• مرکز مشاوره تخصصی دکتر شهرزاد رضائیان
• روانشناس
• ۱۳۹۸/۱۱/۰۲
• 1 دقیقه

یکی از دغدغه های اصلی والدین در دوران بارداری یا سالهای اول زندگی فرزند، داشتنی کودکی باهوش و با ضریب هوشی یا آی کیو بالا است. برای داشتن کودک باهوش راهکارهایی وجود دارد که با بهره گیری و رعایت آن ها در دوران بارداری یا پس از تولد، می توان کودکی باهوش را تربیت کرد. در ادامه مطلب به بررسی و ارائه این راهکارها می پردازیم.

نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟ برای صحبت با مرکز مشاوره تخصصی دکتر شهرزاد رضائیان کلیک کنید.

بپرس مشاوره رایگان

راهکارهایی برای داشتن کودک باهوش در دوران بارداری و قبل از تولد

تغذیه سالم و داشتن کودک باهوش

اسیدهای چرب امگا 3 برای رشد مغز کودک ضروری هستند. مطمئن شوید که غذاهایی را شامل می شود که حاوی مقدار خوبی از امگا 3 مانند ماهی در رژیم غذایی خود هستند، آهن یافت شده در سبزیجات پر برگ به جریان اکسیژن در سلول های مغز کودک کمک می کند.

هم چنین میوه هایی مثل بادام و گردو را در رژیم غذایی خود در دوران بارداری بگنجانید. گردو برای رشد مغز بزرگسالان و نوزادان بسیار ضروری است، بادام منبع خوبی از نیاسین، پروتیین و انرژی هستند و به رشد کلی مغز کودک کمک می کنند.

توجه به تناسب اندام و وضعیت سلامت

خوش هیکل و فعال ماندن در طول دوران بارداری از اهمیت بیشتری برخوردار است. اگر می خواهید کودک خود را تیزتر کنید، با سرعت بیشتری به اطراف خود بروید و از روی مبل بلند شوید.

در حالی که بدن شما هورمون های مخفی را تولید می کند که برای رشد مغز کودک خوب هستند. اگر قبل از باردار شدن ورزش نمی کردید، ورزش های سبک و پیاده روی سریع را انجام دهید. ثابت شده است که مادران فعال در دوران بارداری فرزندان باهوش تر دارند.

ارتباط با جنین

وقتی نوزاد در رحم مادر رشد می کند، او شروع به شنیدن و حتی واکنش به صدا می کند، ممکن است آنچه را که می گویید درک نکند اما تحریک کردن کودک با صحبت کردن و یا حتی خواندن می تواند به رشد مغز او کمک کند. شما حتی می توانیدبا شکم خود صحبت کنید و احساس کنید که نوزاد در عوض جواب می دهد.

گاه به گاه به موسیقی آرامش بخش یا حتی ریتمیک گوش دهید. موسیقی به کودک کمک می کند آرامش خود را حفظ کند و قدرت تراکم را افزایش دهد. پیش از این هم در نمناک خواندید که مالش دادن شکم شما به آرامی یک تحریک خوب برای کودک است.

یک نوزاد که هنوز در رحم است، می تواند لمس شما را لمس کند و حتی حس بویایی دارد. سعی کنید عطر گل های تازه، میوه ها و دیگر بوهای ملایم را هر زمان که می توانید استشمام کنید. این تمرین ها به تحریک مغز کودک کمک خواهند کرد.

متعادل کردن میزان هورمون تیروئید

تیروئید برای بدن ضروری است. در دوران بارداری، اگر سطح تیروئید ناپایدار باشد، آن می تواند بر کودک تاثیر بگذارد. کاستی تیروئید در مادر می تواند بر بهره هوشی کودک تاثیر بگذارد. سعی کنید یک رژیم غذایی متعادل و سالم بخورید که حاوی مقدار زیاد سدیم است.

در صورتی که احساس می کنید مقدار زیادی از ید را در رژیم غذایی خود به دست نمی آورید، در رژیم غذایی خود، نمک و ماست را در رژیم غذایی خود قرار دهید. مکمل های غذایی را نادیده نگیرید:در طی دوران بارداری بدن شما به تغذیه بیشتری نیاز دارد.

با این که یک غذای سالم به شما غذای کافی می دهد، باید مکمل های بیشتری برای سلامتی نوزاد و زایمان ملایم به دست آورید. بسیاری از مکمل های پیش از تولد در بازارها مانند ویتامین ها و مکمل های حاوی اسید فولیک وجود دارند. هر دو این عناصر نقش حیاتی در رشد سلول های مغز کودک ایفا می کنند.

