دکتر زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در گفتوگو با ایسنا، درخصوص آخرین اقدام وزارت بهداشت برای کاهش قند و شکر موجود در برخی محصولات غذایی میگوید: «در یکی از مهمترین اقدامات برای کاهش ابتلا به بیماریهای واگیردار، بازنگری استاندارد قند و شکر موجود در محصولات غذایی و کاهش آن است.» ضمن مرور بخشهایی ازا ین ابلاغیه در ادامه با دکتر محمدرضا وفا، دکترای تغذیه و رژیم درمانی درمورد این ابلاغیه گفتوگویی انجام دادیم تا ریشهیابی کنیم، آیا خطری سلامت افراد جامعه را تهدید میکند که ما از آن بیخبر هستیم؟!
بخشنامه 1
کاهش 10درصدی قند در نوشابهها ازسوی وزارت بهداشت تصویب و به صنایع ابلاغ شد.
به موجب این مصوبه، کارخانجات تولیدکننده آبمیوههای صنعتی نیز موظف به اجرای این قانون هستند.
چرا این ابلاغیه را باید جدی بگیریم؟!
روزانه چه میزان مصرف قند مجاز است؟
براساس شواهد موجود در پژوهشهای انجام شده در دانشگاههای معتبر دنیا، قندهای ساده که ممکن است گلوکز (واحد سازنده نشاسته) یا فروکتوز ( قند میوه) باشند؛ نباید بیشتر از 10درصد آنها در کالری دریافتی روزانه یک فرد بالغ و سالم باشد. بهطور کلی اگر شخص معمولی که ورزش هم نمیکند با فعالیت متوسط روزانه 2هزار کالری انرژی مصرف میکند، میشود 10درصد آن یعنی200کیلو کالری. پس هر گرم قند ساده 4کیلو کالری است، بنابراین 200 تقسیم بر 4 میشود 50گرم یعنی حداکثر مصرف قند ساده است. البته افراد بالغ باید مراقب تمام منابع این قند ساده مثل فروکتوزی (قند مایع) که در میوه است عسل، نان سفید، سیبزمینی و… باشند، یعنی از همه این مواد تنها 50گرم باید استفاده کنند.
اگر بیشتر از حد مجاز باشد، چه میشود؟!
مطالعات علم بیولوژیک نشان داده است هرقدر درصد جمعآوری کالری روزانه ما از قندهای ساده بیشتر شود، شانس بیماریهای مختلف ازجمله پوسیدگی دندان تا بیماریهای قلبی و عروقی، پرفشاری خون، چربی خون، بیماری دیابت و بیماریهای متابولیک دیگر بهطور تصاعدی بیشتر خواهد شد که در جامعه بینالمللی بهصورت یک حقیقت پذیرفته شده است.
چرا مصرف قند روزانه در ایران بیشتر از جاهای دیگر است؟
متاسفانه مطالعات انجام شده در کشور ما نشان میدهد که گذر تغذیهای یا همان فرهنگ غذایی که بهصورت شهرنشینی به سرعت اتفاق افتاده در کشور ما شاید بیشتر بوده است زیرا مردم بهدلیل زمان محدودی که دارند سهم مصرف قندهای ساده در آنها بهشدت افزایش پیدا کرده است. بهعنوان مثال یکباره مصرف نانهای سفید (مثل نانهای لواش، باگت، فرانسوی و نانهای ماشینی بدون سبوس) افزایش پیدا کرده است. ویژگی اصلی نانهای سفید این است که خیلی سریع نشاسته آن به قند ساده تبدیل میشود و تقریبا تفاوتی با قندی که از قندان برداشته میشود، ندارد. همچنین تمام شربتها و شکلاتهایی که ما از آنها بهعنوان شیرینکننده استفاده میکنیم دارای گلوکز یا بهطور کلی باید بگویم دارای قند و شکر زیاد هستند.
قند زیاد احتمال ابتلا به کدام بیماریها را بههمراه دارد؟
تمام نوشابههای گازدار، متاسفانه یکی از منابع بسیار جدی قند ساده هستند. حتی میوههای خیلی شیرین مثل خرما، انجیر، کشمش، توت و موز میزان فروکتوز یا قند ساده بالایی دارند. براساس مطالعات علمی انجام شده که در کشور ما که هر 10سال یکبار انجام میشود، سرانه مصرف قند و شکر و قندهای ساده بهصورت میانگین بسیار بالا رفته است. اتیمولوژیستها ارتباط قند و شکر را با بیماریهای گفته شده بررسی کردهاند و متوجه ارتباط شدیدی بین آنها شدهاند. حتی اخیرا نماینده سازمان جهانی بهداشت از کشور ما بازدید داشت و دادههای پژوهشهای انجام شده در کشور ما را بررسی کرد و اذعان داشت: اگر میخواهید جلوی رشد بیماریهای قلبی و عروقی، دیابت، چاقی و حتی پوسیدگی دندان در کشور را پایین بیاورید باید به سرعت سهم قندهای ساده را در الگوی غذایی، سبد غذایی و فرهنگ غذایی پایین بیاورید.» پس تصویب وزارت بهداشت نتیجه تعامل با پژوهشهای دانشگاهی در ایران و خارج از کشور داشتهاند. ما موظف هستیم برای افزایش سلامت جامعه این دستور را اجرا کنیم و تا حد ممکن به دیگران آموزش دهیم و بهتدریج سهم قندهای ساده را در جامعه پایین بیاوریم. با یک نگاه ساده به نسل قبل و یک نسل قبلتر میتوانیم پی ببریم که چقدر سهم قندهای ساده در الگوی غذایی ما متاسفانه افزایش یافته و این اقدام کاملا درست و بجاست و امیدوارم تاثیرگذار باشد.
