هر سال 1/5 میلیون نفر در اثر اشتباهات دارویی بیمار می‌شوند و یا به شدت آسیب می‌بینند و صدهزار نفر نیز بر اثر همین موضوع جان خود را از دست می‌دهند؛ در حالی که تمام این موارد مرگ و میر و آسیب‌دیدگی‌ها، قابل پیشگیری هستند. اما چگونه می‌توان از این خسارات جلوگیری کرد و از خود در برابر چنین آسیب‌هایی محافظت نمود؟ برخی از این اشتباهات بسیار خطر آفرین‌تر هستند، پس بهتر است با آنها آشنا شویم تا بیشتر در امان بمانیم.
اشتباه در مقدار تجویز‌شده دارو
داروها به اندازه‌های متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای نشان دادن واحد و مقدار مصرف داروها از برخی حروف اختصاری استفاده می‌شود. گاهی اشتباهاتی مثل 0/1 میلی‌گرم که جایگزین آن 10 میلی‌گرم می‌شود، اتفاقات ناگواری به بار می‌آورند. معمولاً بیشترین اشتباه‌ها در خواندن واحدهای اندازه‌گیری، مثل میلی‌گرم و میکروگرم صورت می‌گیرد.
این اتفاق در بیمارستان‌ها یا داروهای IV بیشتر روی می‌دهد. مثلاً در مورد انسولین که داروی اصلی بیماران دیابتی است، بیشترین اشتباهات، مربوط به اندازه مصرف است. حرف اختصاری U بعضی اوقات شبیه عدد O خوانده می‌شود و اشتباهاتی نظیر این مورد که میتوانند بیمار را با خطرات جدی مواجه سازد.
بنابراین به نسخه‌ای که پزشکتان نوشته است، دقت کنید تا در خواندن داروها و دوز مصرفی دچار اشتباه نشوید. اگر نمی‌توانید دارو یا مقدار مصرف آن را بخوانید، از دکترداروساز کمک بگیرید و اگر در بیمارستان بستری هستید، حتماً از پرستار خود در این مورد سوال کنید.
اشتباه گرفتن دو دارو که شبیه یکدیگرند
ممکن است دست خط دکتر در نسخه نوشته ناخوانا باشد یا اینکه نام دارو به اشتباه وارد کامپیوتر گردد و یا دارو اشتباهاً از یک قفسه دیگر برداشته شود.
در اغلب داروخانه‌ها، داروها را براساس حروف الفبا در قفسه‌های دارویی مجزا می‌گذارند؛ بنابراین ممکن است داروهایی که از نظر اسمی شباهت زیادی به هم دارند، در کنار یکدیگر قرار بگیرند و فردی که در آن بخش کار می‌کند، دارو را از قفسه نزدیکش به اشتباه بردارد. در تمام این موارد، دارویی که در اختیار بیمار قرار می‌گیرد، با آنچه که باید مصرف کند، فرق خواهد داشت و گاه این تفاوت برای او بسیار گران تمام می‌شود، 25 درصد از موارد مربوط به اشتباهات دارویی به مورد آخر، یعنی برداشتن دارویی دیگر از قفسه مجاور برمی‌گردد.
مثلاً ممکن است به جای داروی «Adderall» که برای بیماری ADHD تجویز شده است، اشتباهاً داروی «Inderal» که برای فشار خون بالاست، برداشته شود یا «paxil» که داروی ضدافسردگی است، با «plavix» که یک داروی ضدانعقاد خون است، اشتباه گرفته است. تصورش را بکنید که چه فاجعه‌ای رخ می‌دهد.
برای جلوگیری از به‌وجود آمدن این وضعیت، هنگام نوشتن نسخه از پزشک خود بخواهید تا علاوه بر دارو، میزان و نحوه مصرف آن را نیز در نسخه قید کند و اینکه این دارو به چه دردی می‌‌خورد. با این کار اگر دارویی را که دکتر نوشته، مسئول داروخانه اشتباه بخواند، می‌توان بنا به کاربرد و علت استفاده آن پی به این اشتباه برد. علاوه بر آن، هنگام تحویل گرفتن داروها بهتر است به برچسب آنها توجه کنید تا مطمئن شوید اشتباهی رخ نداده است.
