بین یک تا 3 فنجان قهوه برای فرد سالم (بدون ابتلا به تپش قلب، ریفلاکس و…) مناسب است و یادمان نرود برای اروپایی‌ها که عموما قهوه مصرف می‌کنند، نوشیدن نهایتا 3 فنجان قهوه توصیه می‌شود؛ از آنجا که ما ایرانی‌ها میزان مصرف چای بالایی داریم، اگر بخواهیم چند فنجان قهوه هم به چای روزانه‌مان اضافه کنیم -که آن هم ترکیبات تئوفیلینی دارد- میزان تئوفیلین و کافئین بیشتری به بدن‌مان می‌رسانیم که واقعا بدن‌مان نیازمندش نیست و عوارضی که گفته شد (اضطراب، بدخلقی، پنیک و…) سراغ‌مان می‌آیند.
قهوه لاغر می‌کند؟
دکتر رضا راست‌منش، دکترای تخصصی علوم تغذیه، یکی از خواص ثابت شده قهوه افزایش متابولیسم است؛ البته نه به آن شدتی که در کانال‌های تلگرامی و فضاهای مجازی به ما گوشزد می‌شود! اولا هر چیزی که در شبکه‌های مجازی اجتماعی، سایت ، کانال و… می‌بینیم و می‌شنویم، حقیقت ندارد و آنها هیچ منبع معتبری محسوب نمی‌شوند؛ مگر اینکه مرجع شناخته شده و مورد اطمینانی داشته باشند. خیلی‌ها با همین فکر که قرار است لاغر شوند، روزی چند فنجان یا حتی چند لیوان قهوه می‌نوشند؛ غافل از اینکه قهوه فقط به‌عنوان یک ابزار کمکی، در کنار رژیم غذایی درست و ورزش می‌تواند به روند کاهش وزن و تناسب اندام کمک کند، نه اینکه تنهایی تمام چربی‌ها را «عین کوره بسوزاند!» این عین همان عبارتی است که بسیاری از کانال‌های تلگرامی بدون هیچ فکر و قصدی، صرفا برای جذب عضو بیشتر انجام می‌دهند و فکر نمی‌کنند با این ادعاها واقعا سلامت بعضی‌ها را به خطر می‌اندازند و این خیانت بزرگی است! کشورهایی در دنیا هستند که میانگین روزانه مصرف قهوه‌شان به 7-6 فنجان در روز هم می‌رسد، اما گزارشی مبنی بر لاغر بودن مردم این کشورها هیچ جا وجود ندارد!
چند مدل قهوه داریم؟
قهوه‌ها براساس معیارهای مختلفی اعم از خاستگاه (قهوه برزیلی، تونسی و…)، میزان تلخی (دارک، لایت) و میزان برشتگی (roast) و حتی مدل دم کردن (ترک، فرانسه و اسپرسو) به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند.
بوته‌ای که دانه‌های قهوه روی آن عمل می‌آید، به کافیر معروف است که همین کافیر به دو نوع عربیکا و روبوستا تقسیم می‌شود و محصول‌شان بعد از برداشت و طی مراحلی چون خشک کردن، جداسازی غلاف، برشتن (roast)، ترکیدن دانه و خلاصه فرآوری محصول با دو اسم عربیکا و روبوستا به بازار عرضه می‌شود که اولی گران، مرغوب و معطر، ترش‌تر، تیره‌تر (دارک) و با فوم (خامه) کمتری است و دومی (روبوستا) ارزان، پرکافئین و تلخ، با فوم بیشتر و سبک‌تر.
قهوه‌هایی مثل اسپرسو یا قهوه‌های طعم‌دار (قهوه با شیر، قهوه با طعم وانیل و…) که در کافه‌ها تهیه می‌شوند، با دستگاه‌های مخصوص که قیمت‌شان از 6-5میلیون تومان به بالاست، تهیه می‌شوند. اما قهوه‌های موج سوم یا نسل سوم مثل کینکس، سایفون، کلدبرو، موکاپات و… قهوه‌هایی هستند که با دستگاه‌های خانگی که قیمت‌شان از 200هزار تومان شروع می‌شود، قابل تهیه‌اند و به نسبت قهوه‌های نسل یک، تفاوت‌هایی در طعم دارند و تلخ‌ترند اما حدود یک سالی است که به شدت مد شده و پرطرفدارند.
قهوه به چه دردی می‌خورد؟
تحقیقات علمی زیادی ثابت کرده‌اند قهوه می‌تواند جریان خون مغزی را افزایش دهد که این اتفاق در مناطق مربوط به تفکر، تعقل، استدلال و منطق می‌تواند به نفع‌مان تمام شود؛ به‌خصوص در روزهای امتحان و درس خواندن یا آماده شدن برای کنفرانس و شرایط اینچنینی که نیاز به تمرکز بیشتر داریم، قهوه می‌تواند به کمک‌مان بیاید. البته به شرطی کرونولوژی و وقت‌شناسی بلد باشیم! اصولا با نوشیدن یک فنجان قهوه، بین یک ربع تا نهایتا 3-2ساعت بعد، کافئین موجود در قهوه ما را سرحال، هوشیار و متمرکز نگه می‌دارد. بنابراین اگر به امید تاثیرگذاری قهوه برای روز امتحان، شب قبل آن را بنوشید، نه تنها هیچ تمرکزی اضافه‌تری به شما نمی‌دهد که کیفیت خواب شبانه‌تان را هم به‌هم می‌ریزد. همان‌طور که گفته شد، قهوه باعث افزایش جریان خون در تمام بخش‌های مغز می‌شود و این اتفاق در بخش مربوط به خواب و بیداری هم رخ می‌دهد! پس نباید از 3-2ساعت مانده به زمان خواب از قهوه استفاده کنیم.
