بطور مثال وقتی مفصل ران یا آنطور که
پزشکان میگویند مفصل هیپ Hip joint بشدت
خراب میشود ممکن است نیاز به این نوع عمل جراحی وجود داشته باشد. پس تعویض مفصل
نوعی آرتروپلاستی است. پزشک ممکن است تصمیم بگیرد تا فقط سر استخوان ران را از بدن
خارج کرده و آن را با یک سر مصنوعی از جنس فلز جایگزین کند. چون در این وضعیت فقط
نیمی از مفصل عوض شده است این عمل را همی آرتروپلاستی میگویند. همی در زبان انگلیسی
به معنی نیمه و نصفه است.
جراحی تعویض مفصل لگن در چه مواردی
کاربرد دارد؟
بیماران مبتلا به آرتروز مفصل لگن که
دچار پا درد شدید و نقص عملکرد مفصل لگن هستند، می‌توانند با جراحی تعویض مفصل لگن
از درد مفصل لگن رها شوند و دوباره به زندگی عادی برگردند. میزان درد قابل اندازه
گیری نیست؛ پاسخ این سوال که آیا درد مفصل لگن در حدی هست که نیاز به جراحی تعویص
مفصل لگن داشته باشد، با همکاری بیمار و جراح لگن، مشخص میشود. جراحی تعویض مفصل
لگن محدودیت سنی ندارد و سن بیمار، معیار مهمی برای انجام آن محسوب نمی‌شود.
جراحی تعویض مفصل لگن به چه افرادی توصیه
میشود؟
جراحی تعویض مفصل لگن زمانی توصیه میشود
که سایر درمان‌ها مانند فیزیوتراپی و مصرف دارو تأثیر کافی در درمان پا درد و
بهبود عملکرد مفصل لگن نداشته باشد. جراحی تعویض مفصل لگن به افراد زیر توصیه میشود:
افرادی با درد شدید، تورم و سفتی مفصل
لگن که توانایی حرکت کردن آنها کاهش پیدا کرده است.
افرادی که درد مفصل لگن آنان در حدی
است که کیفیت زندگی روزانه و خواب شبانه آنها کاهش پیدا کرده است.
افرادی که انجام کارهای عادی روزانه
مانند خرید کردن و رفتن به توالت و حمام برایشان دشوار یا غیرممکن است.
افرادی که به خاطر درد و کم‌تحرکی،
دچار افسردگی شده‌اند.
افرادی که فعالیت شغلی و اجتماعی‌شان
تحت تأثیر قرار گرفته است.
جراحی تعویض مفصل لگن در افرادی امکان‌پذیر
است که سلامتی کافی و نیروی جسمانی برای انجام جراحی و گذراندن دوره فیزیوتراپی و
بازتوانی پس از جراحی را داشته باشند
روند جراحی تعویض مفصل لگن
جراحی تعویض مفصل لگن، یک فرایند مرحله
به مرحله است که طی آن، بخش گوی و کاسه پروتز لگن در انتهای استخوان ران (فمور) و
فرورفتگی استخوان لگن قرار می‌گیرد. بهترین جراح لگن برای هر بیمار خاص، از جنس به‌خصوصی
از اجزای پروتز لگن استفاده میکند. پروتزهای جراحی لگن انواع فلزی، سرامیکی و
پلاستیکی دارند. علاوه بر جنس پروتز، روش‌های اتصال پروتز مفصل لگن به استخوان نیز
متنوع هستند و باید به دقت و ظرافت انتخاب شوند، تا بهترین نتیجه از جراحی لگن
حاصل شود. اتصال پروتز مفصل لگن به استخوان، به دو روش انجام میشود:
پروتزهای سیمانی
پروتزهای غیر سیمانی؛ این پروتزها دارای
پوشش منفذدار هستند که استخوان میتواند در داخل آنها رشد کند و پروتز مفصل در
محل پیوند، پایدار شود.
برای انجام جراحی تعویض مفصل لگن، به‌طور
معمول بیهوشی عمومی ایجاد میشود و بیمار به خواب فرو میرود. بسته به شرایط بیمار،
در صورتی که لازم باشد، می‌توان به جای بیهوشی عمومی از بیهوشی موضعی برای جراحی
تعویض مفصل لگن استفاده کرد. در این حالت، بیمار بیدار است اما محل جراحی را حس نمی‌کند.