زیاده‌روی در مصرف دارو
گاهی شما از یک دارو برای التیام درد خود استفاده می‌کنید و در کنار آن دارویی برای کاهش تنش‌ها و تشویش‌ها و یک قرص هم برای آنکه راحت‌تر بخوابید! تمام این داروها مسکن هستند و مصرف همزمان آنها بسیار خطرناک است. مسکن‌های درد، مثل کدئین، بنزو دیازپین‌ها مثل آیتوان، هالسیون، xanax و والیوم، مسکن‌های خواب‌آور مثل seconal، داروهای جدیدتر که برای دلهره و تشویش تجویز می‌شوند، مثل Bu spar و معروف‌ترین قرص خواب یعنی «Ambien» اگر این داروها با هم مصرف شوند، روی سیستم عصبی مرکزی تأثیر نامطلوبی گذاشته و عوارض شدیدی خواهند داشت و در برخی جوانان حتی باعث مرگ می‌شوند.
بنابراین باید به هشدارهایی که روی بسته‌بندی داروها قید شده‌اند، کاملاً توجه کنید. معمولاً در این هشدارها از لغات کلیدی مثل خواب‌آور، کسل‌کننده، سرگیجه‌آور و … استفاده می‌شود. اگر در بخش هشدار یک دارو قید شده که هنگام رانندگی نباید از آن استفاده شود، بدانید که آن دارو اثر تسکینی دارد و روی سیستم اعصاب مرکزی تأثیر می‌گذارد و به هیچ‌وجه نباید آن را با داروی دیگر و یا الکل مصرف کرد.
استفاده از دو یا چند دارو با هم
هر دارویی که مصرف می‌کنید، عوارضی دارد؛ اما مشکلات وقتی بیشتر می‌شوند که شما دو یا چند دارو را همزمان به مصرف برسانید، این داروها از طرق مختلف روی یکدیگر اثر می‌گذارند؛ مثلاً برخی داروها باعث تشدید اثر برخی داروهای دیگر می‌شوند یا اینکه مصرف یک دارو عوارض جانبی داروی دیگر را بیشتر می‌کند.
خطرسازترین موارد مربوط به تداخل اثر و عوارض داروهای فشار خون و سرگیجه است. مثلاً اگر دارویی مصرف می‌کنید که باعث افزایش فشار خون می‌شود و بعد از آن بلافاصله داروی دیگری مصرف کنید که آن هم همین تأثیر را دارد، فشار خون شما به شدت افزایش خواهد یافت.
بنابراین نسبت به مصرف وارفارین در کنار داروهای دیگر بسیار محتاط باشید. از وارفارین فقط باید به اندازه نیاز استفاده کرد؛ زیرا زیاده‌روی در مصرف آن و حتی کاهش مقدار مصرف می‌تواند بیماری‌ها و مشکلات قلبی در پی داشته باشد و حتی منجر به سکته شود. بنابراین از پزشک متخصص خود یا پزشک داروخانه در مورد عوارض جانبی مصرف همزمان داروها سوال کنید.
این اطلاعات را در جایی نگه دارید تا وقتی که نسخه جدیدی برای شما نوشته می‌شود، بتوانید عوارض جانبی داروی جدیدی را با داروهای قبلی که هنوز هم مصرف می‌کنید، مقایسه نمایید…
مصرف دارو و سن و سال شما
وقتی که پیرتر می‌شویم، بدن ما نسبت به داروهای مختلف، واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهد. کهولت و پیری مشکلاتی مثل کاهش حافظه، سرگیجه و فشار خون بالا را به همراه دارد و داروهایی که این حالات را افزایش می‌دهند، در افراد مسن، تأثیرات بیشتری دارند و میتوانند آنها را با خطرات جدی روبه‌رو سازند.
بنابراین اگر در سنین بالای 65 سال هستید، تمام داروهایی را که پزشکتان تجویز می‌کند، چک کرده و از او در مورد خطرات احتمالی مصرف آنها در این سنین سوال کنید. در مورد داروهایی که باعث سرگیجه، افزایش فشار خون، از دست دادن حافظه و برخی مواد دیگر می‌شوند، بسیار محتاط باشید و در صورت نیاز از پزشک خود بخواهید که آن دارو را با داروی مشابه دیگری که این عوارض را ندارد، عوض کند.
مصرف همزمان داروها با الکل
مصرف الکل نه فقط سلامت را تهدید می‌کند، بلکه اگر در کنار برخی داروها استفاده شود، ممکن است دردسرهای بسیار جدی ایجاد نماید. ترکیب الکل با مسکن‌ها، کاهش‌دهنده‌های درد و برخی داروهای دیگر، سمی بسیار کشنده در بدن تولید می‌کند. اغلب پزشکان معتقدند، هنگام مصرف الکل از هیچ دارویی نباید استفاده کرد.
