلندمدت سزارین
جای زخم رحم و دیواره شکم
یکی از مهم‌ترین عوارض بلندمدت سزارین، باقی ماندن جای زخم در رحم و دیواره شکم است. این جای زخم‌ها می‌توانند باعث چسبندگی بافت‌های داخلی شوند که ممکن است در بارداری‌های بعدی مشکلاتی مانند پارگی رحم، چسبندگی رحم به سایر اندام‌ها و مشکلات جراحی ایجاد کنند.
افزایش خطر پارگی رحم در بارداری‌های بعدی
زنان با سابقه سزارین بیشتر در معرض پارگی رحم در زایمان‌های بعدی هستند که یک عارضه بسیار خطرناک و اورژانسی محسوب می‌شود و ممکن است منجر به خونریزی شدید و حتی مرگ مادر و نوزاد شود.
مشکلات باروری و بارداری
مطالعات نشان داده‌اند که سزارین می‌تواند خطراتی مانند جفت سرراهی (جفتی که دهانه رحم را می‌پوشاند) و جفت چسبیده (جفتی که به دیواره رحم به شدت چسبیده است) را افزایش دهد که هر دو می‌توانند مشکلات جدی برای مادر و جنین ایجاد کنند. همچنین ممکن است خطر ناباروری یا سقط جنین در آینده افزایش یابد.
درد مزمن محل جراحی
برخی زنان پس از سزارین دچار درد مزمن در محل زخم می‌شوند که ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها ادامه داشته باشد. این درد می‌تواند ناشی از آسیب به عصب‌ها یا چسبندگی‌های داخلی باشد.
مشکلات روانی و افسردگی پس از زایمان
سزارین اضطراری یا غیرمنتظره می‌تواند بر سلامت روان مادر تأثیر بگذارد و احتمال افسردگی پس از زایمان را افزایش دهد. همچنین دوره ریکاوری طولانی‌تر ممکن است باعث احساس ناتوانی و اضطراب شود.
تاثیر بر شیردهی
بسیاری از تحقیقات نشان داده‌اند که مادران سزارینی ممکن است در شروع شیردهی با مشکلات بیشتری مواجه شوند. درد محل جراحی و استرس ناشی از آن می‌تواند بر کیفیت و مدت زمان شیردهی تاثیرگذار باشد.
بخش سوم: عوامل مؤثر در کاهش عوارض سزارین
انتخاب به موقع و صحیح سزارین
انجام سزارین فقط در موارد ضروری و توسط تیم پزشکی متخصص، مهم‌ترین راه پیشگیری از عوارض است. تصمیم‌گیری نادرست یا انجام سزارین بدون ضرورت می‌تواند عوارض را افزایش دهد.
مراقبت‌های پیش از عمل
آمادگی مادر از لحاظ تغذیه، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و مشاوره‌های روانی می‌تواند به کاهش خطر عوارض کمک کند.
تکنیک‌های جدید جراحی
استفاده از روش‌های جدید و کمتر تهاجمی در سزارین مانند “سزارین نرم” یا Gentle Cesarean می‌تواند عوارض را کاهش دهد.
مراقبت‌های پس از عمل
تجویز داروهای مناسب، فیزیوتراپی و مراقبت‌های بهداشتی دقیق می‌تواند در بهبود سریع‌تر و کاهش عوارض موثر باشد.
بخش چهارم: توصیه‌ها و راهکارها برای مادران
-
مراقبت دقیق پس از زایمان: نظارت بر زخم، رعایت بهداشت و پیگیری دوره نقاهت
-
حرکت و پیاده‌روی آرام: برای جلوگیری از ترومبوز و بهبود گردش خون
-
پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین: به منظور حفظ سلامت محل جراحی
-
پیگیری منظم پزشکی: به خصوص در بارداری‌های بعدی برای کنترل ریسک‌ها
-
حمایت روانی: مراجعه به روانشناس یا مشاور در صورت بروز افسردگی یا اضطراب
نتیجه‌گیری
سزارین یک روش نجات‌بخش در زایمان‌های پرخطر است و در بسیاری از موارد جان مادر و نوزاد را نجات می‌دهد. اما این روش با وجود مزایای فراوان، عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدتی دارد که سلامت مادر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آگاهی نسبت به این عوارض، انتخاب درست و مراقبت‌های لازم می‌تواند به کاهش مشکلات و بهبود کیفیت زندگی مادران کمک کند. بنابراین، تصمیم‌گیری درباره نوع زایمان باید با در نظر گرفتن شرایط پزشکی و مشورت با پزشک متخصص صورت گیرد تا بهترین نتیجه برای مادر و کودک حاصل شود.