درد پهلو به دردی کنار تنه درست زیر دنده ها اشاره دارد. برخی اوقات حتی ممکن است درد به قسمت کمر نیز گسترش یابد. اندام ها و ماهیچه های زیادی در سمت چپ و راست یا نزدیک آن وجود دارد که درد پهلو را به عنوان یک علامت رایج نشان می دهند.
عوامل بروز پهلو درد و درمان های خانگی آن
برخی از دلایل بروز پهلو درد مانند عفونت کلیه یا پانکراتیت بسیار جدی است. موارد دیگر از جمله تنش عضلانی یا سفتی می توانند دردناک باشند، اما در اغلب مواقع بی ضرر هستند. به گزارش مدیکال نیوزتودی، در این مقاله دلایل درد پهلو و گزینه درمان توضیح داده می شوند.
امام رضا (علیه السلام) در رساله ذهبیه که در بردارنده توصیه های شفابخش و آموزه های تندرستی است ، در مورد درد پهلو و سینه می فرمایند :
کسی که از بروز درد شقیــقه و درد پهلو و شکم ( شوصه یا ذات الجنب ؛ ورمی گرم و دردناک است ) بیمناک است در فصل تابستان پس از خوردن ماهی تازه ، بلافاصله به خواب و استراحت نپردازد (زیرا طبع ماهی سرد است وخواب هم سرد کننده بدن است که موجب تشدید سردی مغز و اعصاب و احشاء و درد سر و شکم می شود.
محمد بن ابراهیم جعفى می گوید: مردى از شکم دردى که چیزى نمانده بود باعث مرگش شود ، به نزد امام رضا (علیه السلام) نالید و از ایشان خواست براى او در پیشگاه خداوند عزوجل دعا کند؛ چرا که دارو و درمانهاى فراوانى که به وى دادهاند ، او را به ستوه آورده است و نه فقط او را سودى نرسانده، بلکه بر شدّت درد او نیز افزوده است.
امام رضا (ع) به او فرمود : « دعاى ما به درگاه خداوند ، جاى خود دارد و من از خداوند مىخواهم به مدد و نیروى خود ، درد تو را بکاهد ، امّا چون درد بر تو غلبه کرد و از آن به خود پیچیدى ، گردویى بردار و بر آتش بگیر تا هنگامى که بدانى آنچه در درون آن هست ، کباب شده و آتش ، رنگ پوست آن را نیز دگرگون کرده باشد . در این هنگام ، آن را بخور که در دم ، درد را آرام مىکند». او مىگوید : به خداوند سوگند ، تنها یک بار این کار را انجام دادم و به اذن خداوند ، آن شکمْدردِ من ، آرام شد.
علل بروز پهلو درد
6 علت احتمالی پهلو درد شامل موارد زیر است:
مشکلات عضلانی
عضلات معده، پشت و حتی قفسه سینه می توانند باعث بروز پهلو درد شوند. برخی از دلایل عمده درد عضلانی عبارتند از:
- آسیب های عضلانی مانند کشیدگی یا پیچ خوردگی
- استعمال مفرط
- تنش
- سبک زندگی بی تحرک یعنی فرد به اندازه کافی حرکت نمی کند
- استرس
- باقی ماندن به مدت طولانی در وضعیت غیرمعمول یا استرس زا از نظر جسمی
آسیب های عضلانی از مهمترین دلایل پهلو درد محسوب می شوند. درد عضلانی می تواند بسیار شدید باشد، اما شدت درد لزوما معیاری برای اندازه گیری شدت آسیب نیست.
عفونت مجاری ادراری
عفونت های دستگاه ادراری (UTI) هنگام ورود باکتری های مضر به دستگاه ادراری مثانه و آلوده کردن مجرای ادرار یا کلیه ها رخ می دهند. اغلب موارد عفونت های دستگاه ادراری در قسمت پایین دستگاه ادراری باقی می مانند.
این عفونت ها در زنان بیشتر از مردان مشاهده می شود. عفونت ادراری بدون درمان احتمال می رود به کلیه ها سرایت کند و باعث بروز عفونت شدیدتر کلیه ها شود. علائم عفونت دستگاه ادراری علاوه بر پهلو درد شامل موارد زیر است:
- ادرار دردناک
- نیاز مکرر یا مداوم به ادرار کردن
- مشاهده خون در ادرار
درد ناشی از عفونت ادراری می تواند روی هر دو پهلو یا فقط یکی از آنها تاثیر بگذارد.
مشکلات کلیوی
کلیه ها به عنوان فیلتر بدن در وسط پشت درست زیر دنده ها واقع شده اند. افراد ممکن است از قسمت کلیه ها در پشت یا پهلوها احساس درد کنند.