الکل در تعامل با داروهای OTC، مثل دیفن هیدرامین و داروهای سرفه و سرماخوردگی نیز بسیار خطرناک می‌شود اگر شربت یا داروی سرماخوردگی و سرفه به خودی خود حاوی الکل باشد، خطر مسمومیت الکلی کاهش می‌یابد. الکل جذب برخی از داروها را نیز مشکل می‌کند. ترکیب الکل با برخی ضدافسردگی‌های خاص باعث افزایش ناگهانی و بسیار زیاد فشار خون می‌شود. مصرف همزمان الکل با برخی از مسکن‌های خاص، مثل آتیوان و والیوم، باعث کاهش ضربان قلب شده و ممکن است فرد را به حالت کما ببرد.
بنابراین هنگام گرفتن یک نسخه جدید، از پزشک یا دکتر داروساز در مورد ایمنی آن سوال کنید و اگر عادت به نوشیدن الکل دارید، در این عادت خود تجدیدنظر کرده و بیشتر به فکر سلامت خود باشید؛ به‌خصوص اگر مجبور به مصرف دارویی هستید. بدون آگاهی از تأثیر مکمل‌ها، آنها را در کنار داروهای و دیگر مصرف نکنید.
شاید فکر کنید مکمل‌ها و داروهای تقویتی که بدون نسخه قابل تهیه هستند، ایمنی کافی را دارند؛ اما برخی از آنها که بسیار هم در میان مردم رایج‌اند، خطرات جدی به بار می‌آورند. مثلاً «maalax total relief» حاوی موادی است که بسیموس نام دارد و با داروهای ضدانعقاد خون، داروهای کاهش‌دهنده قندخون و داروهای ضدالتهاب (به خصوص ایبوپروفن) به طرز خطرناکی وارد واکنش می‌شود.
بنابراین وقتی پزشکتان داروی جدیدی تجویز می‌کند، حتماً او را مطلع سازید که چه مکمل‌ها و داروهای تقویتی مصرف می‌کنید. هیچ‌گاه بدون مشورت با پزشک در کنار دارویی که مصرف می‌کنید از یک مکمل دیگر استفاده نکنید.
مصرف داروها و رژیم غذایی
آب گریپ فروت، دارای ویژگی‌های خاصی است که می‌تواند برخی داروها را غیرفعال و یا بیش‌فعال کند؛ زیرا نوعی آنزیم بسیار مهم دارد که به طور طبیعی روی عملکرد متابولیسم بسیاری داروها اثر می‌گذارد؛ مثل داروهای ضدصرع و استاتین که برای کاهش کلسترول مصرف می‌شوند.
نتیجه اینکه کبد نمی‌تواند عمل متابولیز دارو را انجام دهد و عواقب مرگباری در انتظار فرد خواهد بود. علاوه بر آب گریپ فروت، قهوه و آهن نیز با مصرف برخی داروها ایجاد مشکلات جدی می‌کنند. افرادی که صبح‌ها عادت به نوشیدن قهوه دارند و قرص آهن خود را هر روز با صبحانه می‌خورند، هیچ‌گاه مشکل کم‌خونی‌شان برطرف نخواهد شد، زیرا آهن مصرف‌شده جذب خون نمی‌شود تا کم‌خونی را برطرف کند.
بنابراین، هنگام دریافت یک نسخه جدید، از پزشک خود بپرسید که آیا باید داروی جدید را با غذا و یا بدون غذا مصرف کنید و اگر باید همراه غذا استفاده شود، چه موادی محدودیت مصرف دارند و چه تغییراتی باید در رژیم غذایی به وجود آید تا داروی مورد استفاده مؤثر واقع شود.
مصرف دارو در اختلال عملکرد کلیه و کبد
از دست دادن کبد و یا کلیه و عملکرد ناقص آنها، توانایی بدن را برای دفع سموم اضافی دچار اختلال و نقصان می‌کند و مصرف داروها با دوز بالا، خطرات جدی به همراه خواهد داشت. این اشتباه را برخی از پزشکان مرتکب می‌شوند و به عواقب آن اهمیت نمی‌دهند.
بیمارانی که دچار نارسایی کلیه و کبد هستند، نباید داروها را با دوزی که قبلاً استفاده می‌کردند و مقداری که افراد عادی استفاده می‌کنند، به مصرف برسانند؛ بلکه باید مقدار مصرف آنها کاهش یابد. بنابراین هنگام دریافت یک نسخه جدید توجه داشته باشید. برای افرادی که مشکلات کلیه و کبد دارند، مقدار تجویز‌شده مجاز است یا خیر و حتماً در مورد مقدار مصرف آن داروی جدید و بیماری که از آن رنج می‌برید با پزشکتان مشورت کنید.
منبع : زندگی آنلاین