• دکتر رستم خسرویانی
• متخصص گوارش
• ۱۳۹۸/۱۱/۰۶
• 1 دقیقه

مجاری صفراوی که گاهی اوقات با عنوان درخت صفراوی یا سیستم صفراوی نیز شناخته می شود، چیزی است که باعث انتقال صفرا از کبد به روده کوچک می شود تا بتواند به هضم غذا کمک کند. متاسفانه، مجاری صفراوی می توانند مسدود شود. سنگ کیسه صفرا یا سرطان مجاری صفراوی (کلانژیوکارسینوما) از دلایل عادی و متداول مسدود شدن مجرای صفراوی هستند. با این حال، آسیب رسیدن به مجاری صفراوی، اغلب به دلیل جراحی پیشین کیسه صفرا، می تواند باعث انسداد مجرای صفراوی نیز شود. از دلایل نادر دیگر می توان به باریک شدن مجرای صفراوی غیر طبیعی، کیست مجرای صفراوی یا بزرگ شدن غدد لنفاوی در این ناحیه اشاره کرد.

نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟ برای صحبت با دکتر رستم خسرویانی کلیک کنید.

بپرس مشاوره رایگان

جراحان و متخصصان بیماری های معده و روده و کبد (HPB)، تجربه و مهارت لازم را در معالجه بیماران مبتلا به انسداد مجرای صفراوی دارا هستند.

علائم و نشانه های انسداد مجرای صفراوی

وقتی که یکی از مجاری صفراوی مسدود می شود ، بیماران اغلب علائم زیر را تجربه می‌کنند :

• یرقان(زردی) ، زرد شدن پوست و یا چشم ها
• مدفوع که به رنگ خاک رس است
• تب
• خارش
• از دست دادن و کاهش اشتها
• وجود درد در قسمت فوقانی راست شکم
• ادرار تیره رنگ

تشخیص انسداد مجرای صفراوی

چنانچه پزشک شما به انسداد مجاری صفراوی مشکوک باشد، آزمایشاتی را برای بررسی اندازه و مقدار انسداد انجام خواهد داد تا مشخص شود که چه چیزی موجب بروز آن شده ‌است.

علاوه بر معاینات فیزیکی و آزمایشات آزمایشگاهی، به انجام برخی از مراحل زیر نیز احتیاج خواهید داشت:

·        آزمایشات تصویربرداری

این آزمایشات شامل سونوگرافی ، سی تی اسکن یا MRI می باشند. این آزمایشات نشان می دهند که آیا توموری وجود دارد یا خیر و همچنین می توانند تصاویر بسیار دقیقی از مجاری صفراوی و کبد را ارائه دهند.

·        رتروگراد کلانژیو پانکراتوگرافی آندوسکوپیک(ERCP)

در این روش، پزشک ، یک لوله انعطاف پذیری را از طریق دهان به سمت پائین مری و داخل معده هدایت می کند و سپس وارد روده کوچک می کند و از طریق پاپیلای واتر، مجرای صفراوی را می بیند.

·        کلانژیوگرافی

كلانژیوگرافی شامل عکسبرداری با  اشعه ایكس از مجاری صفراوی است. در این روش از تزریق کردن یک ماده حاجب و اشعه ایکس استفاده می شود که مسیر رسیدن به درخت صفراوی را نشان می دهد. این آزمایش در طول انجام آزمایش رتروگرادکلانژیو پانکراتوگرافی آندوسکوپیک انجام می شود.

·        آسپیراسیون با سوزن نازک(FNA)

اگر در ناحیه ای، تومور سرطانی داشته باشید، نمونه برداری از تومور و از طریق آسپیراسیون با سوزن نازک(FNA)، ممکن است انجام شود. این روش شامل استفاده از یک سوزن کوچک است که نمونه های کوچکی از چند لایه سلول را بر می دارد. این نمونه برداری معمولا از داخل و با روشERCP انجام می گیرد. کولانژیوگرافی نیز ممکن است به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که از چه مناطقی نمونه برداری کند. سلول های نمونه برداری شده سپس به پزشک متخصص آسیب شناسی( پاتولوژیست) فرستاده می شوند تا تشخیص دهد كه آیا این سلول ها سرطانی هستند یا خیر.

