روتاتور کاف یا تاندون چرخاننده شانه به مجموعه‌ای از رشته‌های سخت و انعطاف‌پذیر گفته می‌شود. اختلالات روتاتور کاف زمانی رخ می‌دهد که بافت شانه تحریک شده یا آسیب ببیند. اختلالات روتاتور کاف عبارتند از:
- التهاب تاندون (تاندونیت) یا بورس (بورسیت). بورس یک کیسه کوچک پر از مایع است که بین تاندونها و استخوان‌های شانه قرار دارد.
- گیرافتادگی شانه که بر اثر آن، تاندونها فشرده شده وباعث ساییدگی استخوان شانه می‌شوند.
- تجمع کلسیم در تاندونها، که باعث بروز یک بیماری دردناک به نام تاندونیت کلسیفیه می‌شود.
- پارگی نسبی یا کامل تاندون روتاتور کاف.
شانه چگونه کار می‌کند و روتاتور کاف چه نقشی دارد؟
شانه از سه استخوان اصلی تشکیل شده است: استخوان بازو (هومروس)، ترقوه (کلاویکل) و تیغه شانه (کتف). این استخوان‌ها به کمک عضلات، تاندونها و رباط‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند. روتاتور کاف استخوان بازو را در سوکت شانه نگه داشته و کمک می‌کند که بازویتان را پیچ و تاب دهید.
شانه یک مفصل «گوی و حفره‌ای» دارد. گوی بالای استخوان بازو در سوکت تیغه شانه جای دارد. این سوکت عمق کمی دارد، از این رو به شما اجازه می‌دهد بازویتان را در یک طیف گسترده به حرکت درآورید. عضلات و تاندون‌های روتاتور کاف هم باید سخت کار کنند تا استخوان‌های شانه در جای خود بمانند. در نتیجه، همواره در معرض خطر ابتلا به ساییدگی و پارگی قرار دارند.
چه عواملی باعث بروز اختلال روتاتور کاف می‌شوند؟
بیشتر اختلالات روتاتور کاف به واسطه عوامل زیر رخ می‌دهند:
- پارگی و فرسودگی طبیعی. استفاده از شانه در درازمدت باعث می‌شود که روتاتور کاف آسیب ببیند. با افزایش سن، انجام فعالیت‌های ساده روزمره نیز ممکن است موجب تغییر روتاتور کاف شود. نازک شدن و مو برداشتن تاندونها و کاهش جریان خون در بخش شانه نیز موثر است.
- به کار گرفتن بیش از حد شانه. فعالیت‌هایی که در آنها به طور مکرر از بازو و شانه استفاده می‌شود، مانند تنیس، شنا و نقاشی خانه می‌توانند موجب بروز مشکلات روتاتور کاف شوند. حتی حرکات طبیعی نیز در یک دوره طولانی باعث اعمال فشار و آسیب دیدن روتاتور کاف می‌شوند.
پارگی تاندون روتاتور کاف به نیروی زیادی احتیاج دارد. این عارضه می‌تواند حین ورزش کردن، در یک حادثه یا سقوط شدید رخ دهد. با این حال، حتی یک حرکت ساده مانند بلند کردن چمدان نیز می‌تواند موجب پارگی روتاتور کاف در بزرگسالان و افراد مسن شود.
علائم آن چیست؟
رایج‌ترین علائم اختلال روتاتور کاف درد و ضعف شانه است. در اکثر موارد، درد در طرفین و بخش جلویی شانه احساس می‌شود. شدت درد ممکن است تا حدی باشد که حتی نتوانید کارهای روزمره‌تان را انجام دهید. مثلا نتوانید موهایتان را شانه کنید یا پیراهن‌تان را بپوشید. حتی ممکن است در طول شب بی‌خوابی بکشید.
