چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
دانشجویان، گاها دانش آموزان، افرادی که دچار شکست های مالی، عاطفی یا سرخوردگی های اجتماعی شده اند.
کنترل این معضل هر روز با متنوع تر شدن نوع مواد اعتیاد زا سخت تر هم می شود.
احساس سرخوردگی، شکست های عاطفی و کاری، احساس مفید نبودن و داشتن خلاء زیاد در زندگی شخصی، اعتماد به نفس پایین و …
همه این موارد هر کدام به تنهایی می توانند دلیل معتاد شدن یک فرد باشد.
صفات ظاهری معتادان
اگر اعتیاد در مراحل پیشرفته نباشد، تشخیص آن از روی صفات ظاهری چندان آسان نیست. ویژگیهایی که در زیر ارائه می‌شوند در این مورد راهنما هستند:
1ـ به موهایش توجه کنید
تریاک و سایر مواد افیونی، سبب پرمویی در بدن و به خصوص در سر و صورت می‌شوند. خط رویش موی سر در سطح پیشانی در این افراد پایین می‌آید. ابروها پرپشت می‌شوند. علاوه بر این، موها ضخیم شده، رنگ نقره‌ای خاصی پیدا می‌کنند. این دگرگونی رفته رفته و به مرور زمان ایجاد می‌شود و با توجه به خصوصیات فردی و میزان مصرف، حداقل یک تا دو سال وقت لازم است تا بتوان شاهد چنین تغییراتی بود. بدیهی است که پس از ترک اعتیاد هم حداقل همین مدت زمان لازم خواهد بود تا این نشانه تقریباً از میان برود.
2ـ تغییرات پوست را جدی بگیرید
پوست چهره بیمارانی که از روش تدخین جهت مصرف مواد مخدر استفاده می‌کنند، پس از مدتی تغییر رنگ داده، رفته رفته به رنگ قهوه‌ای متمایل می‌گردد و با تداوم اعتیاد، به خاکستری می‌گراید. پوست آنان ضخیم‌تر از افراد معمولی و چین‌های پوستی عمیق‌تر به نظر می‌رسد. ملتحمه معمولاً پرخون و قرمز رنگ است. در محلهای مختلف پوست بدن، علائم التهاب مزمن ناشی از خاراندن مکرر دیده می‌شود.
همچنین پوست این افراد خشک و سرد است و حتی در هوای گرم نیز وقتی نشئه باشند، کمتر عرق می‌کنند.
3ـ دهان و دندان هایش او را لو می دهد
دندانها در افرادی که به تدخین مواد مخدر اعتیاد دارند معمولاً قهوه‌ای رنگ یا زرد و اغلب پوسیده‌اند. لثه‌ها بیمار بوده، عموماً به رنگ قهوه‌ای هستند. زبان نیز قهوه‌ای رنگ شده، سقف دهان قهوه‌ای یا خاکستری رنگ می‌شود. لبها به خصوص به رنگ قهوه‌ای سیر در می‌آیند و حالت آنها به چرم شبیه می‌شود. این علائم با درجاتی کمتر، در افراد سیگاری نیز به چشم می‌خورند.
4ـ به دقت به چشم هایش توجه کنید
پلک‌زدن افراد معتاد کند است به طوری که کاملاً می‌توان آنرا مشاهده کرد. مردمکها در حالت نشئه تنگ می‌شوند (در حالت خماری گشادند) و اطراف چشمها را حلقه‌ای کبود احاطه می‌کند. این حلقه در تمامی معتادان وجود دارد ولی برای اعتیاد اختصاصی نیست.
5ـ دست های او را وارسی کنید
رنگ ناخن‌ها (به خصوص انگشت سبابه و میانی) تیره‌تر از طبیعی یا زردرنگ بوده، انگشتان ممکن است حاوی تاول یا پینه‌هایی باشند که در اثر استعمال مزمن و مداوم کبریت، سیگار یا وافور یا سیخ ایجاد شده‌اند. در افرادی که به تزریق وریدی معتادند، به سادگی می‌توان جای تزریق را در ساعد، آرنج یا حتی عروق مچ دست و مچ پا و حتی جاهایی باورنکردنی پیدا کرد که به شکل نقطه‌هایی تیره رنگ مانند خال زیرپوست دیده می‌شوند. وریدهای این نواحی نیز کلفت شده، حالتی همچون طناب دارند و به سادگی از روی پوست قابل لمس‌اند. افراد معتاد معمولاً برای پنهان کردن این آثار، به خالکوبی پوست بدن خود در محلهای یاد شده اقدام می‌نمایند. همچنین بر پوست بدن و اندامهای این افراد اغلب، جای زخمهای ترمیم شده قدیمی (Eschar) دیده می‌شود، که در اثر بی‌مبالاتی و سهل‌انگاری ایجاد شده یا عمداً به وجود آمده‌اند.