درمان انسداد مجاری صفراوی

هدف از درمان این است که از نظر جسمی، انسداد، برطرف شود. با انجام این کار، علت و مکان انسداد مشخص می‌شود.

رفع انسداد اسفنکتر اودی ناشی از وجود سنگ کیسه صفرا

سنگ ها را میتوان با روش آندوسکوپی و طی روش ERCP، خارج کرد. این یک روش با حداقل تهاجم است که شامل هیچ گونه برش خارجی نمی باشد. قسمتی از اسفنکتر اودی، محلی که مجرای صفراوی با کیسه صفرا و لوزالمعده مشترک است و به روده کوچک راه دارد، به وسیله ابزار کوچکی که در انتهای آندوسکوپ قرار دارد و برای ERCP استفاده می شود، برداشته می شود. این کار اجازه می دهد تا سنگی که باعث انسداد شده است، از جای خود بیرون آورده شود.

برای انسداد به دلیل وجود علل دیگر و یا در دیگر نواحی، جراحی ممکن است لازم باشد.

انجام عمل جراحی در صورت وجود شرایط زیر، به شدت توصیه می‌شود :

• بیمار، مریض می شود.
• گرفتگی و انسداد بدتر می شود.
• انسداد باعث بروز پارگی در مجاری صفراوی می شود.
• یک توده توموری خوش خیم یا بدخیم وجود دارد. خارج کردن کامل تومور، تنها راه بالقوه برای درمان سرطان های مجاری صفراوی است.
• روشERCP برای خارج کردن سنگ کیسه صفرا، کارساز نیست و یا علائم بیمار از بین نمی روند.

کلانژیت، سنگ کیسه صفرا و باریک شدن مجرای صفراوی

بیماری های مجاری صفراوی شامل موارد زیر می باشد:

·        کلانژیت

کلانژیت، نوعی عفونت مجاری صفراوی است که ممکن است منجر به بیماری های وخیم و جدی شود. درمان این عفونت شامل مصرف آنتی بیوتیک ها ، مراقبت حمایتی و تخلیه مجاری صفراوی،جراحی، آندوسکوپی و یا به روش زیر پوستی و از طریق کبد می باشد.

·        وجود سنگ در مجراي صفراوی (كولدوكوليتيازيس)

يك سنگ صفرا ممكن است در مجراي صفراوی تشكیل شده و باعث انسداد در مجرا شود. انسداد کامل مجرای صفراوی می تواند باعث کلانژیت و یا منجر به انسداد مجرای لوزالمعده شود که ممکن است موجب التهاب لوزالمعده شود.

·        تومورهای مجاری صفراوی

بسیاری از افراد مبتلا به تومور مجاری صفراوی به خاطر وجود تومور و انسداد مجاری صفرا ، زردی یا یرقان دارند. تومورهای مجاری صفراوی می توانند باعث انسداد مجاری صفراوی (تجمع صفرا) ، اختلال در عملکرد کبد ، سوء تغذیه ، خونریزی ، اختلال در عملکرد کلیه و کلانژیت شوند. درمان به محل تومور و نوع و مقدار تومور بستگی دارد. جراحی تنها درمان بالقوه برای این نوع تومور می باشد.

·        باریک شدن و تنگی مجرای صفراوی

تنگی مجرای صفراوی، باریک شدن مجرای صفرا است که مانع تخلیه صفرا به داخل روده می شود و باعث می شود که صفرا به داخل کبد برگردد و باعث بروز زردی ناشی از انسداد شود. تنگ شدن مجرای صفراوی ممکن است خوش خیم و یا بدخیم باشد.

·        تنگی مجرای صفراوی خوش خیم

تنگی مجرای صفراوی غیر سرطانی زمانی رخ می دهد که مجرای صفراوی آسیب دیده باشد مانند آسیب به مجرای صفراوی در طول عمل جراحی سنگ کیسه صفرا ، آسیب و ضربه به شکم یا بیماری مانند پانکراتیت مزمن. این حالت ممکن است موجب بروز عوارض و مشکلات جدی مانند کلانژیت (عفونت در مجرای صفراوی) ، آبسه کبد یا سیروز صفراوی شود.