اختلالات روتاتور کاف چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
برای تشخیص اختلالات روتاتور کاف، پزشک به سوابق جراحت و آسیب‌دیدگی شما نیاز دارد. همچنین یک معاینه فیزیکی برای تشخیص شدت درد انجام می‌گیرد. چرخاندن بازو در جهات مختلف به پزشک کمک می‌کند که وضعیت روتاتور کاف را بررسی کنید.
پزشک برای تشخیص صحیح از عکس‌برداری اشعه ایکس استفاده می‌کند و اگر عکس چیز خاصی را نشان دهد، از ناحیه آسیب‌دیده ام‌آرآی گرفته می‌شود.
اختلالات روتاتور کاف چگونه درمان می‌شود؟
درمان به موقع روتاتور کاف اهمیت زیادی دارد. عدم درمان باعث تضعیف شانه می‌شود و ممکن است دیگر نتوانید شانه‌تان را به راحتی حرکت دهید.
در بیشتر موارد، پزشکان توصیه‌های زیر را می‌کنند:
- به شانه استراحت دهید. از بازو استفاده کنید، اما مراقب باشید. شانه را با زنجیر یا بند ثابت نگه ندارید. این امر می‌تواند باعث سفتی و یا حتی گیرافتادگی شانه شود.
- استفاده از کمپرس یخ یا گرمادرمانی. شما می‌توانید از هر یک از این دو گزینه برای تسکین درد استفاده کنید.
- از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای تسکین درد و کاهش ورم و التهاب استفاده کنید. ایبوپروفن (مانند ادویل) و ناپروکسن (مانند الیو) و استامینوفن (مانند تایلنول) بهترین گزینه‌ها هستند. این داروها به کاهش درد کمک می‌کنند، اما تورم و التهاب را کاهش نمی‌دهند. مراقب داروهای بدون نسخه باشید و قبل از مصرف دستورالعمل روی برچسب را به دقت بخوانید.
- از قرار گرفتن در حالات نامناسب و انجام فعالیت‌هایی که باعث ایجاد ناراحتی می‌شوند بپرهیزید.
همچنین ممکن است دکتر برای شما فیزیوتراپی تجویز کند. فیزیوتراپی به کاهش درد کمک کرده و عضلات شانه شما را تقویت می‌کند. در جلسات فیزیوتراپی، یاد می‌گیرید که چطور عضلات شانه را کش بیاورید و از آنها استفاده کنید. همچنین به شما چند نوع تمرین آموزش داده می‌شود تا در خانه ورزش کنید.
به برنامه درمانی خود پایبند باشید. در این صورت در عرض چند هفته یا چند ماه به طور کامل بهبود می‌یابید.
اگر فیزیوتراپی موثر واقع نشود، دکتر چند داروی استروئیدی برایتان تجویز خواهد کرد. تزریق این داروها احتمالا کمکی به درمان اختلالات روتاتور کاف نمی‌کند، اما از شدت درد و التهاب می‌کاهد. شما می‌توانید با استعمال این داروها به راحتی ورزش کنید. نتیجه مصرف داروها نیز به دکتر کمک می‌کند که علت درد و مشکلات دیگر را تشخیص دهد. اگر تزریق استروئید در نزدیکی روتاتور کاف از شدت دردتان بکاهد، حتی در صورت بازگشت درد نیز می‌‌توان گفت که مشکل از تاندون روتاتور کاف بوده است.
بیشتر اختلالات روتاتور کاف نیازی به عمل جراحی ندارند. اما پزشک می‌تواند از عمل جراحی برای ترمیم پارگی تاندون روتاتور کاف استفاده کند. همچنین، در صورتی که سایر متدهای درمانی جواب ندهند، می‌توانید عمل جراحی را امتحان کنید.
- اگر جوان هستید و روتاتور کاف شما سالم است، می‌توانید جراحی کنید. اگر تاندون‌تان ضعیف و آسیب‌دیده باشید، کاندیدای خوبی برای عمل نخواهید بود.
- جراحی جایگزین مناسبی برای فیزیوتراپی نیست. حتی پس از جراحی نیز به چند ماه فیزیوتراپی نیاز دارید تا به طور کامل بهبود یابید.