نوشابههای زیرو چطور، قند آنها هم خطرناک است؟
نوشابه های زیرو قند و شکر ندارند اما بهجای آن برای شیرین کردنشان از قندهای مصنوعی استفاده میکنند که طعم شیرین به آنها میدهد. اما این قندها در بدن ما متابولیزه یا مصرف نمیشوند و از بدن دفع میشوند. این دسته از نوشابهها دارای دو مشکل هستند:
– مشکل اول این است که این ماده شیرینکننده مصنوعی هستند، در نتیجه بدن سالم و بیشتر کبد و کلیه موظفاند این سم یا ماده مصنوعی را از بدن به همراه میزان زیادی آب دفع کنند، چون برای بدن مضر است.
– مشکل دوم، این شیرینکنندهها حدود 100تا 300 و حتی 400مرتبه شیرینتر از ساکاروز یا قند و شکر معمولی هستند و مصرف مکرر آنها باعث کانفیوژن یا اختلال در حس چشایی میشود. بهعنوان مثال شخص بعد از مدتی اگر یک بیسکویت کمشیرین مصرف کند فکر میکند گچ مصرف کرده و دیگر شیرینی آن را حس نمیکند چراکه حساسیت سلولهای چشاییاش ضعیف شده و اگر بخواهد مانند روز اول شیرینی را حس کند باید میزان زیادتری شکر مصرف کند.
بهطور کلی نوشابه چه با قند چه بیقند، چرا نه؟!
خوردن نوشابه را بهدلیل داشتن عوارض زیاد توصیه نمیکنم، چراکه:
– در یک نوشابه گازدار 8حبه قند وجود دارد. موقع مصرف نوشابه، گاز موجود در آن باعث تست کانفیوژن میشود و اجازه نمیدهد حس چشایی شما درست آن را لمس کند. غافل از این میشوید که مصرف نوشابه شامل 8حبه قند که (مساوی با 25گرم قند ساده) یعنی نصف قند سادهای که در روز میتوانستید مصرف کنید، است.
– نکته دوم گاز موجود در نوشابه یعنی گاز 〖co〗_2 که باعث برداشت کلسیم از بافت استخوان میشود و باعث میشود بچههای بیگناه و تمام افراد بزرگسال، مثلا در سن 25سالگی به حداکثر دانسیته تراکم استخوانی نخواهند رسید و به خود و سیستم اسکلتی خود آسیب میرسانند. اگر خانمی در سنین میانسالی یا یائسگی باشد، حالت استئوپروز (پوکی استخوان) را در خود تشدید میکند و صدمات استخوانی و مفصلی برایش بیشتر خواهد شد.
– مشکل دیگر آن ترکیبات کافئین و پلیپولین است که این ترکیبات کافئین محرک ترشح اسید معده هستند و اسید معده را زیاد میکنند.
درنتیجه باعث بروز ریفلاکس (که بهشدت باعث آسیب به قسمتهای فوقانی دستگاه گوارش میشود) و ترکیبات کافئین باعث کند شدن حرکات دودی معده و روده میشوند و فرد را با مشکل یبوست مواجه میکند که یبوست زمینهساز سرطان کولورکتال است که براساس گزارشهای وزارت بهداشت، سومین سرطان عمده بین زنان و مردان کشور ماست.
– نکته بعدی این است شما با مصرف یک نوشابه یکهشتم کالری روزانه خود را دریافت کردهاید بدون اینکه هیچ ویتامین ضروری و موردنیاز بدن مثل (A,B1,b6,b12 و املاح مثل کلسیم، فسفر، مس، منیزیم، روی) دریافت کرده باشید.
بخشنامه 2
«درراستای کاهش قند موجود در کیکها و شیرینیها نیز در حال صحبت با صنایع قنادی و شیرینیپزی هستیم که میزان شکر موجود در این محصولات را کاهش دهند یا بهجای آن از جایگزینهایش مثل «استویا» که شیرینی کمتری دارد و سالمتر است، استفاده کنند.»
چرا این ابلاغیه را باید جدی بگیریم؟!
چرا استویا؟
استویا یک گیاه با قدرت شیرینکنندگی بسیار قوی است که میتواند یک جایگزین مناسب برای قندهای تصفیه شده باشد. استویا شیرینکننده گیاهی است که شاید کمی منطقیتر نسبت به شیرینکنندههای مصنوعی دیگر باشد، چراکه شیرینی آن از ساکاروز کمتر است و عوارض قندهای مصنوعی را هم ندارد.
اگر بتوانیم این شیرینکننده را وارد صنایع غذایی کنیم مسلما گزینه بهتری هم به نسبت قند و شکر و هم قند مصنوعی خواهد بود. البته ما این ماده را برای مصرف شخصی توصیه نمیکنیم و فقط در صنایع غذایی بهجای شیرینکنندههای جایگزین، استفاده شود.
منبع : مجله ی سیب سبز