علاوه بر دندان‌پزشکان عمومی و متخصص که برای انجام درمان‌های دندانپزشکی به صورت آکادمیک آموزش دیده‌اند، خانواده دندان‌پزشکان دارای اعضای دیگری نیز هست که به صورت مجاز یا غیرمجاز در شاخه‌های مرتبط با دندانپزشکی فعالیت می‌کنند و در مواردی علاوه بر وظایف تعریف شده شغلی، به خود اجازه ورود به حیطه وظایف دندان‌پزشکان را می‌دهند. وظایف و اختیار‌های کمک‌دندان‌پزشکان تجربی طبق قانون مشخص شده است و آنان تنها مجاز به انجام درمان‌های دندانپزشکی زیر هستند:
• پر کردن پوسیدگی‌های سطحی دندان (بدون داشتن اجازه انجام درمان ریشه)
• کشیدن دندان در موارد اورژانس (بدون حق کشیدن دندان عقل و ریشه‌های پنهان در لثه)
• جرم‌گیری دندان
• ساخت دندان مصنوعی از نوع متحرک
کمک دندانپزشک تجربی موظف است در تابلو نام و عنوان خویش را که «کمک‌دندان‌پزشکان تجربی» است، با حروف یکسان بنویسد و به هیچ‌وجه حق ذکر عنوان‌های دیگر یا استفاده از تصاویر مختلف را ندارد.
تکنسین تجربی لابراتوار دندان : این افراد اجازه هیچ‌گونه دخالت در امر دندانپزشکی را ندارند. طبق آیین‌نامه اجرایی مجاز به مراجعه و تماس مستقیم با دهان و دندان نیستند و هیچ‌یک از لوازم و تجهیزات دندانپزشکی (غیر‌لابراتواری) را نمی‌توانند در محل کار خود داشته باشند.
کمک تکنسین دندان‌سازی : این افراد تنها می‌توانند در کارگاه‌های دندان‌سازی، زیر نظر مسوولان مربوطه کار کنند و به هیچ‌وجه حق دایر کردن کارگاه مستقل را ندارند. مسوول و کارکنان کارگاه نباید به‌صورت مستقیم با بیماران دهان و دندان تماس داشته باشند.
دندان‌سازان تجربی (تبصره پنج) : این عنوان ظاهرا اولین بار در تیتر «قانون تعیین وضعیت شغلی دندان‌سازان تجربی» مصوب 22 اردیبهشت‌ماه سال 64 مجلس شورای اسلامی ارایه شد و تعریف خاصی برای آن موجود نیست. اما به واقع تابلوهایی با این عنوان در سطح شهرها دیده می‌شود!
بهداران تجربی دندان : این عنوان اولین بار در قانون «اجازه استفاده قانونی کمک‌دندان‌پزشکان تجربی» مصوب سال 54 و هفتم تیرماه 64 مجلس شورای اسلامی به کار رفت که همان کمک‌دندان‌پزشکان تجربی را به این عنوان خطاب کرده است. تعریف این گروه و ضوابط مربوط به آنها دقیقا همان است که درباره کمک‌دندان‌پزشکان تجربی گفته شد.
بهداشت‌کاران دهان و دندان : این گروه براساس «قانون تربیت بهداشت‌کار دهان و دندان به منظور گسترش خدمات درمانی و بهداشتی در روستاها» مصوب فروردین ماه 1360 مجلس شورای اسلامی از میان داوطلبان کنکور سراسری جذب شدند. این افراد طی 2 سال، آموزش‌های محدودی را در مورد درمان‌های ضروری دندانپزشکی سپری کرده و پس از طی دوره کاردانی و طبق تعهد اولیه، برای 5 سال خدمت، عازم روستاها شدند. طبق قانون، این افراد پس از طی تعهد خود می‌توانند با شرکت در آزمون پیش‌بینی شده و کسب حد نصاب لازم تحصیلات خود را تا اخذ مدرک دکترای دندانپزشکی ادامه دهند. اگرچه این قانون بیشتر از چند سال صورت اجرایی نیافت اما بهداشت‌کاران دهان و دندان همچنان در حال جذب تدریجی در دانشگاه برای ادامه تحصیل خود در مقطع دکترا هستند. از میان درمان‌های دندانپزشکی، موارد زیر در حوزه اختیار‌ها و صلاحیت بهداشت‌کاران دهان و دندان است: معاینه و تشخیص بیماری‌های دهان و دندان، جرم‌گیری و بروساژ دندان‌ها در چارچوب فعالیت‌های بهداشتی، پر کردن دندان (که نیازمند درمان ریشه نباشد)، ساخت دست‌دندان کامل و پلاک‌های پارسیل آکریلیک (دندان‌های مصنوعی از جنس مواد آکریلی و نه فلزی)، معالجه دندان‌های کودکان (تا حد لثه و تاج) تهیه برخی فیلم‌های رادیوگرافی از دندان. بهداشت‌کاران می‌توانند در حدود صلاحیت خود و برای داروخانه مراکز بهداشتی- درمانی روستا اقدام به تجویز نسخه کنند. به هر حال این گروه از خانواده دندانپزشکی نسبت به سایر گروه‌های صرفا تجربی، دارای صلاحیت بیشتری برای انجام درمان‌های دندانپزشکی هستند چرا که دارای تحصیلات دانشگاهی و در ارتباط با بیماران بوده‌اند.
تکنسین‌های پروتز دندان : این افراد پس از اخذ دیپلم متوسطه به مدت 2 سال، تحصیلات دانشگاهی را صرفا برای کار در لابراتوار (کارگاه) ساخت دندان مصنوعی، از انواع مختلف می‌گذرانند. آنها باید روی قالبی که توسط دندانپزشک از دهان بیمار گرفته شده است کار کنند و طبق طرح مشخص شده از سوی دندانپزشک، دندان مصنوعی (پروتز) بسازند و به دندانپزشک تحویل دهند. این افراد هیچ تجربه و معلوماتی برای معاینه بیمار ندارند اما افراد بسیار شایسته و ورزیده‌ای در امور لابراتواری ساخت دندان هستند. البته جمعی از این افراد نیز به دلیل وضعیت نابسامان دندانپزشکی کشور، برخلاف وظایف قانونی و تعریف شده، به کار درمانی روی آورده و به‌طور مستقل بیماران را معاینه و درمان می‌کنند!
منبع:سلامت