• على اكبر سلحشورى
• بیماری های داخلی
• ۱۳۹۸/۰۸/۰۶
• 1 دقیقه

تیروئید؛ این غده کوچک پروانه ای شکل بر روی عملکرد سایر اندام های بدن تاثیر می گذارد. هورمون هایی که غده تیروئید درون جریان خون ترشح می کند، نقش مهمی در تنظیم متابولیسم دارند.

نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟ برای صحبت با على اكبر سلحشورى کلیک کنید.

بپرس مشاوره رایگان

کم کاری تیروئید می تواند سبب تغییراتی در وضعیت پوست، مو، وزن و حتی عملکرد ذهنی فرد ایجاد کند.

خوشبختانه، کم کاری تیروئید را می توان به راحتی تشخیص داد و درمان کرد. در ادامه مطلب بیشتر در این باره می خوانیم.

کم کاری تیروئید چگونه عرضه ای است؟

اگر از خستگی مداوم و بی دلیل رنج می برید شاید بهتر است مراقب عملکرد غده ی تیروئید خود باشید. این غده ی پروانه ای شکل که در جلوی گردن و زیر سیب آدم قرار دارد، با ترشح هورمون، سوخت وسازِ بدن را کنترل می کند. از جمله بیماری های مرتبط با این غده، کم کاری تیروئید است.

این بیماریِ خاموش ممکن است سال ها در بدن فرد مبتلا باقی بماند ولی به درستی تشخیص داده نشود، چرا که علائم آن پراکنده و مبهم است و به همین دلیل پزشک در تشخیص بیماری گمراه می شود.

بیشتر مواقع کم کاری تیروئید، به مشکلات تیروئید مربوط نمی شود، بلکه عملکرد نامناسب سیستم ایمنی بدن، این بیماری را ایجاد می کند. آزمایش آنتی بادی،  راه مناسبی برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن و تشخیص کم کاری تیروئید است.

نود درصد افرادی که کم کاری تیروئید دارند مبتلا به هاشیموتو هستند. هاشیموتو یک بیماری خودایمنی است که در آن، سیستم ایمنی بدن به بافت های غده ی تیروئيد حمله می کند و آنها را از بین می برد. بنابراین برای درمان بیماری های تیروئید یا هر بیماری خودایمنی دیگر، ابتدا باید منشاء بیماری کشف شود و نباید علائم بیماری را با دارو سرکوب کرد.

کم کاری تیروئید را یک بیماری ساکت و بی سر و صدا می شناسند، زیرا نشانه های آن به گونه ای است که اغلب متوجه آنها نمی شوند. در مراحل ابتدایی علائم کم کاری تیروئید به صورت جزئی بروز می کند؛ بدن با افزایش تحریک آن، تا حدی این مشکل را جبران می کند.

این علائم به تدریج پیشرفت عدم تشخیص بیماری و درمان به موقع ممکن است موجب میکزودما شود. در این وضعیت، زبان بسیار بزرگ، چهره متورم و صدا دچار گرفتگی می شود. افت شدید فشار خون و کاهش حرارت بدن به کمای میکزودما منجر می گردد.

انواع مختلف کم کاری تیروئید

بیش از ۹۵ درصد افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، کم کاری نوع ۱ دارند. در این حالت، غده تیروئید دچار اختلال عملکرد می شود.

• اختلال در عملکرد هیپوفیز، باعث کم کاری تیروئید نوع ۲ می گردد.
• اختلال در عملکرد هیپوتالاموس، باعث کم کاری تیروئید نوع ۳ می شود.

علل اصلی و رایج  کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید می تواند در اثر استفاده از رادیواکتیو که برای درمان پرکاری تیروئید به کار می رود، ایجاد شود و یا اینکه در اثر برداشتن غده تیروئید.

گاهی اوقات نیز ممکن است بدون هیچ علت واضح و روشن باشد. در برخی از زنان، دوره کوتاهی پس از زایمان، تیروئید وارد مرحله ای از کم کاری می شود. در این موارد ابتدا پرکاری تیروئید و به دنبال آن کم کاری بروز می کند و سپس عملکرد تیروئید به حالت طبیعی باز می گردد.

در برخی از نوزادان کم کاری تیروئید مادرزادی است. یعنی نوزاد با میزان ناکافی بافت تیروئید متولد می شود. این وضعیت اگر به سرعت درمان نشود، به عقب ماندگی ذهنی و کاهش رشد جسمی نوزاد منجر خواهد شد.