چه عوارضی دارد؟
بسیاری از مراجعان به مطب از سوزش معده، ریفلاکس و تپش قلب می‌نالند، غافل از اینکه زیاده‌روی در مصرف قهوه می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد؛ از سیاه شدن مینای دندان گرفته تا ترش کردن معده، کاهش جذب آهن و افزایش تپش قلب حتی در افراد معمولی؛ چه برسد به مبتلایان پرولاپس و تپش قلب و همین‌طور تاکی‌کاردی که به‌طور طبیعی تپش قلب بالایی دارند. بنابراین اگر افراد، به‌خصوص کسانی که دچار ریفلاکس، تپش قلب، اضطراب و پنیک هستند، صرفا با اعتماد به منابع اینترنتی و بدون مشورت با متخصصان، به قهوه‌نوشی عادت کنند، قطعا بیشتر از اینکه سود داشته باشد، ضرر دارد.
ایرانی‌ها چه می‌پسندند؟
قهوه‌های عربیکا معمولا طعم‌شان با ذائقه ایرانی‌ها سازگارتر است و موردپسند عموم است. بنابراین اگر قهوه‌خور نیستید و دوست دارید هراز گاهی تجربه‌اش کنید یا کمکم به یک قهوه‌خور قهار تبدیل شوید، می‌توانید با همان قهوه ترک (در خانه) یا کافه لاته (در کافه) شروع کنید که با شیر مخلوط می‌شود و طعم سبک‌تری از قهوه کلاسیک دارد. قهوه‌های طعم‌دار با اسانس وانیل یا کارامل هم شیرینی بیشتری دارند و برای ذائقه‌های ناآشنا با آن، گزینه‌های مناسبی به‌شمار می‌آیند. اما هر ذائقه‌ای تاب تحمل طعم شدید و سنگین قهوه اسپرسو و دبل اسپرسو را ندارد؛ مگر اینکه حرفه‌ای باشید تا از نوشیدن‌شان لذت ببرید.
دوپینگ با قهوه!
همان‌طور که قهوه جریان خون مغزی را افزایش می‌دهد، جریان خون عضلات را هم سهولت می‌بخشد؛ بنابراین گزینه خوبی برای بهبود عملکرد ورزشی است، بنابراین اگر فردی که تپش قلب و ریفلاکس و سایر مشکلات مذکور را نداشته باشد، می‌تواند نیم ساعت تا یک ساعت قبل از پیاده‌روی یا ورزش روزانه‌اش، از استقامتی، مقاومتی تا سرعتی و تمرکزی، یک فنجان قهوه میل کند تا کافئین موجود در آن انرژی‌اش را افزایش داده و خستگی و کوفتگی کمتری بعد از ورزش تجربه کند؛ چه بسا کارایی بیشتری هم داشته باشد.
قبل از مصرف باید بدانید
فراموش نکنید که کافئین موجود در قهوه‌های مختلف، باتوجه به جنس، نحوه فرآوری، نحوه دم کردن و حتی میزان شکری که به آن اضافه می‌شود، چون تداخل اثر شکر با کافئین را هم باید مدنظر داشت و همین‌طور زمانی که از تولیدش می‌گذرد، با هم متفاوت هستند و همه‌شان در میزان کافئینی که به بدن می‌رسد، نقش دارند. بنابراین افراد با مطالعه بروشور قهوه‌های استاندارد یا با آزمون و خطا می‌توانند به این مورد دست پیدا کنند؛ هرچند مغز ما به مرور زمان، به انجام کارهایی عادت می‌کند و همان‌طور که همه مدل چای را به یک نوع دم می‌کنیم، با انواع و اقسام قهوه هم همین کار را می‌کنیم. در صورتی که اگر به نوع دم کردن و زمان دم کشیدن قهوه دقت کنیم، مقدار مناسبی کافئین با عطر و طعم بهتر نصیب‌مان خواهد شد.
چند فنجان در روز بنوشیم؟
بین یک تا 3 فنجان قهوه برای فرد سالم (بدون ابتلا به تپش قلب، ریفلاکس و…) مناسب است و یادمان نرود برای اروپایی‌ها که عموما قهوه مصرف می‌کنند، نوشیدن نهایتا 3 فنجان قهوه توصیه می‌شود؛ از آنجا که ما ایرانی‌ها میزان مصرف چای بالایی داریم، اگر بخواهیم چند فنجان قهوه هم به چای روزانه‌مان اضافه کنیم -که آن هم ترکیبات تئوفیلینی دارد- میزان تئوفیلین و کافئین بیشتری به بدن‌مان می‌رسانیم که واقعا بدن‌مان نیازمندش نیست و عوارضی که گفته شد (اضطراب، بدخلقی، پنیک و…) سراغ‌مان می‌آیند.
