• دکتر حمیدرضا رخصت یزدی
• متخصص مغز و اعصاب
• ۱۳۹۷/۱۱/۲۴
• 1 دقیقه

نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟ برای صحبت با دکتر حمیدرضا رخصت یزدی کلیک کنید.

بپرس مشاوره رایگان

بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیش ‌رونده است که بر نحوه حرکت، صحبت و نوشتن فرد تاثیر می‌گذارد. علائم بیماری پارکینسون به تدریج ظاهر می‌شوند و ممکن است بیماری با لرزش خفیف دست شروع شود. افراد مبتلا به پارکینسون اغلب دچار خشکی شده و نمی‌توانند مثل قبل به سرعت حرکت کنند چنین حالتی را کند جنبی یا برادی کینزی می‌نامند. عضلات فرد مبتلا به پارکینسون ضعیف شده و حالت وضعی فرد غیر طبیعی می شود.

پارکینسون بیماری ‌ای است که اغلب در سنین بالا به وجود می‌ آید و به دلیل ایجاد لرزش در بدن به خصوص در دست‌ها و چانه، انجام کارهای عادی و رومزه را برای بیماران دشوار می‌سازد. گرچه تاکنون درمان قطعی و کاملی برای پارکینسون کشف نشده اما امروزه متخصصین مغز و اعصاب با تجویز داروهایی همچون لوودوپا و تغییر رژیم غذایی و یا حتی جراحی در موارد حاد می‌توانند علائم این بیماری را تا حد زیادی کاهش داده و ادامه زندگی را برای بیمارن مبتلا به پارکینسون راحت‌تر کنند.

بیماری پارکینسون در اثر از دست دادن سلول‌های عصبی (سلول‌های دوپامینرژیک) در قسمتی از مغز که جسم سیاه نامیده می‌شود، ایجاد می‌شود. سلول‌های دوپامینرژیک مسئول تولید دوپامین هستند. دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که به انتقال پیام‌های کنترل کننده و هماهنگ کننده حرکات بدن از مغز کمک می‌کند. دوپامین به جسم سیاه و دیگر قسمت‌های مغز، جسم مخطط، اجازه برقراری ارتباط می‌دهد که این ارتباط باعث حرکت هماهنگ عضلات می‌شود.

عوامل خطرساز

• سن:با افزایش سن، احتمال ابتلا به پارکینسون بیشتر می‌شود. اگرچه جوانان نیز ممکن است به پارکینسون مبتلا شوند، اما احتمال آن کم است.
• ژنتیک: اگراقوام نزدیک فرد( پدر، مادر، خواهر، برادر) مبتلا به پارکینسون باشند، آن فرد بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به پارکینسون قرار دارد.
• جنسیت: مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به پارکینسون قرار دارند.
• قرارگیری در معرض مواد سمی: افرادی که در معرض مواد شیمیایی مانند مونوکسید کربن، مواد سمی علف کش و مواد آفت کش قرار دارند بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به پارکینسون قرار دارند.
• برخی از داروها:مانند آنتی بیوتیک‌هایی که برای درمان پارانویا (جنون) و اسکیزوفرنی شدید مصرف می‌شوند ممکن است باعث ایجاد پارکینسون شوند.

علائم

در هر بیمار قسمت خاصی آسیب می‌بیند و هر فرد علائم متفاوتی دارد. همچنین، بیماران به نحو متفاوتی به درمان پاسخ می‌دهند. شدت علائم نیز در بیماران متفاوت است. در برخی بیماران اولین علامت لرزش است در حالی که در برخی دیگر لرزش وجود ندارد اما مشکل حفظ تعادل دارند. بیماری در برخی از افراد به آرامی و در برخی دیگر به سرعت پیشرفت می‌کند. چهار نشانه و علامت اصلی بیماری پارکینسون عبارتند از کندی حرکات (برادی کینزی)، لرزش، خشکی عضلات و عدم تعادل وضعی. این چهار مورد را علائم فیزیکی اولیه می‌نامند:

علائم فیزیکی اولیه

• برادی کینزی (حرکت آرام)
• لرزش – لرزش ابتدا از یک دست شروع می‌شود، مثل حرکت شست یا انگشت سبابه به جلو و عقب
• خشکی عضلات
• تعادل و وضعیت

علائم حرکتی ثانویه                                                                           

• خمیدگی به جلو
• گرفتگی عضلات
• آبریزش از دهان
• خستگی
• دست خط بسیار ریز و میکروگرافیک
• مشکل در حرکات ظریف دست (حرکات ظریف انگشت‌ها)
• مشکل در هماهنگی حرکتی
• حرکات غیر ارادی و انقباض عضلانی طولانی (اختلال تونوس)
• از دست دادن حالت چهره
• اختلال جنسی
• مشکل گفتاری
• مشکل بلع
• عدم حرکت دست‌ها در هنگام راه رفتن

دیگر علائم و نشانه‌ها عبارتند از:

• جنون، مشکل خواب، یبوست
• افسردگی
• مشکل بلع
• احساس خستگی، کوفتگی و کاهش انرژی
• پارستزی- احساس سوزش، خارش و بی حسی پوست (احساس مور مور در اثر خواب رفتگی)
• کاهش حس درد
• کاهش حس بویایی
• بی اختیاری ادرار (ضعف مثانه)
• نگهداری ادرار (عدم توانایی در تخلیه ادرار)

تشخیص

متخصص اعصاب از آزمایش‌های زیر برای تشخیص پارکینسون استفاده می‌کند:

• آزمایش خون:آزمایش خون معمولا برای اطمینان از عدم وجود مشکلاتی مانند تغییر سطح هورمون های تیروئید یا آسیب کبد انجام می‌شود.
• ام آر آی یا سی تی اسکن:ام آر آی یا سی تی اسکن برای بررسی علائم سکته یا تومور مغزی انجام می‌شوند. اگر مشکل سکته یا تومور مغزی وجود نداشته باشد، نتیجه ام آر آی یا سی تی اسکن طبیعی خواهد بود.
• توموگرافی تابش پوزیترون:این روش تصویربرداری می‌تواند نشان‌دهنده‌ی سطح پائین دوپامین در مغز باشد. توموگرافی تابش پوزیترون پر هزینه بوده و در تمام بیمارستان‌ها انجام نمی شود، و گاهی اصلا نیاز به انجام این کار نیست. توموگرافی تابش پوزیترون یک روش تصویربرداری کاملا تخصصی است که از مواد رادیو اکتیو برای ایجاد تصاویر رنگی سه بعدی از مواد موجود در بدن استفاده می‌کند. با انجام توموگرافی تابش پوزیترون، اطلاعاتی از شیمی بدن بیمار به دست می‌آید که با دیگر روش‌های تصویر برداری نمی‌توان چنین اطلاعاتی را به دست آورد.

از چهار مورد اصلی، دو مورد باید وجود داشته باشد تا پزشک وجود بیماری پارکینسون را تائید کند. این دو مورد باید در یک بازه زمانی مشخص موجود بوده باشند. چهار نشانه اصلی عبارتند از:

• لرزش
• برادی کینزی- کندی حرکات
• خشکی دست‌ها، پاها یا بالاتنه
• بی ثباتی وضعی- مشکل در حفظ تعادل و سقوط احتمالی                                     

درمان

امروزه هیچ درمانی برای پارکینسون وجود ندارد اما روش‌هایی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی وجود دارند.

درمان حمایتگرانه

روش‌هایی برای درمان وجود دارند که زندگی با وجود پارکینسون را راحت‌تر کرده و کمک می‌کنند بیمار بهتر بتواند با علائم بیماری کنار آید.

فیزیوتراپی

متخصص فیزیوتراپی با بیمار کار می‌کند تا با ورزش و حرکت خشکی عضلات و درد مفاصل را کاهش دهد. متخصص فیزیوتراپی سعی می‌کند حرکت را برای بیمار آسان‌تر کرده و انعطاف پذیری و توانایی راه رفتن بیمار را افزایش دهد. همچنین متخصص فیزیوتراپی سعی می‌کند بیمار را در وزن مناسب نگه داشته و به او توان مدیریت بدهد.