علائم
اختلال روتاتور کاف باعث ایجاد درد و ضعف در ناحیه شانه می‌شود. درد و ناراحتی ناشی از این اختلال انجام فعالیت‌های ساده روزمره مانند شانه کردن موها و پوشیدن پیراهن را دشوار می‌سازد. در اکثر موارد، درد و ناراحتی در طرفین و جلوی شانه و بازوها احساس می‌شود. شدت درد و ناراحتی در مواقعی که قصد دارید چیزی را بالای سر ببرید، چند برابر خواهد شد.
از آنجایی که درد زیادی دارید، ممکن است نخواهید از شانه و بازویتان استفاده کنید. این امر باعث می‌شود که ضعف و خشکی شانه بیشتر از قبل شود.
میزان درد معمولا به شدت آسیب‌دیدگی بستگی دارد:
- آسیب جزئی. درد اغلب زمانی احساس می‌شود که فعالیت می‌کنید و معمولا با استراحت برطرف می‌شود.
- آسیب متوسط. حین فعالیت و پس از آن درد دارید. همچنین ممکن است شب‌ها درد زیادی داشته باشید، مخصوصا وقتی روی شانه می‌خوابید.
- آسیب شدید. ممکن است درد و ناراحتی مداوم داشته باشید.
گاهی اوقات شدت درد به طور مستقیم به میزان آسیب بستگی ندارد. به عنوان مثال، ممکن است روتاتور کاف شما آسیب جزئی داشته باشد، اما به دلیل دردی که در حالت‌های خاص دارید، نتوانید فعالیت‌های عادی خود را انجام دهید. این امر بیشتر در مواردی رخ می‌دهد که می‌خواهید چیزی را روی سرتان ببرید.
علائم التهاب تاندون روتاتور کاف
درد ناشی از التهاب تاندون (تاندونیت) شانه معمولا تدریجی است و شانه و بازو را درگیر می‌کند. رایج‌ترین علائم این عارضه عبارتند از:
- شانه و بازوی شما ضعیف نیست، اما استفاده از آنها باعث ایجاد درد و ناراحتی می‌شود.
- درد ممکن است گسترش یابد و به بازوها و حتی آرنج‌تان برسد.
- درد ممکن است شب‌ها بدتر شود و باعث بی‌خوابی گردد؛ به خصوص اگر به پهلو بخوابید.
- حرکت دادن بازو به سمت جلو و طرفین باعث تشدید درد می‌شود.
با گذشت زمان، ممکن است درد بدتر شود یا به شکل ثابت باقی بماند. در برخی موارد، پارگی یک یا چند تاندون کوچک باعث درد می‌شود. برخی از افراد التهاب تاندون را در سایر نقاط شانه تجربه می‌کنند. مثلا خیلی‌ها به علت گردن درد نمی‌توانند عضلات نزدیک به شانه را حرکت دهند.
جلوگیری
جلوگیری از اثرات بلندمدتی که به علت انجام فعالیت‌های روزمره در ناحیه شانه و اطراف مفاصل آن رخ می‌دهد، غیرممکن است. اما شما می‌توانید از برخی مشکلات روتاتور کاف جلوگیری کنید، اگر:
- عضلات شانه را قوی و انعطاف‌پذیر نگه دارید. داشتن تمرینات روزانه برای افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری شانه بهترین دفاع در برابر اختلالات روتاتور کاف است.
- خوب بنشینید و بایستید. راست بایستید و به شانه‌هایتان فشار نیاورید.
- هرگز اجسام سنگین بلند نکنید، مخصوصا اگر می‌خواهید آن چیز را روی سرتان ببرید.
- هرگز اجسام در حال سقوط را با دست نگیرید.
- از انجام تمرینات ورزشی و فعالیت‌هایی که پربرخورد هستند و خطر آسیب‌دیدگی دارند، تا حد امکان اجتناب کنید.
منبع: webmd