با این حال، لازم است قبل از گرفتن هرگونه مکمل ها، با پزشک خود مشورت کنید.

اهمیت تغذیه با شیر مادر

شش ماه اول برای نوزادتان حیاتی است. از آنجا که بچه بیش از اندازه کوچک است که هر چیزی را بخورد، شیر پستان تنها منبع تغذیه می شود. شیر مادر برای تامین غذای سالم برای نوزادتان تجهیز شده است.

نه تنها کودک را سالم نگه می دارد بلکه به افزایش قدرت مغز کمک می کند. حتی اگر می خواهید هر چیز دیگری را به کودک غذا بدهید، مطمئن شوید که شما حداقل یک بار در روز به او غذا می دهید، مگر اینکه برخی دلایل دیگری برای شیردهی وجود داشته باشد.

اجتناب از رفتارهای خطرناک و مضر برای داشتن کودک باهوش

چیزهایی وجود دارند که شما باید از آن اجتناب کنید اگر یک کودک سالم و باهوش بخواهید. زمانی که زنی باردار سیگار می کشد، می تواند منجر به زایمان زودرس، نوزاد که هنوز متولد نشده است و می تواند تنها علت نقص بسیاری در کودک باشد، منجر شود.

سیگار کشیدن نیز به طور قابل توجهی به سلول های مغز کودک آسیب می رساند. مصرف الکل در حالی که باردار هستید نیز می تواند اثرات مشابهی بر نوزاد داشته باشد. شما همچنین باید از غذاهایی استفاده کنید که دارای محتوای جیوه بالایی مانند ماهی کوسه، ماهی شمشیری، خال مخالی و غیره هستند.

گوش دادن به موسیقی

از معجزه نت های موسیقی برای سلامت فرزندتان بهره مند شوید. البته یادتان باشد که بهتر است هنگام گوش دادن موسیقی از هدفون استفاده نکنید. اجازه دهید کودک شما در دوران جنینی صدای موسیقی را بشنود و با آهنگ های مختلف آشنا شود.

به دنبال آهنگ های کلاسیک و آرامبخش باشید. موسیقی حتی برای پرورش هوش و خلاقیت کودکان نوپا هم تاثیر شگرفی دارد. بررسی ها نشان می دهند گوش سپردن به موسیقی های کلاسیک از جمله آهنگ های موتزارت به تقویت هوش میان شناختی کودک کمک می کند. علاوه بر این مزیت دیگر موسیقی کلاسیک این است که در آرامش و کاهش استرس مادر تاثیرگذار است.

استفاده از روغن های سالم و مقوی

بعضی از مادرها در دوران بارداری از هرگونه چربی فراری هستند چون فکر می کنند که مصرف هر نوع چربی سبب افزایش وزن و چاقی می شود؛ درصورتی این باور اشتباه است. برای اینکه بچه باهوشی به دنیا بیاورید باید گروهی از چربی های مفید را در رژیم غذایی تان جای دهید. مغزهایی مانند بادام، گردو و فندق چربی های مفید دارند. اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 که در ماهی و غذاهای دریایی پیدا می شود برای سلامت مغز جنین مفید است و به بهبود ساختار عصبی، خون رسانی و سیستم ایمنی بدن کمک می کند.

مصرف کلسیم

یکی دیگر از مواد معدنی مورد نیاز مادران که به سلامت مغز و باهوش شدن کودکان کمک می کند، کلسیم است. به جز لبنیات منابع دیگری هم برای تامین کلسیم وجود دارد که در کنار کلسیم ریز مغذی های دیگری مانند آهن، اسید فولیک، ویتامین C و فیبر را تامین می کنند، بنابراین برای تامین کلسیم از مغزهایی مانند بادام، انجیر، کشمش، ماهی سالمون، سبزیجاتی با برگ سبز تیره مانند اسفناج و کلم بروکلی کمک بگیرد. حبوباتی مانند نخود و عدس هم کلسیم دارند.

راهکارهایی برای داشتن کودک باهوش در دوران خردسالی و سنین ابتدایی رشد

عدم کنترل و مراقبت بیش از حد از کودک

امروزه بسیاری از والدین فکر می‌کنند بهترین نوع مراقبت، حضور بی‌وقفه بالای سر کودکان و مواظبت بدون قید و شرط است. بسیاری از پدرو مادرها مانند عقاب بالای سر کودک خود چرخ می‌زنند و حتی لحظه‌ای او را برای انجام کارها و کنار آمدن با مشکلاتش تنها نمی‌گذارند. اما این تنها نکته‌ی بد و منفی ماجرا نیست. والدین نه تنها به فرزندان اجازه‌ی حل مسئله نمی‌دهند بلکه خود به سرعت مشکلات کودک را برطرف کرده و اصلا اجازه نمی‌دهند او با مشکل درگیر شود.

