• آزمایشگاه پاتوبیولوژی دکتر خسروشاهی
• آزمایشگاه تشخیص طبی
• ۱۳۹۷/۰۹/۲۴
• 1 دقیقه

با انجام بررسی کامل پزشکی می توان علت ناباروری را مشخص کرد. اما اگر با سابقه پزشکی یا جنسی مشکل

نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟ برای صحبت با آزمایشگاه پاتوبیولوژی دکتر خسروشاهی کلیک کنید.

بپرس مشاوره رایگان

اصلی شناسایی نشود، ممکن است انجام آزمایش های خاصی لازم شود. پزشک معالج می تواند در مطب خود با

درخواست آزمایش های خون ساده یا سونوگرافی از تخمدان ها، تخمک گذاری را بررسی کند. اگر بیمار از نظر

تخمک گذاری مشکلی نداشته باشد، آزمایش های بیشتری انجام خواهد شد. آزمایش هایی که هم برای زن و هم شوهر انجام می شوند شامل:

تاریخچه پزشکی

پزشک در مورد رابطه جنسی، روش جلوگیری از حاملگی و بیماری های عفونی، مصرف داروها، مصرف کافئین،

تنباکو، الکل و یا مواد مخدر سوال می کند. سیکل قاعدگی نیز کنترل می شود، در صورت شک به بیماری های

عفونی منتقل شده از راه تماس جنسی نیاز به بررسی بیشتر است.

معاینه

هم زن و هم مرد نیاز به معاینه دارند. در خانم ها علاوه بر معاینه باید پاپ اسمیر هم انجام شود. همه متخصصین

ناباروری، معاینه آقایان را لازم نمی دانند و اگر مشکلی در آزمایش اسپرم باشد، از یک اورولوژیست کمک می گیرند.

بررسی ها و آزمایش های رایج تشخیص ناباروری

آنالیز مایع منی

یکی از تست های ناباروری، روش اولیه تشخیص و ارزیابی علل متعدد ناباروری در مردان، آزمایش منی است.

آزمایش طبیعی است، اگر:

• شمارش کلی اسپرم بیشتر از 20 میلیون باشد.
• بیش از50 درصد اسپرم ها به طور فعال حرکت داشته باشند.
• بیشتر از 40درصد اسپرم ها شکل طبیعی داشته باشند. (معیارهای سازمان بهداشت جهانی)

تغییرات قابل توجهی در تعداد اسپرم برای یک فرد مفروض وجود دارد، بنابراین چنانچه تعداد اسپرم کم باشد، باید شمارش های متعددی در طول یک دوره زمانی انجام شود. ناهنجاری های منی، احتمال باروری را از بین نمی برند. بسیاری از مردان با تعداد کم اسپرم صاحب فرزند می شوند. باروری در مردان به باروری همسر آنها بستگی دارد؛ یعنی مردی که تعداد اسپرم او نسبتا کم است، اگر باروری همسرش بالا باشد، می تواند بچه دار شود. مایع منی علاوه بر اسپرم، از 65 درصد مایع کیسه منی، ۳0 تا ۳5 درصد از پروستات، و 5 درصد از رگ ها تشکیل شده است. مایع منی حاوی اسید سیتریک، اسید آمینه های آزاد، فروکتوز، آنزیم ها، فسفوریل کولین، پروستاگلاندین، پتاسیم و روی است.

میزان مایع منی تولید شده از چند قطره تا 5 میلی لیتر متغیر است.

توصیه می شود جمع آوری اسپرم 72-48 ساعت پس از آخرین مقاربت گرفته شود. برای به دست آوردن میزان پایه ای کیفیت اسپرم بایستی ۳ نمونه اسپرم گرفته شود، اما اگر اختلاف 2 نمونه کمتر از 20درصد باشد، ممکن است نیازی به نمونه سوم وجود نداشته باشد. نمونه مایع منی از طریق استمنا، آمیزش منقطع یا کاندوم های مخصوص بدون مایع کشنده اسپرم جمع آوری می شود. نمونه باید داخل ظرف شیشه ای دهان گشاد تمیز (نیازی نیست استریل باشد) یا ظرف پلاستیکی ریخته شود. مایع منی تازه به صورت لخته است که در مدت 30-5 دقیقه بعد از انزال مایع می شود.

