استمنا یا خود ارضایی در کودکان چیست و از چه سنی شروع می شود؟
راجع به استمنا یا خود ارضایی، در تمام جوامع بشری، ملل و اقوام با فرهنگ های مختلف، بحث بسیار، صورت گرفته است و گستردگی این موضوع، نشان از عالم گیر بودن این مسئله دارد.
طبق تعریف، استمنا، نوعی مالش و تحریک مکانیکی در دستگاه تناسلی است که در بچه ها و بزرگ ترها صورت می گیرد، برخی از کودکان، با تحریک ناحیه ی تناسلی و خود ارضایی به لذت و تخلیه ی جنسی می رسند. در کودکان، خود ارضایی به علت کنجکاوی و کاوش ناحیه ی تناسلی شروع می شود. هر چند در نوجوانان و بزرگ ترها که به مرحله بلوغ رسیده اند، خود ارضایی، همراه با تخیلات و تفکرات جنسی و به منظور ارضای غریزه ی جنسی صورت می گیرد.
ولی در کودکان خود ارضایی، بدون تخیلات و تصورات جنسی و صرفاً جهت تخلیه ی هیجانی و کسب لذت و رفع تنش صورت می گیرد. خود ارضایی در کودکان، معمولاً غیرارادی و بدون برنامه ریزی قبلی است و حتی ممکن است، بدون شرم و در حضور دیگران صورت گیرد.
بررسی زندگی کودکان نشان می دهد که در شیر خواران بازی با اعضای تناسلی، بخشی از رشد طبیعی است. بر طبق نظرات هارلو در میمون ها ، تعامل با مادر و هم سالان برای رشد رفتار جنسی مؤثر در بزرگ سالی، ضروری است. این یافته با اجتماعی شدن بهنجار کودکان ارتباط دارد . تحقیقات نشان داده است که خودانگیزی جنسی در دوران شیرخواری و کودکی شایع است. کودک همان طور که در عمل، انگشتان و دهان خود را کشف می کند، یاد می گیرد که در مورد دستگاه تناسلی خود نیز چنین کند.
در 15 تا 19 ماهگی، هر دو جنس، خود انگیزی تناسلی ( genital self-stimulation) را آغاز می کنند. احساس لذت از تماس ملایم ناحیه ی تناسلی حاصل می شود. این احساسات به همراه میل عادی برای کاوش بدن، سبب علاقه ای طبیعی به لذت خودارضایی در این دوره می شود. توجه کودک به دستگاه تناسلی خود که اغلب ناشی از کنجکاوی و کاوش است، امری نسبتاً شایع است. آمار کشورهای غربی، میزان خود ارضایی را در حدود یک سوم کودکان کم تر از 10 سال می دانند .
در تحقیقی که در یک کلینیک آمریکایی روی 280 پسر و 300 دختر 2 تا 5 ساله که تحت نظر بوده اند، ملاحظه شد که 34 درصد پسران و 21 درصد دختران تنها دچار خود ارضایی یا دستکاری دستگاه تناسلی هستند. این آمار ( در جوامع غربی) در سنین بالاتر و اواسط دبستان افزایش چشمگیر داشته و حتی تا 60 درصد گزارش شده است.
در کدام یک از کودکان خود ارضایی کم تر است؟
اکثر کودکان در دوره ای از سنین رشد، آلت تناسلی خود را از روی کنجکاوی دستکاری می کنند ولی تعدادی از آن ها خود ارضایی می کنند.
سرگرمی اصلی و بهتر بگوییم، شغل اصلی کودکان، بازی است. کودکان با انجام دادن بازی های متنوع و مفرح، به شادی و لذت می رسند. بهترین تفریح و لذت کودکان، بازی کردن است.
کودکانی که با انجام بازی های مختلف، داشتن دوستان و هم بازی های خوب، داشتن اسباب بازی ها و سرگرمی های متنوع، رفتن به پارک، شرکت در کلاس های ورزشی، رفتن به مهد کودک، سرگرم می شوند و تمام وقت شان پر می شود، دیگر مجالی برای خود ارضایی پیدا نمی کنند.