بر اساس مطالعاتی که درباره‌ی این موضوع در دانشگاه هاروارد انجام شده است، اجازه دادن به بچه‌ها برای ایجاد اشتباهات، ارتقاء قابلیت انعطاف پذیری و ایجاد بستر برای رشد کاردانی و حل مسئله در سوق دادن آن‌ها به سوی موفقیت حیاتی است.

البته نباید فراموش کردن که این راه برای والدین مسیری ساده و آسان نیست. پدر و مادر همواره باید روی مسیر باریکی بین مراقبت از فرزندان خود و آزاد گذاشتن آن‌ها برای مواجهه با مشکلات قدم بردارند. این تمرین می‌تواند از فرزند آن‌ها یک کودک باهوش و پیشرو بسازد.

آشنا کردن زود هنگام کودک با محیط آموزشی

تحقیقات نشان می‌دهند کتاب خواندن برای بچه‌ها، آموزش الفبا و یاد دادن اصول ابتدایی ریاضیات در سال‌های پیش از مدرسه می‌تواند در موفقیت بیشتر آن‌ها در سال های بعد بسیار مفید و کارساز باشد. ذهن کودکان در سال‌های پیش از مدرسه به شدت پذیرای آموزه‌های جدید است و والدین می‌توانند به بهترین شکل ممکن نیازهای ابتدایی کودک را به او بیاموزند. آمادگی ابتدایی کودک او را برای تبدیل شدن به یک محصل پیشرو در فضای مدرسه حاضر می‌کند.

اما از سوی دیگر، هنگامی که فرزند شما وارد مدرسه شد نیاز به استقلال دارد. کمک بدون قید و شرط والدین به فرزند خود برای انجام دادن تکالیف مدرسه به شدت برای او مضر است و باعث عقب ماندن او از کودکان هم سن و سالش می‌شود.

همان‌طور که گفته شد، ذهن کودکان در سن ورود به مدرسه بسیار پذیرا است و این پذیرش می‌تواند جنبه‌ی منفی هم داشته باشد. به نظر کارشناسان رشد و تربیت کودک، والدین باید همواره پیگیر وضعیت تحصیل و تکالیف فرزندان خود باشند؛ اما تشویق به انجام مسئولانه و مستقل تکالیف وظیفه‌ای است که تحت هیچ شرایطی نباید به دست فراموشی سپرده شود.

کنترل مدت زمان استفاده از تلویزیون و کامپیوتر برای داشتن کودک باهوش

تحقیقات بسیاری توانسته‌اند ثابت کنند نشستن بدون حساب و کتاب کودکان پای تلویزیون و کامپیوتر منجر به چاقی، اختلال در زمان و میزان خواب و مشکلات رفتاری در آن‌ها می‌شود. پدر و مادرهایی که دوست دارند صاحب یک کودک باهوش باشند، نباید تحت هیچ شرایطی تلویزیون، کامپیوتر، تبلت و تلفن همراه هوشمند را بدون برنامه‌ریزی در اختیار او قرار دهند. برنامه‌ها و سرویس‌های مختلف تلویزیونی و اینترنتی به هیچ عنوان نباید بدون نظارت در اختیار کودکان قرار داده شود. یک تحقیق جدید نشان می‌دهد بازی‌های خشن کامپیوتری می‌تواند ضربات جبران ناپذیری از لحاظ روحی و جسمی به کودکان وارد کند.

ممکن است برای بسیاری از والدین این سوال وجود داشته باشد که برنامه‌ها و سرویس‌های مفید باید به چه میزان در اختیار کودکان قرار بگیرد؟ بر اساس مقالات منتشر شده در مجله‌ی آکادمی رشد و تربیت اطفال در ایالات متحده، زمان مناسب برای استفاده‌ی تفریحی کودکان از وسایلی مانند تلویزیون و کامپیوتر نباید از ۲ ساعت در شبانه‌روز تجاوز کند.

اما به خاطر داشته باشید که این زمان را می‌توان به گونه‌ای مفیدتر هم صرف کرد. والدین می‌توانند کودک خود را تشویق کنند تا به جای یک مصرف کننده‌ی برنامه‌ها و سرویس‌های دیجیتال، تبدیل به یک تولیدکننده‌ی محتوای خلاق شود.