برخی از مشکلات کلیوی با انتشار عفونت از مثانه ایجاد می شوند، همچنین بیماری کلیوی می تواند ژنتیکی باشد یا در نتیجه بروز مشکل در ارگان دیگری رخ دهد. مشکلات کلیوی که ممکن است باعث پهلو درد شوند عبارتند از:
سنگ کلیه
بیماری های کلیوی مانند بیماری پلی کیستیک کلیه
عفونت ها
لخته شدن خون یا خونریزی در کلیه ها
هر فرد دارای پهلو درد همراه با سایر علائم مشکلات کلیوی مانند مشکلات ادراری باید به پزشک مراجعه کند. درد کلیه به طور معمول فقط در همان طرف بدن است که کلیه آسیب دیده قرار دارد.
هنگام درگیر شدن هر دو کلیه با عفونت یا بیماری فرد ممکن است در هر 2 طرف احساس درد داشته باشد.
زونا
زونا به عنوان عفونت باعث ایجاد بثورات دردناک و تاول زده روی بدن فرد می شود. هر فردی که به آبله مرغان مبتلا شده باشد احتمال می رود به زونا نیز مبتلا شود اگرچه این عفونت بیشتر در افراد مسن و دارای سیستم ایمنی ضعیف مشاهده می شود.
زونا به طور معمول به صورت احساس سوزش عمیق یا درد خارش دار از سیستم عصبی شروع می شود. طی چندین روز بثورات تاول های پر از مایعات نمایان می شود.
در برخی افراد زونا بسیار شدید است و باعث بروز عفونت های تهدید کننده زندگی می شود. افرادی که با اچ آی وی زندگی می کنند یا افرادی که از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می کنند و افراد مسن در صورت مشکوک شدن برای ابتلا به زونا باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.
از آنجا که زونا اغلب فقط روی یک طرف بدن تاثیر می گذارد افراد علائم آن را در سمت چپ یا راست خود مشاهده می کنند نه در هر دو سمت.
بیشتر بخوانید:برای این نوع سر درد با اورژانس تماس بگیرید!
مشکلات کبدی یا پانکراس
لوزالمعده و کبد در عمق شکم درست زیر قفس دنده قرار دارند. برخی اوقات مشکلات این اندام ها باعث درد پهلو می شود که این درد می تواند به پشت بدن نیز سرایت شود.
از آنجا که کبد و پانکراس با هم برای کمک به هضم غذا کار می کنند ممکن است سرانجام مشکل یکی از اعضای بدن روی ارگان دیگر تاثیر بگذارد.
بسیاری از مشکلات مختلف سلامتی لوزالمعده و کبد را تحت تاثیر قرار می دهند. برخی از این موارد مانند مسدود شدن مجاری صفراوی به دلیل وجود سنگ کیسه صفرا بسیار قابل درمان هستند. موارد دیگر از جمله هپاتیت خود ایمنی و بیماری های مزمن هستند.
برخی از بیماری های کبد و پانکراس در صورت عدم درمان زندگی فرد را تهدید می کنند، اما این علائم علاوه بر پهلو درد با علائم دیگری نیز همراه هستند. درد ناشی از مشکلات لوزالمعده یا کبد در سمت راست بدن ایجاد می شود. علائم دیگر آن عبارتند از:
- ادرار تیره رنگ
- حرکات روده ای کم رنگ
- حالت تهوع یا استفراغ
- حملات ناگهانی درد
- چشم یا پوست زرد رنگ
- خستگی
- تب
- مشکلات مربوط به سلامت ستون فقرات
مشکلات مربوط به سلامت ستون فقرات از جمله آرتروز نخاع یا دیسک های فتق شده باعث بروز دردی که به سمت پهلو نیز منتقل می شوند هستند، آرتروز نخاعی به عنوان نوعی التهاب مزمن مهره ها شناخته می شوند.
بیماری های مربوط به دیسک باعث تورم و درد در دیسک هایی می شوند که استخوان های ستون فقرات را بالشتک می کنند. برخی از شرایط دیگر مانند شکستگی در ستون فقرات نیز باعث پهلو درد می شود.
