اگرچه خرید و فروش آنلاین از باارزش‌ترین روش‌های تجارت در دنیای امروزی است، اما در بین این فروشندگان می‌توان کلاهبردارانی را دید که کالاهایی غیرمجاز مانند دارو و مکمل را به فروش می‌گذارند. هفته گذشته همشهری گزارشی در مورد فروش دارو‌های ناصر خسرو به‌صورت اینترنتی که به نوعی قاچاق محسوب می‌شود، منتشر کرد. هم‌اکنون بازار ناصرخسرو به سایت‌های مختلف دارویاب منتقل شده است. ایجاد بازارهای ثانویه مانند خرید و فروش دارو و مکمل در کانال‌های تلگرامی، نگرانی زیادی در میان کارشناسان ایجاد کرده است.
وحید محلاتی، نایب‌رئیس انجمن صنعت پخش در این‌باره گفت: با وجود شرایط رکود، شاهد موفقیت کسب و کارهای اینترنتی هستیم و این عرصه جدیدی را روی اقتصاد دارو گشوده که هم فرصت‌ساز است و هم تهدید محسوب می‌شود. شرکت‌های پخش به استفاده از اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارها و سایت‌های اینترنتی برای ارائه محصول به داروخانه‌ها رو آورده‌اند تا وقت کمتری از داروخانه‌ها گرفته شود اما نقطه تهدید، ایجاد بازارهای ثانویه مانند خرید و فروش دارو در کانال‌های تلگرامی است که نگران‌کننده و تأسف‌آور است.
- چرا نباید به‌صورت تلگرامی دارو خرید
بازارهای ثانویه تلگرامی و اینترنتی در حالی در حال گسترش است که اساسا به اعتقاد کارشناسان، دارو بدون نسخه نباید به‌صورت اینترنتی فروخته شود. دکتر سیامک افاضلی در این‌باره به همشهری گفت: واقعیت این است که دارو با هر کالای دیگری فرق می‌کند. لزوم مصرف و نحوه مصرف کالاهای مصرفی را هر کسی به فراخور نیاز و شرایط مالی خود می‌تواند تعیین کند ولی دارو تنها محصولی است که لزوم و نحوه مصرف آن توسط تیم پزشکی و داروساز تعیین می‌شود و به هیچ عنوان اثربخشی و ارزیابی کیفی آن توسط بیمار صورت نمی‌گیرد. دارو مرز بین غذا و سم است و باید مراقبت شود تا عارضه‌ای برای بیمار ایجاد نکند.
تیم درمان دوز دارو را تعیین می‌کند و سؤالات مربوط به شرایط فیزیکی بیمار را در تجویز دارو می‌پرسد. داروساز‌ها هستند که تداخلات داروها با هم و انواع غذا‌ها و عاداتی مانند مصرف سیگار را درنظر می‌گیرند. آنها می‌دانند که کدام‌یک از موارد در سوخت‌وساز دارو مؤثر است و با توجه به شرایط باید در چه زمانی مصرف شوند.
از سوی دیگر حفظ شرایط انبارداری و حمل‌ونقل داروها ازجمله نکات مهم در توزیع داروست. این شرایط در خرید و فروش دارو به‌صورت اینترنتی و قاچاق چمدانی آن به هیچ عنوان رعایت نمی‌شود.
دکتر افاضلی درباره حضور داروساز در فرآیند مصرف دارو گفت: اگر نحوه حمل‌ونقل دارو را به جای مراجعه حضوری، به‌صورت سایبری درنظر بگیریم عملا فلسفه داروسازان زیر سؤال می‌رود؛ در نتیجه احتمال افزایش مرگ‌ومیر ناشی از مصرف نابجای دارو بالا می‌رود و این چیزی نیست که هیچ نظام سلامتی به‌دنبال آن باشد. در هیچ کشوری خرید و فروش اینترنتی دارو به‌صورتی که نسخه آنلاین به سایتی داده و دارو تحویل شود، وجود ندارد.
یکی از دلایل این قاعده اصلی، امکان پیگیری قانونی هرگونه تخلف در فرآیند خرید مواداولیه تا ساخت و توزیع دارو به‌دست مشتری است. هر دارویی عارضه‌ای دارد و باید مسیر مصرف آن برای کاهش این عوارض رهگیری شود. متخلفان از وجود چنین حفره‌ای استفاده کرده و محصولات خود را به فروش می‌رسانند. داروهایی که در ماهواره‌ها تبلیغ و در کانال‌های تلگرامی فروخته می‌شود به هیچ عنوان قابلیت پیگیری حقوقی ندارد.
- جای خالی نظارت
نظارت بر فروش هرگونه دارو و مکمل دارویی بر عهده وزارت بهداشت است، اما به گفته اکبر عبداللهی، مدیرکل نظارت بر داروی سازمان غذا و دارو، وزارت بهداشت نمی‌تواند روی موارد قاچاق دارو و یا فروش اینترنتی دارو نظارتی داشته باشد چراکه این دو بازار غیررسمی محسوب می‌شوند و نمی‌توانیم بر آنها نظارت داشته باشیم. درحالی‌که به اعتقاد دکتر افاضلی، کارشناس دارو، وزارت بهداشت با همکاری نهاد‌هایی مانند پلیس فتا توانایی رهگیری این متخلفان را دارد اما این هماهنگی هم‌اکنون در سطح کمی بین آنها برقرار است.