این دانه‌های خوشبو از کجا آمده؟
به روایتی رازگونه و اثبات نشده (!)، یک چوپان اتیوپیایی متوجه شد وقتی بزهایش دانه‌های یک بوته به‌خصوص را می‌جوند، انرژی‌شان زیاد می‌شود و خواب شب از سرشان می‌پرد! همین شد که آن بوته (قهوه) را به بقیه مردم هم معرفی کرد و به مرور مردم روش‌های مختلف دم کردن قهوه را هم ابداع کردند! داستان‌های دیگری هم هست اما حقیقتش این است که تاریخچه واقعی قهوه چندان مشخص نیست. اما در هر صورت، این دانه‌ها سال‌ها قبل، سوغات مسافران عثمانی (ترکیه امروز) بوده که به ایران وارد شده و به مرور نخبگان و اعیان را گرفتار خودش کرده. اما به مرور که قهوه‌خانه‌ها درست شدند، مردم عادی هم کمکم قهوه‌خور شدند. آن زمان‌ها حتی هنوز چای از چین وارد ایران نشده بود و تازه در دوران صفویان است که ایرانی‌ها چای‌خور می‌شوند؛ یعنی ما از اول هم قهوه‌خور بودیم و اینکه خیلی‌ها فکر می‌کنند قهوه مال فرنگی‌هاست، تصور اشتباهی است.
منوی کافه‌ها را بشناسید
وقتی می‌گویید یک فنجان اسپرسو! یعنی فقط قهوه خالی و دم‌کشیده به روش اسپرسو (دم کشیدن پودر قهوه با آب داغ و تحت‌فشار با دستگاه قهوه‌ساز).
اما کافه لاته، موکا، کاپوچینو آمریکانو، اسپرسو همراه با شیر، شیر و خامه، پودر کاکائو و ادویه هستند، بنابراین طعم‌شان از اسپرسو سبک‌تر است.
روش دیگر برای تهیه قهوه، شیوه دیرساز فرانسوی است که با روندی آرام، به قهوه‌ای تلخ‌مزه و سیاهرنگ می‌رسد و معمولا آن را با شیر سرو می‌کنند. قهوه فرانسوی همان‌طور که دیرتر به دست می‌آید، دیرتر هم خاصیتش را از دست می‌دهد. پس می‌توان برای مدت بیشتری (حتی چند ساعت) از آن استفاده کرد.
قهوه یونانی، قهوه ترک، شیرقهوه، ماکیاتو، آیس کافی و… با طعم ادویه‌جاتی چون هل، وانیل، جوزهندی، دارچین و مانند اینها نیز از انواع دیگر قهوه است که هر کدام طرز تهیه، مزه، بو، مواد، مقادیر و شیوه مصرف متفاوتی دارند.
قهوه‌داری بلدید؟!
قهوه را به صورت دانه یا آسیاب شده نگه می‌دارند، اما هر دو شکلش (به‌خصوص اگر دانه‌های حساس به گرما و رطوبت «عربیکا» باشند)، حتما باید در ظروف بدون درز، تاریک و خنک نگهداری شود تا کیفیت، مزه و عطر آن از بین نرود.
برای جلوگیری از تلخی قهوه هم نباید اجازه دهید بجوشد. قهوه دمکرده را هم زمان کمی می‌توان در کنار اجاق یا درون ظرف مخصوص، گرم نگه داشت. اما بعد از این مدت مزه، عطر و کیفیتش از بین می‌رود و دوباره گرم کردن و نوشیدنش نه متداول است و نه لطفی دارد!
بفرمایید یک فنجان قهوه!
برای تهیه یک فنجان قهوه، کافی است یک قاشق چای‌خوری سر پر (5 گرم) پودر قهوه را در قهوه جوش بریزید، مقدار شکر دلخواه‌تان را هم اضافه کنید و به اندازه فنجانی که قهوه را داخلش می‌ریزید، آب سرد داخل قهوه جوش بریزید.
می‌توانید نصف قاشق چای‌خوری دانه هل یا ترکیبی از هل، دارچین، جوز و میخک داخل قهوه‌جوش ریخته و با چنگال محتویات ظرف را مخلوط کنید.
حالا قهوه جوش را روی حرارت ملایم بگذارید تا به آرامی به جوش آید؛ در این مدت نیازی به هم‌زدن قهوه نیست. فقط بالای سر گاز بایستید و به محض ظاهر شدن کف، آن را با قاشق داخل فنجان بریزید، بعد صبر کنید قهوه بجوشد و تا دهانه ظرف بالا بیاید. حالا اجاق را خاموش کنید و قهوه را داخل فنجان ریخته و میل کنید.
منبع: سیب سبز