غده تیروئید، دو هورمون مهم «تری یدوتیرونین» (T3) و «تیروکسین» (T4) را می سازد که در رشد و نمو سلول های جنینی و تنظیم متابولیسم بدن نقش مهمی دارند. این غده ید را از مواد غذایی گوناگون می گیرد.

وجود ید برای سنتزهورمون های تیروئید اهمیت اساسی دارد. در حقیقت غده تیروئید مصرف کننده اصلی ید در بدن است و کمبود ید به اختلالاتی در کار تیروئید منجر می گردد. ید توسط غذاها تامین و توسط دستگاه گوارش جذب می شود. اصلی ترین کار T3 و T4 کنترل فعالیت متابولیک سلول است.

 با مهمترین و بارزترین علائم کم کاری تیروئید آشنا شوید:

• خستگی مفرط و فراگیر
• خواب آلودگی
• کاهش قدرت ذهنی و فراموشی
• کُندی یادگیری
• خشکی و شکنندگی پوست و مو
• یبوست
• پف صورت و دست و پا
• اضافه وزن بی دلیل
• قاعدگی سنگین و نامنظم
• ناراحتی عضلانی

درمان دارویی موثر برای کم کاری تیروئید

لووتیروکسین، دارویی برای درمان کم کاری تیروئید است. مهم است که هر روز ساعت معینی مصرف شود.

معمولاً بهتر است، ناشتا خورده شود تا بعداً فراموش نشود. این دارو می تواند بی خوابی ایجاد کند، لذا مصرفش در صبح بهتر است.

اگر یک نوبت را فراموش کردید، به محض این که آن را به یاد آوردید مصرفش کنید. البته اگر تقریباً موقع نوبت بعدی مصرف دارو رسیده است، نوبت فراموش شده را رها کرده، به برنامه منظم دارویی تان بازگردید.

مقدار دارو را دو برابر نکنید. اگر دو نوبت یا بیشتر را فراموش کردید، برای تعیین یک برنامه جدید با پزشکتان مشورت کنید.

این نکته حائز اهمیت است که ميزان مصرف این دارو براساس آزمايش و سن بيمار و باردار يا غيرباردار بودن فرق مي كند.

مواد غذایی بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید

کمبود ید، یکی از عوامل ایجاد بیماری تیروئید می باشد. بهترین منابع تامین ید مورد نیاز بدن، غذاهای دریایی به خصوص ماهی هایی که در آب شور زندگی می کنند، هستند. هر فرد سالم روزانه به 150 میکروگرم ید نیاز دارد.

دریافت ناکافی سلنیوم نیز منجر به پیشرفت کم کاری تیروئید می شود. در واقع کمبود سلنیوم مشکلی است که در اختلالات تیروئیدی اغلب نادیده گرفته می شود. در حالی که نقش این عنصر در کنترل فعالیت های تیروئید به اندازه عنصر ید مهم است.

بهتر است بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید، انواع کلم و شلغم را که مانع از جذب ید می شوند، کمتر مصرف کنند.

افراد حتماً از نمک تصفیه شده یددار استفاده کنند و از مصرف نمک هایی که به صورت فله ای در بسته بندی های غیراستاندارد در مغازه ها به فروش می رسد، خودداری کنند.

روش های گیاهی و  طبیعی موثر در درمان قطعی  کم کاری تیروئید

اولین خط دفاعی برای درمان کم کاری تیروئید تغییر رژیم غذایی است. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری از خستگی مفرط و کدر شدن مغز (Brain fog) -گیجی، فراموشی و عدم تمرکز رنج می برند. برای رفع خستگی و کسب انرژی، افراد به استفاده از قند و کافئین رو می آورند. این دو ماده بسیار مضر هستند و علاوه بر ایجاد سایر بیماری ها و نوسان در قند خون، عملکرد تیروئید را نیز دچار مشکل می کنند.

افزایش مصرف پروتئین

چون هورمون تیروئید برای انتقال به تمام بافت های بدن نیاز به پروتئین دارد، باید در هر وعده ی غذایی از پروتئین استفاده کنید. این ماده به عملکرد طبیعی غده ی تیروئید کمک می کند. مغزها، کره ی مغزها، محصولات دامیِ بدون آنتی بیوتیک ( ارگانیک، گوشت دام های محلی و علف خوار، تخم مرغ و ماهی های پرورشیِ سالم) و حبوبات حاوی پروتئین هستند.