صفات روانی
1.بدون دلیل خوشحال است
معمولا فردی که دچار سوءمصرف تریاک است، در زمان مصرف یعنی نشئگی و حتی بعد از مصرف، دچار سرخوشی، شادی کاذب، بی‌خیالی می‌شود و این احساس را دارد که در فضا سیر می‌کند.
2.مدام احساس خوابآلودگی می کند
از دیگر علایم نشئگی مصرف تریاک، می‌توان به خوابآلودگی اشاره کرد. گاها بعد از مصرف فرد دچار خوابآلودگی می‌شود که این حالت می‌تواند عملکرد وی را تحت‌تاثیر قرار دهد چراکه منجر به کاهش تمرکز می‌شود.
3.ترسواست
افراد معتاد کاملا ترسو هستند و حتی باصدائی کم از جا می پرند .
4. روابط خود را با افراد محدود می کند
متاسفانه به مرور زمان و با اعتیاد بیشتر فرد به مصرف تریاک، روابط فردی و اجتماعی او تحت‌تاثیر این مساله قرار می‌گیرد، به طوری که اغلب با افرادی خاص رفت‌وآمد می‌کند و بیشتر با کسانی در ارتباط است که به نوعی معتاد هستند. روابط با خانواده محدود و به تدریج فرد منزوی و گوشه‌گیر می‌شود.
5.راضی به مسافرت رفتن یا دورهمی های طولانی نمی شود
بارزترین علامت در بیماران معتاد، بحث وابستگی به ماده مخدر است. تقریبا زندگی فرد تحت‌تاثیر مواد قرار می‌گیرد و او برنامه غذایی، خواب، سفر، روابط با دیگران و… را با توجه به زمان مصرف مواد خودشان تنظیم می‌کنند. معمولا این افراد از مسافران رفتن و حتی به دنبال بیماری از بستری شدن در بیمارستان‌ها امتناع می‌کنند چراکه امکان مصرف مواد برایشان وجود ندارد. حتی در طور روز در زما‌ن‌های خاصی به طور ناگهانی غیب می‌شوند و یا به بهانه‌های مختلف محل کار یا خانه را ترک می‌کنند تا امکان استفاده از این ماده مخدر وجود داشته باشد.
6.دچار افت تحصیلی و شغلی می شود
درصورتی که نوجوانی در سنین پایین به مصرف تریاک روی بیاورد بعد از مدتی به دلیل خوابآلودگی و کاهش سطح تمرکز دچار افت تحصیلی می‌شود و این مساله می‌تواند زنگ هشداری برای خانواده‌ها باشد. از سوی دیگر، اغلب افراد شاغل در ابتدای مصرف این ماده مخدر، بهبود جزئی در عملکرد شغلی خود احساس می‌کنند که متاسفانه باید گفت این احساس گذراست و به تدریج به دلیل وابستگی و اعتیاد به مصرف و اختلال در عملکرد کاری، حتی ممکن است از کار بیکار شوند.
7.در بیان احساسات به مشکل برمی خورد
معتادان به مصرف تریاک، درک درستی از احساسات ندارد و معمولا عواطف و احساسات آنها بعد از نشئگی به حداقل می‌رسد. ضمن اینکه همزمان با اعتیاد به تریاک، ممکن است به مصرف سایر مواد، سیگار یا حتی قلیان روی بیاورند.
صفات اجتماعی
معتادان نه تنها مولد و سازنده نیستند، بلکه مصرف کنندگانی هستند که غیر از ضرر اجتماعی ، هنری ندارند. فرد معتاد نسبت به اعضای خانواده خود احساس مسئولیت نمی کند. موقعیت اجتماعی او متزلزل است ، به دیگران اعتماد ندارد و برآوردن نیازهای خود را مقدم بر دیگران می داند. روابط اجتماعی معتاد بسیار سطحی و تصنعی بوده، به ندرت می تواند پیوندهای مستحکم عاطفی و وفاداری و تعهد داشته باشد. چنین فردی فقط برای کسی که بتواند برای او مواد مخدر تهیه کند ، اهمیت قائل است.
