الو دکتر_ موارد زیادی را دیده‌ایم که فردی از یک خانواده، ظاهر و ویژگی‌های رفتاری عینا مشابه والدین یا اجداد خود را دارد. اغلب ما از دیدن این همه شباهت تعجب می‌کنیم و دوست داریم بدانیم چه رازی در این همه شباهت وجود دارد. حیرت ما گاهی اوقات به اوج خود می‌رسد، زمانی که باوجود شباهت‌های فراوان ظاهری و رفتاری، حتی نام نوه و پدربزرگ هم یکی باشد. حتما محمدعلی فردین، نوه محمدعلی فردین بازیگر محبوب را دیده و از شباهت زیاد او با پدربزرگش تعجب کرده‌اید. در عکسی که دیده‌اید حتما متوجه فرم چشم و ابرو، مدل صورت، شکل بینی و… شده و این شباهت‌ها را درک کرده‌اید. اما باید بگوییم به لحاظ رفتاری هم شباهت عجیبی بین نوه و پدربزرگ وجود دارد. در این شماره برای افشای راز این شباهت جالب با دکتر حسین آقاملایی، متخصص بیوتکنولوژی پزشکی، به گفت‌وگو نشستیم.
ژنتیک یا محیط؟ کدام قدرت بیشتری دارد؟
به‌طور کلی صفات و ویژگی‌های مختلف به دو دسته ژنتیکی و محیطی تقسیم می‌شوند. به این معنی که برخی صفات از طریق ژنتیک به افراد منتقل می‌شود و برخی ویژگی‌های دیگر، از طریق محیط و به‌طور اکتسابی در فرد به‌وجود می‌آید. اصولا یک فرد با یک الگوی ژنتیکی خاص می‌تواند صفات خود را به نسل‌های بعد منتقل کند اما تحقیقات نشان داده که محیط و اثرات تربیتی هم در این انتقال صفات موثر است. آنچه در علم به تاثیر ژنتیک و محیط می‌پردازد و با این سوال که ژنتیک تاثیر بیشتری دارد یا محیط، مثلا تحقیقاتی که روی دوقلوهای همسان (دوقلوهایی که به لحاظ ژنتیکی کاملا یکسان هستند) انجام شده، نشان می‌دهد که حتی در دو نفر که ژنتیک یکسان دارند، محیط متفاوت می‌تواند ویژگی‌های متفاوتی را ایجاد کند. ممکن است فردی به لحاظ ژنتیکی استعدادی داشته باشد اما به‌دلیل قرار گرفتن در یک محیط نامساعد، آن استعداد در او بروز نیابد. عکس این قضیه هم صادق است؛ یعنی ممکن است فردی به‌دلیل محیط خاص خود ویژگی خاصی را بروز دهد اما به لحاظ ژنتیکی مستعد نباشد. البته برخی بیماری‌های ژنتیکی به محیط ارتباطی ندارد؛ به این معنی که بروز برخی بیماری‌های ژنتیکی مثل سندرم داون ارتباطی در محیط‌های مختلف بروز می‌یابد. برعکس ممکن است فردی استعداد یک بیماری را داشته باشد اما تا زمانی که در محیط قرار نگیرد بیماری بروز نمی‌یابد مثل بیماری فاویسم. بنابراین در تمام مسائل بین ژنتیک و محیط درگیری وجود دارد و نمی‌توان تاثیر هیچ‌کدام را نادیده گرفت. این بحثی است که سال‌هاست بین دانشمندان وجود دارد و هیچ‌کدام نتوانسته‌اند به‌طور قطعی حکم کنند که ژنتیک یا محیط کدام یک تعیین‌کننده ویژگی‌های ماست.
ادامه این مطلب را می توانید در شماره 144 مجله سیب سبز که هم اکنون روی کیوسک است، بخوانید.