جراحی تعویض مفصل لگن اغلب بین 60 تا 90 دقیقه طول می‌کشد
عوارض پس از جراحی
بعد از این جراحی، بیمار از درد طاقت
فرسایی که مدت ها مانع فعالیت های روزمره زندگی او میشده رها میشود. با این حال
مانند هر عمل جراحی دیگر، تعویض مفصل ران میتواند با عوارضی همراه باشد. یکی از این
عوارض لخته شدن خون در سیاه رگ های عمقی ساق است.
لخته شدن خون در وریدهای عمقی ساق
عارضه شایعی نیست ولی در صورت بروز میتواند با عوارض وخیمی همراه باشد. شایع ترین
علامت این عارضه تورم ساق است. ورم ساق میتواند همراه با ورم ران باشد. ورم میتواند
همراه با احساس درد در اندام تحتانی باشد. رنگ پوست اندام تحتانی ممکن است قرمز یا
کبود شود.
بروز این عارضه به خودی خود برای بیمار
ناراحت کننده است ولی ممکن است وضعیت از این هم بدتر شود. در صورت بروز لخته در وریدهای
ساق ممکن است تکه هایی از این لخته کنده شده و همراه با جریان خون به قلب و سپس به
ریه برود. در ریه این لخته میتواند رگ ها را مسدود کرده و موجب مرگ ناگهانی بیمار
شود. به این وضعیت ترمبوآمبولی ریوی میگویند. ترومبوآمبولی ریوی از جمله عوارض شدید
و وخیم تعویض مفصل ران است. احتمال بروز این عارضه بسیار کم است ولی در صورت بروز
میتواند مشکلات جدی را برای بیمار بوجود آورد.
معمولا پزشک معالج برای پیشگیری از
بروز این عارضه داروهای خاص رقیق کننده خون را به همه بیمارنی که تحت عمل جراحی
تعویض مفصل ران قرار گرفته اند میدهد. با این حال و با وجود مصرف دارو باز احتمال
وجود این عارضه هست.جرکت مدام مچ پا و زانو توسط بیمار و بعد از جراحی میتواند تا
حد زیادی احتمال بروز این عارضه را کاهش دهد.
وجود تورم در محل
عمل جراحی در روزهای بعد از عمل تا حدی طبیعی است ولی این ورم در تمام اندام تحتانی
نیست. همچنین این ورم بعد از چند روز از بین میرود. ورمی که در تمام اندام تحتانی
باشد و بعد از چند روز یا چند هفته از انجام جراحی تعویض مفصل ران ایجاد شود میتواند
به علت ترمیوز یا لخته شدن خون در وریدهای عمقی ساق ایجاد شده باشد.
در صورتیکه بیمار یا همراه وی در چند
ماه اول بعد از جراحی تعویض مفصل ران یا توتال هیپ، متوجه ورم در پا، ساق یا ران بیمار
شود باید به فوریت و به صورت اورژانسی به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه کند. در این
موارد حتی یک ساعت تاخیر نیز جایز نیست. در صورتیکه پزشک تشخیص دهد ورم پا به علت
ترمبوز یا لخته ایجاد شده است بیمار باید در بیمارستان بستری شده و درمان های مورد
نیاز را دریافت کند.
فیزیوتراپی پس از جراحی هیپ
فیزیوتراپی بخش بسیار مهمی از مراحل
درمانی پس از جراحی تعویض کامل هیپ است و به بیمار کمک میکند که دوره ریکاوری سریع‌تر
و کوتاه‌تری داشته باشد. فیزیوتراپی پس از تعویض کامل مفصل هیپ شامل موارد زیر
است:
تمرینات ورزشی هیپ برای بهبود حرکت
مفصل و تقویت عضلات اطراف آن.
کمک به بیمار در مراحل اولیه برای
جابجایی از تخت به صندلی و آموزش نکاتی برای بلند شدن و نشستن.
کمک به بیمار برای راه رفتن با استفاده
از وسایل کمکی که اجازه میدهد بیمار هنگام ترخیص از بیمارستان به اندازه کافی
مستقل و ایمن باشد.
پس از عمل بیمار میتواند با راهنمایی
فیزیوتراپیست، برنامه ورزشی خود را که شامل موارد زیر است، شروع کند:
ورزش‌های تنفسی برای پیشگیری از مشکلات
قفسه سینه پس از بیهوشی
ورزش‌های قوزک پا برای پیشگیری از
مشکلات گردش خون
ورزش‌های هیپ و زانو برای حفظ نیروی
عضله و حرکت مفصل
راهنمای راه رفتن با وسایل کمکی
فیزیوتراپیست غزل خراجی
اقداماتی که قبل از جراحی تعویض مفصل لازم است