ارتکاب جرایمِ معتادان به علت ضعف روابط انسانی هر روز بیشتر می شود وبه همین دلیل اعتماد عمومی و اهمیت اجتماعی به خطر می افتد. زیرا اکثر معتادان ناگزیر برای تأمین مواد مخدر به راه های نادرست نظیر دزدی، تجاوز به دیگران و آدمکشی روی می آورند.
تست خودشناسی اعتیاد
هیچ کس بهتر از خود فرد نمی تواند تشخیص دهد که به بیماری اعتیاد مبتلا شده است یا خیر. پرسشنامه آزمایش اعتیاد شامل سوالاتی است که به افراد کمک می کند تا از وضعیت مصرف خود آگاه شده و تشخیص دهند که آیا به بیماری اعتیاد مبتلا شده اند یا خیر.
به پرسش های زیر با “بله ” یا “خیر ” پاسخ دهید. چنانچه پاسخ شما به یکی از این پرسش ها “آری” باشد در آن صورت شما با خطر بالقوه اعتیاد به مواد مخدر روبرو هستید. اگر پاسخ شما به دو پرسش از سوالات فوق مثبت باشد در آنصورت شما احتمالاً به مواد مخدر اعتیاد دارید و سرانجام اینکه، اگر پاسخ شما به سه پرسش از سوالات بیست گانه فوق مثبت باشد می توان نتیجه گرفت که شما به بیماری اعتیاد مبتلا شده اید و یک معتاد هستید.
- آیا به علت مصرف مشروبات الکلی یا مواد مخدر زمان کارتان را هدر می دهید؟
- آیا مصرف تریاک یا سایر مواد مخدر باعث محرومیت خانواده شما از شادی می شود؟
- آیا به علت خجالت وعدم راحتی با دیگران، اقدام به مصرف مشروب یا مواد مخدر می کنید؟
- آیا به خاطر مصرف مواد مخدر و یا اصرار در برخی از عادت های رفتاری اعتبار خود را از دست داده اید؟
- آیا پس از مصرف هروئین یا مواد مخدر افسوس خورده و احساس پشیمانی کرده اید؟
- آیا به علت مصرف بیش از حد مواد و یا تکرار برخی از رفتار ها مانند قمار با مشکلات مالی روبرو شده اید؟
- آیا کشیدن تریاک یا حشیش و یا انجام رفتاری به خصوص باعث رفتن به محیط های نامناسب و قرار گرفتن شما در میان افرادی با سطوح پائین تر از خودتان شده است؟
- آیا مصرف مشروب یا مواد مخدر شما را نسبت به رفاه و آسایش خانواده خود بی تفاوت کرده است؟
- آیا به خاطر استفاده از تریاک یا مواد مخدر آروزها و امیدتان برای زندگی کم شده است؟
10. آیا هر روز درساعت خاصی هوس می کنید مشروب بخورید یا از مواد استفاده کنید؟
11. آیا از صبح که بیدار می شوید به فکر چگونگی یافتن و مصرف مواد مخدر هستنید؟
12. آیا به علت مصرف مواد مخدر و یا مواد روانگردان برای خوابیدن مشکلی دارید؟
13. آیا تاکنون مصرف الکل یا مواد مخدر به کیفیت کار شمار لطمه زده است؟
14. آیا برای فرار از نگرانی ها و مشکلات اقدام به مصرف مواد مخدر می کنید؟
15. آیا به تنهایی و در خلوت به خوردن مشروب یا مصرف مواد مخدر مبادرت می کنید؟
16. آیا تا کنون به علت مصرف مواد مخدر دچار فراموشی شده اید؟
17. آیا تا کنون به خاطر مصرف نکردن مشروبات الکلی یا مواد مخدر عوارض خماری را تجربه نموده اید؟
18. آیا تاکنون برای افزایش اعتماد به نفس به مصرف مشروبات الکلی یا مواد مخدر اقدام کرده اید؟
19. آیا تا کنون به علت مصرف مشروبات الکلی یا مواد مخدر بستری شده اید؟