یک کودک باهوش می‌تواند به جای ساعت‌ها وقت سپری کردن برای بازی یا تماشای برنامه‌ها، سطحی ابتدایی از برنامه‌نویسی کامپیوتر، ساخت مدل‌های سه‌بعدی یا تولید موسیقی‌های ساده‌ی دیجیتال را بیاموزد تا علاوه بر فراگرفتن خلاقیتی جدید، ذهن خود را برای آموزه‌های بیشتر آماده کند.

توقع و انتظارات به جا از کودک

نتایج یک نظرسنجی جامع که توسط اساتید دانشگاه UCLA انجام شده نشان می‌دهد انتظارات و توقع به‌جای والدین می‌تواند کودک را به سمت پیشرفت و موفقیت سوق دهد.

این انتظارات باید مطابق با توانایی‌ها و روحیات کودک باشد تا بتواند تبدیل به موتوری محرک برای او باشد. تحقیقات به خوبی نشان می‌دهند فرزندانی که به عنوان کودک باهوش شناخته می‌شوند و توانایی‌های بالایی را از خود در زمان آموزش به نمایش می‌گذارند، از والدینی با انتظارات به‌جا و استاندارد برخوردار بوده‌اند.

این توقعات می‌تواند به اشکال مختلفی به نمایش گذاشته شود؛ اما نباید فراموش کرد که سطح و نوع نمایش این انتظارات نباید کودک را تحت فشار قرار دهد و برای او ایجاد اضطراب و استرس کند. انتظار به‌اندازه می‌تواند کودک را با توانایی‌های خود آشنا کرده و او را به دنبال کردن آن‌ها تشویق کند.

عدم زیاده روی و اصرار و ایجاد فشار روانی بر روی کودک

بدون درس خوندن بیست گرفتی؟ آفرین. تو خیلی باهوش هستی! تحقیقات مستدل زیادی که توسط نهادهای دانشگاهی صورت گرفته نشان می‌دهد تشویق‌هایی از این دست و تمرکز صرف بر روی هوش کودک می‌تواند در واقع از توانایی‌های او در سنین بالاتر کاسته و او را از کودکان هم‌سن خود عقب‌تر نگه دارد.

ممکن است کودک باهوش شما در سنین پایین توانایی‌های ذهنی بیشتری نسبت به افراد هم سن و سال خود داشته باشد، اما اگر تنها به تشویق این توانایی‌ها بپردازیم، در حقیقت جایگاه تلاش و پشتکار را انکار کرده و این مهارت‌های مهم را در سال‌های بعد از او گرفته‌ایم.

بنابراین  همواره توصیه شده تا از تعریف و تمجید توانایی‌های هوشی به صورت صرف پرهیز کرده و کودک را به تلاش، کوشش و پشتکار تشویق کنیم. باید به گونه‌ای مستقیم به کودک باهوش یادآور شد که فاکتور هوش بدون تلاش و پشتکار کارایی نداشته و در بلند مدت نمی‌تواند مفید واقع شود. کودکان باید بیاموزند که روی اراده برای مبارزه با مشکلات و چالش‌ها تمرکز کرده و از هوش خود به عنوان ابزاری کمکی برای ساده‌تر شدن حل مشکلات یاری بگیرند.

واگذاری مسئولیت به کودک

شواهد بسیار زیادی وجود دارد که به ما نشان می‌دهند سپردن مسئولیت و امور متناسب با سن و توانایی‌های کودکان، می‌تواند برای پیشرفت و کسب موفقیت در آینده‌ی آن‌ها بسیار مفید باشد. سپردن مسئولیت‌ها و امور مربوط به خود فرزندان و متناسب با سن و روحیه‌ی آن‌ها، تلاش کودکان را برای کسب موفقیت و مسئولیت پذیری به دنبال خواهد داشت.

اما با وجود این، شواهد نشان می‌دهند والدین در بیشتر اوقات از سپردن امور خانه و مسئولیت‌های متناسب با سن فرزندان خودداری کرده و به دلایل مختلف ترجیح می‌دهند خود تمام امور خانه را بر عهده بگیرند. نتایج یک نظرسنجی نشان می‌دهد تنها ۲۸ درصد از والدین به صورت دقیق به این نکته توجه دارند و فرزندان خود را در مسئولیت‌های مربوط به فضای خانه شریک می‌کنند.

تحقیقات علمی ثابت کرده‌اند کودکانی که در سن ۳ تا ۴ سالگی مفهوم مسئولیت‌‌پذیری را تجربه کرده‌اند، در بزرگ‌سالی از نظر جامعه افرادی موفق‌تر محسوب می‌شده‌اند. سپردن کارهای ساده‌ی فرزند به خود او و استفاده از توانایی‌هایش در امور ساده‌ی خانه، می‌تواند از او یک کودک باهوش بسازد.