آزمایش بررسی ذخیره تخمدان

با افزایش سن در زنان، تعداد فولیکول ها و در نتیجه ذخیره تخمک کاهش پیدا می کند، بررسی میزان ذخیره تخمدان به پزشک در تشخیص مشکلات و شانس موفقیت باروری در روش های درمان باروری کمک می کند. برای بررسی ذخیره تخمدان روش های مختلفی وجود دارد که شامل موارد زیر است:

محاسبه حجم تخمدان ها: به طورکلی هرچه حجم تخمدان ها کمتر باشد، میزان تخمک باقیمانده نیز کمتر

است.

شمارش فولیکول های آنترال: فولیکول های آنترال، فولیکول هایی هستند که بالغ می شوند ولی تبدیل به

فولیکول غالب نمی شوند و فقط یک کیسه پر از مایع می سازند. پزشک با شمارش تعداد این فولیکول ها از طریق انجام سونوگرافی واژینال می تواند یک تخمین ذخیره باقیمانده از تخمدان داشته باشد. زنانی که فولیکول آنترال کمی داشته باشند، احتمالا شانس باروری کمتری دارند.

سطح هورمون آنتیمولرین: هورمون آنتیمولرین توسط فولیکول های تخمدان تولید می شود. سطح بالای این

هورمون در آزمایش خون نشان دهنده ذخایر بیشتر تخمدان است. این آزمایش یکی از بهترین آزمایش ها برای

تعیین دقیق تر ذخایر و عمر تخمدان است.

آزمایش LH ادرار

LH  هورمونی است که از غده ای در مغز به داخل خون رها می شود و افزایش ناگهانی آن در خون سبب

تخمک گذاری می شود. این هورمون از طریق ادرار، دفع می شود. در سال های اخیر با ورود کیت های سنجش LH ادراری به بازار، می توان زمان تخمک گذاری را مشخص کرد. کیت های LH افزایش هورمون LH را قبل از تخمک گذاری نشان می دهد که این مسأله در تعیین زمان آمیزش بسیار حائز اهمیت است، زیرا زن در این زمان دارای قدرت باروری زیادی است. به طور معمول آزمایش LH ادراری با خیس کردن نوار مربوط به ادرار انجام می گیرد. این آزمایش یازده روز پس از آغاز دوره عادت ماهانه شروع می شود و تا زمان تخمک گذاری ادامه پیدا می کند.

آزمایش FSH و LH خون

یکی دیگر از تست های نا باروری آزمایش FSH و LH خون است. در بعضی زنان آزمایشی برای بررسی مقدار

FSH و LH خون انجام می شود. این هورمون ها با مکانیسم خاصی از غده هیپوفیز مغز و به دنبال اثر هورمون های تحریک کننده هیپوتالاموس ترشح می شوند. این آزمایش برای بررسی عملکرد مسیر هیپوتالاموس و هیپوفیز است. معمولا این آزمایش در فاز فولیکولی دوره ماهانه انجام می شود تا نقص مواد ترشحی این مسیر مشخص شود.

آزمایش پرولاکتین

پرولاکتین هورمونی است که تولید شیر در پستان زنان را تحریک می کند. مقدار زیاد پرولاکتین در عمل

تخمک گذاری اختلال ایجاد می کند. آزمایش خون این افراد در ابتدای دوره ماهانه برای سنجش مقدار پرولاکتین

انجام می شود.

سونوگرافی از ناحیه لگن

یکی دیگر از تست های ناباروری سونوگرافی از ناحیه لگن است که برای بررسی علل موجود برای ناباروری مانند

آندومتریوز، عفونت لگنی، بسته بودن لوله های لگنی و غیره است.

آزمایش مواد ترشحی گردن رحم پس از آمیزش (PCT)

این آزمایش یکی دیگر از تست های ناباروری است که پس از آمیزش، کیفیت و کمیت مواد ترشحی گردن رحم، تعداد و قدرت تحرک اسپرم ها در زمان تخمک گذاری خانم بررسی می شود.