کودکانی که هم بازی کم دارند یا ندارند، والدین باید این خلأ را با هم بازی شدن با آن ها یا بردن آن ها به پارک و شهربازی جبران کنند.
چه کودکانی بیش تر خود ارضایی می کنند؟
هر چند، عامل اصلی خود ارضایی در کودکان، نامشخص است، ولی یک سری عوامل جنسی و تربیتی در خود ارضایی دخیل هستند که در ذیل، به برخی از آن ها اشاره می شود:
1. وجود انگل های روده ای
بعضی از کودکان که انگل روده ای، مثل کرمک ( اکسیور) دارند. هنگام شب، کرمک از داخل روده به خارج مقعد حرکت می کند و سبب التهاب و خارش ناحیه مقعد و اطراف دستگاه تناسلی کودکان می شود. کودکان با خارش این ناحیه، سبب تحریک ناحیه ی تناسلی و احساس لذت می کنند که خود می تواند مقدمه ای جهت شروع خود ارضایی شود.
2. عفونت های ادراری
کودکان، خصوصاً دختران، به علت کوتاهی مجرای ادراری، مستعد عفونت های ادراری هستند. عفونت باعث التهاب و احساس سوزش و خارش ناحیه تناسلی می شود و ممکن است کودکان با خاراندن این ناحیه، به احساس لذت برسند. تکرار این مسئله ممکن است ایجاد خود ارضایی در کودکان کند.
3. عدم رعایت بهداشت پس از دفع مدفوع
کودکان و خصوصاً دختران ( به علت نزدیکی مقعد و آلت تناسلی) در صورتی که پس از دفع مدفوع، شستشو و نظافت کامل صورت نگیرد، ممکن است باقیمانده ی مدفوع، باعث ایجاد التهاب، سوزش و خارش این ناحیه را فراهم کند و کودک با خاراندن مکرر این ناحیه و احساس لذت، دچار خود ارضایی شود.
4. نوازش های بی مورد و غلط
بعضی از مادران یا پرستاران برای خندان کودکان، شدیداً آن ها را قلقلک می دهند. نوازش زیاد از حد ناحیه شکم، ناحیه تناسلی و کشاله ی ران ها، می تواند موجب ایجاد تحریک ناحیه ی تناسلی و احساس لذت در کودک شود و زمینه را برای شروع خود ارضایی فراهم کند.
5. مالش دادن بدن
حرکاتی مانند خوابیدن روی شکم و مالیدن خود به زمین یا روی اشیاء سخت مثل عروسک، تشک و بالشت، در کودکان امری عادی و معمولی است. هر چند این حرکات بیش تر اتفاقی و جهت سرگرمی و بازی انجام داده می شود، ولی در صورت عدم ممانعت والدین و اصطکاک و مالش افراطی ناحیه تناسلی، کودکان ممکن است به تحریک جسنی برسند و تشویق به تکرار این کار شوند و نهایتاً منجر به خود ارضایی شود.
6. دست کاری آلت تناسلی
بعضی از کودکان به صورت ناخودآگاه، دست در شلوار خود می کنند و دایماً با آلت تناسلی خود بازی می کنند. در صورت عدم پیشگیری والدین از این کار، استمرار و دستکاری مکرر آلت تناسلی توسط کودکان، می تواند باعث تحریک آن ها و خود ارضایی شود.
7. بیماری پوستی و قارچی ناحیه تناسلی
وجود بیماری های پوستی مثل کهیر روی اعضای تناسلی یا وجود ناراحتی های قارچی ( مثل کاندیدا) در ناحیه ی تناسلی، می تواند ایجاد التهاب و خارش و در صورت عدم درمان و استمرار، ایجاد خود ارضایی کند.
8. شست و شوی افراطی ناحیه ی تناسلی
بعضی از والدین، خصوصاً آن هایی که وسواس دارند، ممکن است جهت شست و شوی کودکان در دست شویی یا حمام، بیش از حد وسواس به خرج دهند. تماس و لمس بیش از اندازه ی دست با آلت تناسلی کودکان ممکن است باعث تحریک جنسی آنان شود.