درد ناشی از مشکلات ستون فقرات به طور معمول در دو سمت راست یا چپ پهلو رخ می دهد، اما ممکن است درد در هر دو طرف نیز احساس شوند. افراد دارای مشکلات سلامت ستون فقرات موارد زیرا را به احتمال زیاد تجربه می کنند:
- درد تیز و تندی که از یک طرف به سمت پایین بدن گسترش می یابد و به پا هم سرایت می کند
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن بدون دلیل به ویژه در پاها
- کمردرد مزمن
- مشکل حرکتی
بیشتر بخوانید:کدام زیره برای لاغری بهتر است؟
تشخیص پهلو درد
پزشک به طور معمول علل احتمالی پهلو درد را با پرسیدن علائم دیگر شخص و گرفتن شرح حال پزشکی کامل تشخیص می دهد، همچنین وی برای کمک به تشخیص دقیق تر انجام برخی از آزمایش ها را تجویز می کند که عبارتند از:
- اسکن تصویربرداری برای بررسی کلیه ها، کبد، لوزالمعده و ستون فقرات
- تجزیه و تحلیل ادرار برای بررسی علائم عفونت دستگاه ادراری
- معاینه فیزیکی برای شناسایی مشکلات یا بثورات عضلانی
- آزمایش خون
درمان پهلو درد
درمان پهلو درد بستگی به علت بروز آن دارد. گزینه های درمانی شامل موارد زیر است:
- مصرف آنتی بیوتیک برای عفونت از جمله عفونت کلیه ها، عفونت ادراری یا پانکراتیت ناشی از عفونت
- درمان برای رفع سنگ کلیه
- برداشتن کیسه صفرا یا مصرف دارو برای برطرف شدن سنگ کیسه صفرا
- داروهای ضدویروسی برای زونا
- داروهای مربوط به بیماری کبد
- پیوند کبد برای بیماری شدید کبدی
- پیوند کلیه برای برخی از اشکال بیماری کلیوی
- دیالیز برای بیماری کلیوی به ویژه هنگامی که منتظر پیوند کلیه هستند
- کشش، فیزیوتراپی، یخ درمانی، فشرده سازی و استراحت برای آسیب های جزئی عضلانی
- بستری در بیمارستان برای کنترل و تزریق وریدی به ویژه برای پانکراتیت، سنگ صفرا، بیماری کلیوی و کبدی
- دارو برای آرتروز
- جراحی یا فیزیوتراپی برای درمان بیماری های مربوط به دیسک
در برخی موارد فرد ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. سنگ های كوچك كلیه اغلب بدون درمان از بین می روند و درد عضلانی ناشی از گرفتگی و نشستن بیش از حد نیز پس از مدت كوتاهی برطرف می شوند، همچنین پزشک تغییر سبک زندگی را به ویژه برای بیماری های کبدی که به دلیل رژیم غذایی ناسالم یا درد عضلانی ناشی از عادت های کم تحرک است توصیه می کند.
جلوگیری از دل درد
برنامه غذایی تان را عوض کنید. بسیاری از معده دردها به خاطر برنامه غذایی های ضعیف یا اشتباه هستند . اگر دل دردهایتان در طول چند ماه یا سال ادامه داشت , یکی از این روش ها را برای تنظیم کردن رژیم غذایی تان به کار گیرید.
از یک کمپرس آبگرم استفاده کنید . گرما دادن به شکمتان می تواند در کاهش درد کمک زیادی کند . از یک بطری حاوی آب داغ یا یک جوراب ( تمیز ) که با برنج خشک گرم پر شده است می توانید استفاده کرده و آن را روی شکمتان بگذارید . برای نتیجه ی بهتر , به پشت دراز کشیده و یک دستگاه گرم کننده روی شکمتان قرار دهید .
یک حمام آب داغ بگیرید. رفتن به زیر دوش آب گرم, گردش خونتان را افزایش می دهد و ماهیچه هایتان را آرام می کند. حداقل روزی یک بار به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه حمام بگیرید .
شکمتان را ماساژ دهید. شکم دردتان ممکن است به خاطر گرفتگی ماهیچه شکم باشد. برای کمک به کاهش این درد, با فشار کم شکمتان را ماساژ دهید. روی نقاط درد تمرکز کنید, اما کل ناحیه پایینی شکم را هم ماساژ دهید.
وعده های غذایی کوچک تر بخورید، ولی تعداد آن ها را افزایش دهید . خوردن سه وعده غذایی سنگین به مراتب احتمال سوءهاضمه و تهوع را نسبت به وعده ی سبک در روز بیشتر می کند . اگر چاره ای نبود , وعده غذایی سنگین خود را به قسمت های کوچک تر تقسیم کنید و از اسنک به عنوان میان وعده استفاده کنید .
از خوردن غذاهایی که می توانند باعث دل درد شوند خودداری کنید . برای مثال، از غذاهایی که تند یا خیلی چرب هستند پرهیز کنید. کافئین , الکل و نوشابه های گازدار هم می توانند معده تان را به هم بریزند .