اگر در آزمایش های اولیه ناباروری شامل آزمایش خون و معاینات، موردی غیرعادی وجود نداشت، نیاز به انجام

آزمایش های دیگر برای بررسی مشکلات لوله های رحم و رحم است. سه روش عمده بررسی مشکلات رحم شامل موارد زیر است:

– سونوهیستروگرافی

– هیستروسالپنگوگرافی (HSG)

– هیستروسکوپی

– لاپاراسکوپی

پزشکان ممکن است از ترکیب روش های فوق برای افزایش دقت در تشخیص خود استفاده کنند. اگرچه تحقیقات

نشان داده که تمامی این روش ها به یک اندازه دقیق است و انجام آنها به صورت ترکیبی باعث افزایش دقت در

نتیجه نمی شود، با این حال، سونوگرافی با استفاده از محلول سالین یا سونوهیستروگرافی نسبت به سایر روش ها درد کمتری دارد و در نتیجه بهتر است در صورت امکان از این روش استفاده شود.

آزمایش های لازم برای بررسی فرآیند لقاح به منظور مشخص کردن علل ناباروری

در فرآیند لقاح، یک اسپرم به طور طبیعی وارد تخمک می شود تا جنین تشکیل شود اما گاهی به دلیل نرسیدن

اسپرم و تخمک به هم ناباروری ایجاد می شود. این موضوع می تواند مربوط به زن یا مرد باشد. در این رابطه

آزمایش هایی وجود دارد که می تواند نشان دهنده عدم رسیدن اسپرم و تخمک به هم باشد.

هیستروسالپینگوگرام (HSG)

یکی از روش های تشخیصی که معمولا برای بررسی رحم و لوله های رحمی همراه با سایر آزمایش ها در ویزیت های اولیه درخواست می شود، هیستروسالپینگوگرافی است. با این تست، پزشک از وضعیت داخلی رحم و لوله های رحمی مطلع می شود و با توجه به نتایج حاصل از تست، در مورد نحوه درمان تصمیم خواهد گرفت.

هیستروسالپینگوگرافی روشی است که به منظور بررسی داخل رحم و لوله های رحمی انجام می گیرد. انجام

هیستروسالپینگوگرافی در ارزیابی ناباروری بسیار مهم است. در صورت انسداد لوله های رحمی یا وجود چسبندگی

رحم، شانس باروری کاهش پیدا می کند و در این روش با استفاده از اشعه ایکس و ماده حاجب چسبندگی های

درون رحمی، پولیپ، فیبروم و برخی دیگر از مشکلاتی که سبب انسداد لوله ها و جلوگیری از لقاح تخمک و اسپرم می شود، قابل تشخیص است.

هسیتروسکوپی

هسیتروسکوپی در زن جهت بررسی بیشتر واژن، دهانه رحم و دیواره رحم در خانم ها انجام می شود.

هیستروسونوگرافی

آزمایش دیگری که در راستای ناباروری زنان و مردان مفید خواهد بود، هیستروسونوگرافی است که با استفاده از سونوگرافی و تزریق محلولی خاص، ناهنجاری های درون رحمی بررسی می شود.

لاپاراسکوپی تشخیصی

در این روش، پزشک با استفاده از یک وسیله لوله ای شکل کوچک که به داخل حفره شکم وارد می شود به مشاهده مستقیم رحم، لوله های رحمی، تخمدان ها و ناحیه پایین لگنی می پردازد.

آزمایش های زیر فقط در موارد خاص انجام می شود:

– آزمایش وجود آنتی بادی در خون زن و مرد برای بررسی وجود آنتی بادی ضد اسپرم در مرد و زن انجام

می شود.

– بررسی کروموزومی زوجین یا کاریوتایپ در موارد شک به مشکلات ژنتیکی انجام می شود مثل سقط های

تکرار شونده.

– سونوگرافی بیضه ها در مردان در صورت وجود موارد غیرطبیعی در معاینه و یا آزمایش اسپرم انجام

می شود.

– بیوپسی یا نمونه برداری از بیضه ها در مردان در صورت عدم وجود اسپرم در آزمایش اسپرم، انجام می شود

تا مشخص شود که آیا اسپرم سازی در مرد وجود دارد یا خیر.