9. موجه شدن با صحنه های جنسی
کودکانی که شاهد روایط جنسی والدین هستند یا صحنه های مستهجن و زشت جنسی را از طریق دیدن فیلم های سکسی مشاهده می کنند و هم چنین کودکانی که مورد سوء استفاده ی جنسی، توسط کودکان دیگر یا بزرگ سالان قرار می گیرند، بیش تر مستعد انجام دادن خودارضایی هستند.
10. محرومیت از محبت والدین
کودکانی که به هر دلیل، مثل فوت والدین، جدایی و طلاق، غیبت های طولانی والدین در منزل، بیماری های جنسی و روحی شدید آن ها، از عاطفه ، عشق و محبت والدین، خصوصاً مهر مادری محروم باشند و جام وجودشان از عشق و محبت والدین لبریز نشود، منزوی و تنها می شوند، این کودکان، عشق و محبت را در خود جست و جو می کنند و دچار خود دوستی ( Self Love) می شوند و برای تسکین و آرامش خود، راهی جست و جو می کنند که یکی از این راه ها، خود ارضایی است.
11. کودکان منزوی و تنها
کودکانی که نتوانند با اجتماع ارتباط برقرار کنند یا نتوانند با کودکان هم سن و سال خود رابطه ی دوستی برقرار کنند و از بازی با دوستان و اسباب بازی های خود، به لذت و شادی نرسند، یا به نوعی هم بازی ندارند، احساس ناکامی و طرد شدگی و سربار و زائد بودن می کنند و فکر می کنند کسی آن ها را دوست ندارد.
برای این که این کودکان، رنج ناشی از تنهایی را کاهش دهند به دنبال راهی جهت کسب لذت بر می آیند که آسان ترین راه کسب لذت خود ارضایی است.
12. کودکان مضطرب
کودکانی که به هر دلیل دچار اضطراب جدایی، اضطراب امتحان، ترس از مدرسه، ترس از جمع و انواع فوبیا و ترس های بیمارگونه می شوند، برای رهایی از این اضطراب ها و ترس ها و رفع تسکین الام خود، ممکن است به خود ارضایی روی آورند.
13. کودکان عصبی
کودکانی که با هر مسئله ای، عصبی و ناگهان دچار انفجار هیجانی می شوند، برای این که از زیر بار فشار این هیجان رهایی پیدا کنند، به گفته ی فروید، دچار خود ارضایی اضطراری می شوند.
عوارض خود ارضایی چیست؟
والدین بسیاری را می بینیم که با وحشت و نگرانی، همراه با فرزندشان که خود ارضایی می کند، به کلینیک مراجعه می کنند و از این می ترسند که فرزندشان دچار عوارض جسمی و روحی شود. می پرسند آیا در آینده دچار انحراف اخلاقی و جنسی می شود؟ آیا این مسئله تا بزرگ سالی ادامه پیدا می کند؟ آیا فرزندشان کور یا عقیم می شود؟ و صدها سؤال دیگر…
از قدیم الایام، عوام اعتقاد داشتند که خود ارضایی، باعث کوری، عقیمی و ناتوانی جنسی، دیوانگی و جنون، کم خونی، دردهای مفصلی و صدها بیماری دیگر می شود.
هر چند امروزه ثابت شده است که هیچ کدام از بیماری های فوق، در اثر خود ارضایی ایجاد نمی شود، ولی والدین حق دارند که نگران سلامتی فرزندشان باشند و به بی ضرر بودن خود ارضایی شک داشته باشند، چون در عمل و در کلینیک با جوانانی مواجه می شویم که خود ارضایی را از دوران کودکی شروع کرده اند، ولی چون با این مسئله برخورد مناسب و درمان درستی صورت نگرفته است، خود ارضایی تا دوران نوجوانی و جوانی ادامه یافته و فرد را دچار مشکلات و عوارض جسمی و خصوصاً روحی مثل، کاهش اعتماد به نفس، افت تحصیلی، اضطراب و افسردگی شدید کرده است.