·        تنگی مجرای صفراوی بدخیم

تنگی مجرای صفراوی می تواند ناشی از وجود تومورهایی در مجاری صفراوی (کلانژیوکارسینوما) ، کیسه صفرا و یا لوزالمعده باشد.

درمان ها و مداخلات پزشکی مجرای صفراوی

افراد مبتلا به بیماری و یا جراحت مجرای صفراوی، اغلب نیازمند استفاده از روش ‌های پیچیده و چند رشته ‌ای هستند. تیم پزشکی متخصص در درمان بیماری ‌های کبد، لوزالمعده، صفرا و مجاری صفراوی، دارای مهارت و تجربه برای درمان انواع مختلفی از این روش ‌ها هستند.

• نمونه ‌برداری از صفرا و پاک کردن صفرا که یک روش برای جمع ‌آوری سلول ‌ها و ضایعات از مجرای صفراوی و به منظور فراهم کردن نمونه از مجرا می باشد. این روش شامل استفاده از یک کاتتر است که به انتهای آن یک نوار برس مانند تعبیه شده است.کاتتر وارد مجرا شده و به عقب و جلو کشیده می‌شود تا سلول ‌ها را جمع‌آوری کند. این برس می تواند مجموعه ‌ای از بافت کافی را برای نمونه برداری و بدون خطر آسیب رسیدن به مجرای صفراوی را فراهم کند.
• كولدوكوسكوپي، يك روش با حداقل تهاجم است که به منظور کاوش در مجراي صفراوی و یافتن سنگ هاي صفراوی مشكوك انجام می شود. از وسیله ای با عنوان كولدوكوسكوپ برای پیدا کردن سنگ ها استفاده می شود. این وسیله همچنین کانالی را ایجاد می کند که از طریق این کانال می توان از ابزارهایی برای خارج کردن سنگ ها استفاده کرد.
• برش (برداشتن از طریق عمل جراحی) مجرای صفراوی خارج از کبد که با ایجاد یک حلقه در روده کوچک و به منظور تخلیه صفرا انجام می شود. این ممکن است یک روش کبدی ژوژونوستومی Roux-en-Y یا یک روش کولدوژوژونوستومی باشد که بستگی به این دارد که مجرای صفراوی در چه قسمتی به روده متصل می شود.
• کولانژیوگرافی ترانس کبدی زیر پوستی(PTC) که در این روش، یک رادیولوژیست این کار را با استفاده از یک داروی آرام بخش انجام می دهد. این روش همچنین می تواند توسط یک جراح در اتاق عمل نیز انجام شود. یک سوزن نازک از راه پوست و از طریق کبد (ترانس کبدی)، وارد مجرای صفراوی می شود. سپس رنگ به داخل کبد تزریق می شود تا بتوان سیستم مجاری صفراوی را با استفاده از اشعه X (کلانژیوگرافی) مشاهده کرد.
• قرار دادن یک لوله T شکل، در داخل مجرای صفراوی. روش ‌های تشخیصی و درمانی گوناگونی از طریق کارگذاشتن این لوله‌ ها امکان پذیر هستند که می تواند به بازیابی سنگ، کلانژیوگرافی ، قرار دادن استنت و غیره اشاره کرد.
• استنت زدن که شامل استفاده از یک استنت نازک و انعطاف‌پذیر است که به داخل مجرا وارد می‌شود تا بتواند آن را باز نگه دارد. یک استنت ممکن است در داخل کبد قرار داده شود تا باعث تخلیه صفرا به داخل روده کوچک و یا جمع شدن آن در کیسه ای در خارج از بدن شود. یک استنت ممکن است در داخل مجرای صفراوی قرار داده شود تا عمل جراحی را هدایت کند تا در صورتی که تومور نتواند از بدن خارج شود، مجرای صفراوی باز نگه داشته شود تا تومور بتواند خارج شود.