سویا و مشتقات آن مانند توفو (پنیر سویا)، شیر سویا، گوشت جایگزین (گوشت مصنوعی)،  خوراکی های انرژی زا و… حاوی پروتئین هستند، اما این محصولات حتی اگر به صورت ارگانیک و بدون اصلاح ژنتیکی باشند باز هم در عملکرد گیرنده های هورمونی و چرخه ی بازخورد در سیستم غدد درون ریز اختلال ایجاد می کنند.

مصرف چربی های سالم

چربی دوست شما است و کلسترول ماده ی سازنده ی مسیرهای هورمونی بدن است. اگر به میزان کافی چربی و کلسترول مصرف نکنید، عدم تعادل هورمونی در بدن تشدید می شود. با مصرف چربی های طبیعی و سالم مانند روغن زیتون، روغن حیوانی، آووکادو، تخم کتان، ماهی، مغزها، کره ی مغزها، پنیر و ماست پرچربِ بدون هورمون و آنتی بیوتیک و شیر نارگیل، در میزان هورمون های تیروئید بدن خود، تعادل ایجاد کنید.

 مصرف مواد مغذی و مفید در بهبود عملکرد تیروئید

شاید کمبود مواد مغذی در بدن منجر به کم کاری تیروئید نشود، اما اگر میزان این ریزمغذی ها و مواد معدنی در بدن کافی نباشد علائم این بیماری تشدید می شود. مواد مغذی در درمان کم کاری تیروئید عبارتند از ویتامین D، آهن، اسید چرب امگا۳، سلنیوم، روی، مس، ویتامین A ،B و یُد.

یک رژيم غذایی مناسب، فاقد کافئین و قند (کربوهیدرات) است. مصرف کربوهیدرات های فرآوری شده مثل آرد نیز باید کاهش پیدا کند چرا که این مواد عملکردی شبیه قند در بدن دارند. همچنین باید استفاده از کربوهیدرات هایی که به غلات مربوط می شوند را به حداقل رساند و از سبزیجات غیرنشاسته ای استفاده کرد.

سطح بهینه ی ویتامین D باید بین ۵۰-۸۰ نانوگرم/میلی لیتر باشد و اگر میزان این ویتامین زیر ۳۲ نانوگرم/میلی   لیتر باشد در مسیرهای هورمونی اختلال ایجاد می شود.

امگا۳ موجود در ماهی، محصولات دام های علف خوار، دانه های کتان و گردو از اجزای سازنده ی هورمون ها برای کنترل عملکرد دستگاه ایمنی و رشد سلولی است. امگا۳ برای عملکرد تیروئيد مهم است و توانایی واکنش به هورمون های تیروئید را افزایش می دهد.

مصرف  مواد غذایی فاقد گلوتن

ترکیب مولکولی بافت تیروئید تقریبا به ترکیب گلوتن شبیه است. در افرادی که مبتلا به هاشیموتو هستند، مصرف گلوتن ممکن است باعث افزایش حملات دستگاه ایمنی بدن به بافت تیروئيد شود.

اجتناب از مصرف مواد غذایی عامل کم کاری تیروئید و ایجادکننده ی گواتر

گواتر بیماری تورم غده ی تیروئید است. به آن دسته از مواد غذایی که در ایجاد گواتر نقش دارند، گواترزا یا گواتریژن (Goitrogens) گفته می شود. این مواد عبارتند از: انواع کلم (بروکلی، بروکسل، گل کلم، کلم پیچ، کلم قمری)، شلغم، ارزن، اسفناج، توت فرنگی، هلو، شاهیِ آبی، بادام  زمینی، تربچه و سویا. استفاده از این مواد به صورت پخته منعی ندارد چون پخت وپز مواد گواترزا را غیرفعال می کند، همچنین می توان از تربچه و شاهیِ آبی در حد اعتدال استفاده کرد.

مصرف مواد غذایی حاوی گلوتاتیون

گلوتاتیون (Glutathione) یک آنتی اکسیدان بسیار قوی است که سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند و در کاهش علائم هاشیموتو موثر است. این آنتی اکسیدان با تنظیم سیستم ایمنی بدن به کاهش بیماری های خودایمنی کمک می کند، بافت تیروئید را التیام می بخشد و از آن محافظت می کند.

غذاهای کمی حاوی گلوتاتیون هستند، اما برخی از مواد غذایی به تولید گلوتاتیون در بدن کمک می کنند: مارچوبه، کلم بروکلی، هلو، آووکادو، اسفناج، سیر، کدو، گریپ فروت و تخم مرغ خام از این جمله اند. ماده ی گیاهی موجود در کلم بروکلی، گل کلم و کلم (خوراکی های گواترزا) به افزایش ذخیره ی گلوتاتیون کمک می کند.