اگر مطمئن نیستید که کدام غذا معده تان را اذیت می کند، هر دفعه یک غذا را از برنامه غذایی تان حذف کنید. مثلاً یک هفته بدون لبنیات بگذرانید و ببینید که دل دردتان رفع می شود یا خیر.
یک دفترچه ی غذا داشته باشید و هر غذایی را که می خورید را در آن بنویسید . در دفترچه ی غذایی تان , روزهایی را که در آن ها به دل درد دچار شدید را بنویسید . پس از مدتی شما ممکن است بفهمید کدام غذا برایتان مشکل ساز است و از آن پرهیز کنید .
وزنتان را کنترل کنید . وقتی چربی های اضافه اطراف شکم و کمرتان داشته باشید معده تان به سمت بالا هل داده می شود و اسید معده را به مری بر می گرداند . برای وزن کم کردن , یک ورزش معمولی و مداوم انجام دهید و غذای سالم بخورید .
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت پهلو درد با یکی از موارد زیر فرد باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کند.
- تب، مدفوع کم رنگ یا زردی چشم و پوست
- بارداری
- استفراغ شدید
- مشاهده خون در ادرار
- درد پهلو ناشی از آسیب به ویژه ضربه به پهلو یا پشت
افراد ممکن است مایل باشند طی یک روز به پزشک مراجعه کنند:
- ادرار دردناک
- درد شدیدی که بدتر می شود
- بثورات دردناک
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن در پاها
در صورت بروز درد خفیف یا متوسط و عدم وجود علائم دیگر پهلو درد به احتمال زیاد به دلیل کشیدگی عضله است یعنی با استراحت برطرف می شود.
- درمان درد پهلو به کمک طب سنتی
- کبد و کلیه
برای تسکین و درمان درد پهلو باید بذر رازیانه، پرسیاوشان و انجیر را مخلوط و بجوشانید سپس آب آن را صاف کرده و میل نمایید. همچنین 100 گرم سنبل الطیب را در یک لیتر آب 12 ساعت بخیسانید، بعد صاف کرده و آن را هر روز قبل از هر وعده غذا یک فنجان بنوشید.
آب جوشانده ی افسنطین را هر نیم ساعت به نیم ساعت یک قاشق غذاخوری بنوشید.
میوه ی به را بجوشانید و آب نیم گرم آن را بر پهلو ضماد کنید.
درمان پهلو درد به روش طب سنتی
برای درمان پهلو درد در خانه فرد باید ضمن پرهیز از خوردن بادمجان کرفس را در برنامه غذایی روزانه خود بگنجاند.
برای درمان پهلو درد مربوط به کلیه ها باید 2 مثقال از کاکنج، کبابه چینی، تخم کاهو، تخم گشنیز، ریشه کاسنی، تخم خرفه، بالنگو، به دانه و قدومه شیرازی را باهم کوبیده و روزی 3 بار یک قاشق مرباخوری از آن را با آب سرد میل کنید.
از دیگر درمان های خانگی برای پهلو درد می توان به ماساژ اشاره کرد. ماساژ آرام و منظم ناحیه آسیب دیده قبل از خواب مرهمی برای تسکین عضلات و کمک به بهبود سریع تر آن محسوب می شود.
علاوه بر این، برای درمان درد در خانه می توان از داروهای مسکن، استفاده از کمپرس سرد یا گرم و حمام آب سرد نیز استفاده کرد، اما در صورت استفاده از این روش ها و عدم بهبودی یا علاوه بر درد تورم و قرمزی شدید نیز مشاهده شود باید به پزشک مراجعه کنید.
پزشک برای تشخیص علت اصلی بروز پهلو درد آزمایش ادرار و خون، سونوگرافی و سیتی اسکن را برای ارزیابی علت درد تجویز می کند. اگر درد ناشی از عفونت باشد پزشک به احتمال زیاد مصرف آنتی‌بیوتیک را تجویز می کند و در شرایط خاص مانند سنگ کلیه شدید نیز گزینه جراحی مطرح می شود.
خلاصه
پهلو درد یک علامت شایع است و وجود درد به تنهایی نشان دهنده علت اصلی بروز آن نیست. بیشتر دلایل بروز پهلو درد قابل درمان هستند، اما درمان مناسب نیاز به تشخیص پزشکی دقیق دارد.
افراد برای پهلو درد در سمت راست یا چپ بدن خود به ویژه در صورت شدید بودن درد یا تشدید آن به طور مداوم یا عود آن بعد از مدتی باید به پزشک مراجعه کنند.
مترجم: الهه زارعی
مطلب مرتبط:
چه گیاهانی برای درد شکم مؤثر است؟