توصیه‌های غذایی

تغییر رژیم غذایی می‌تواند باعث بهبود علائم در افراد مبتلا به پارکینسون شود. تغییرات رژیم غذایی عبارتند از:

• افزایش مقدار فیبر در رژیم غذایی و نوشیدن مایعات کافی برای جلوگیری از ابتلا به یبوست
• افزایش مقدار نمک در غذا و داشتن وعده‌های غذایی کم حجم و مکرر به منظور جلوگیری از ایجاد مشکلاتی مانند فشار خون پایین، یا احساس گیجی در هنگام بلند شدن سریع
• تغییر رژیم غذایی برای اجتناب از کاهش وزن ناخواسته

اگر تیم درمان تشخیص دهند که رژیم غذایی بیمار باید تغییر داده شود، بیمار باید برای دریافت رژیم غذایی و توصیه‌های مناسب به یک متخصص تغذیه مراجعه کند.

دارو

دارو برای بهبود علائم اصلی پارکینسون، مانند لرزش و اختلالات حرکتی، استفاده می‌شود.

لوودوپا

اکثر بیماران مبتلا به پارکینسون، نهایتا به دارویی به نام لوودوپا نیاز خواهند داشت. لوودوپا توسط سلول‌های عصبی مغز جذب شده و تبدیل به ماده‌ای به نام دوپامین می‌شود. دوپامین برای انتقال پیام‌ها بین مغز و اعصاب کنترل کننده حرکات استفاده می‌شود. معمولا افزایش سطح دوپامین، با استفاده از داروی لوودوپا، باعث بهبود اختلالات حرکتی می‌شود.

آگونیست‌های دوپامین

آگونیست‌های دوپامین جایگزینی برای دوپامین موجود در مغز هستند و تاثیری مشابه لوودوپا اما ضعیف‌تر از لوودوپا دارند. آگونیست‌های دوپامین کمتر از لووپادو تجویز می‌شوند.

مهار کننده‌های مونوآمین اکسید از B

مهار کننده‌های مونوآمین اکسیدازB، مانند سلژیلین و رازاگیلین، جایگزین‌های دیگری برای لوودوپا برای درمان پارکینسون در مراحل اولیه هستند.

مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز B باعث خنثی کردن آنزیم یا ماده مغزی تجزیه کننده‌ی دوپامین شده مونوآمین اکسیداز Bو سطح دوپامین را افزایش می‌دهد.

سلژیلین و رازاگیلین علائم بیماری پارکینسون را بهبود می‌بخشند، هرچند اثر انها در مقایسه با لوودوپا ناچیز است. می‌توان همراه با آگونیست‌های دوپامین یا لوودوچا، از سلژیلین و رازاگیلین نیز استفاده کرد.

مهار کننده‌های کومت

مهار کننده‌های کومت (Catechol-O-methyltransferase) (COMT) برای افرادی تجویز می شوند که در مراحل نهایی بیماری پارکینسون قرار دارند. این مهار کننده‌ها از تجزیه لوودوپا توسط آنزیم COMT جلوگیری می‌کنند.

جراحی

اکثر افراد مبتلا به پارکینسون با دارو درمان می شوند، و در برخی موارد از یک روش درمانی به نام تحریک عمقی مغز نیز استفاده می‌شود.

تحریک عمقی مغز

در تحریک عمقی مغز، یک تولید کننده پالس که شبیه دستگاه تولید کننده ضربان قلب است را از راه جراحی در دیواره قفسه سینه قرار می‌دهند. تولید کننده پالس به دو سیم ظریف که زیر پوست قرار دارد و در قسمت‌های مشخصی از مغز قرار داده شده، متصل است. یک جریان الکتریکی کم توسط تولید کننده‌ی پالس، تولید می‌شود و سپس از طریق سیم، جریان پیدا کرده و قسمتی از مغز که تحت تاثیر بیماری پارکینسون قرار گرفته را تحریک می‌کند. هرچند جراحی نمی‌تواند بیماری پارکینسون را درمان کند، اما در برخی موارد علائم بیماری را کاهش می‌دهد.