در ذیل، به برخی از عوارض خود ارضایی اشاره می کنیم:
1. عفونت های ادراری
چون خود ارضایی ممکن است به دفعات و در شرایط غیر بهداشتی انجام داده شود، ممکن است باعث عفونت ادراری خصوصاً در دختران، شود.
2. آسیب به آلت تناسلی
دستکاری زیاد آلت تناسلی و گاهی استفاده از اشیا و وسایل، جهت ایجاد تحریک، ممکن است به آلت تناسلی (خصوصاً در دختران) آسیب برساند.
3. انزوای اجتماعی
کودکی که از طریق خود ارضایی به لذت می رسد، دیگر تلاشی جهت ارتباط با اجتماع از خود بروز نمی دهد. وقتی فرد به راحتی و بدون این که تلاشی بکند، خودش را ارضا می کند، دیگر روابط با دیگران برایش لذت بخش نخواهد بود و از اجتماع گریزان می شود.
4. اعتماد به نفس پایین
وقتی فرد احساس می کند مثل بقیه ی افراد نمی تواند با دیگران ارتباط برقرار کند و از این ارتباط دوستانه لذت ببرد و تنها از طریق خود ارضایی به لذت می رسد، احساس کهتری و بی کفایتی می کند و اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و به دیگران که زندگی طبیعی و پرنشاطی دارند، حسادت می ورزد.
5. ترسو و خجالتی بودن
اکثر افرادی که خود ارضایی می کنند افرادی کم رو و خجالتی اند. آنها چون می ترسند مورد تأیید و قبول جمع قرار نگیرند و از طرف دوستان شان طرد شوند، از شرکت در اجتماعات، بازی های گروهی و فعالیت های جمعی پرهیز و اجتناب می کنند و روز به روز منزوی تر و تنهاتر می شوند.
6. کاهش تمرکز و افت تحصیلی
چون فردی که مکرراً خود ارضایی می کند، دچار اشتغال فکری شدید راجع به این مسئله می شود و دایماً با خود سر جنگ دارد که این کار را بکند یا نکند، به همین خاطر دچار مشغله ی فکری و ذهنی شدید می شود و زمان و انرژی زیادی صرف این کار و فکر کردن راجع به آن می کند، بنابراین از تمرکز و توجه به دروس باز می ماند و دچار حواس پرتی و افت تحصیلی می شود.
7. وسواس
وسواس یعنی تکرار یک کار به صورت غیر ارادی، مثل شست و شوی دست در افراد وسواسی. برخی از کودکان، دچار افکار وسواسی جهت انجام دادن خود ارضایی می شوند و تا خود ارضایی نکنند این فکر دست از سرشان بر نمی دارد، ولی وقتی خود ارضایی کردند به مدت خیلی کوتاه به آرامش می رسند، ولی دوباره این فکر وسواسی بر می گردد و مجبورند به دفعات این کار را انجام دهند و دچار خود ارضایی وسواس گونه می شوند.
8. اضطراب
کودکانی که خود ارضایی می کنند، سعی می کنند به دور از چشم دیگران و در تنهایی این کار را انجام دهند و در حین انجام دادن خود ارضایی دایماً حالت نگرانی و اضطراب دارند، که مبادا کسی از کار آن ها سر در بیاورد.
9. احساس گناه و افسردگی
افراد پس از انجام دادن خود ارضایی، احساس گناه و غمگینی می کنند و از کاری که انجام داده اند پشیمان و از خود متنفر می شوند. از این که نمی توانند در مقابل انجام دادن خود ارضایی از خود مقاومت نشان دهند، خود را ملامت و سرزنش می کنند. (البته اضطراب و افسردگی بیش تر در کودکان بزرگ تر مشاهده می شود).
لطفا ادامه مطلب را در دلایل، عوارض و درمان خود ارضایی در کودکان (قسمت دوم) بخوانید.
منبع: سیمرغ
اصل طلایی در تربیت جنسی کودکان کدام است؟