سندرم روده تحریک‌پذیر نوعی اختلال در عملکرد روده است که با درد مزمن در ناحیه شکم، احساس ناراحتی، نفخ و تغییرات در عادات روده‌ای بدون هرگونه علت ارگانیک دیگری مشخص میشود. اسهال یا یبوست میتوانند علامت غالب باشند که ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند. از آنجایی که علت ایجاد سندروم روده تحریک پذیر مشخص نیست، درمان قطعی برای آن وجود ندارد اما با رعایت برخی نکات می توان به بهبود آن و پیشگیری از ایجاد مجدد سندرم روده تحریک پذیر کمک کرد.
علل ایجاد سندروم روده تحریک پذیر
به‌طور دقیق معلوم نیست که چه‌چیزی باعث بروز سندروم روده تحریک پذیر میشود. ولی مجموعه‌ای از عوامل در بروز این اختلال نقش دارند. دیواره‌ی روده با عضلاتی پوشانده شده است که با انقباض و استراحت‌شان در یک ریتم هماهنگ موجب حرکت غذا در مسیر روده می‌شوند. اگر فرد به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا باشد، ممکن است انقباضات قوی‌تر و طولانی‌تر از حالت طبیعی‌شان باشند. نتیجه‌ی این امر اسهال، نفخ و ایجاد گازهاست. ازآن‌سو اگر انقباضات روده‌ای ضعیف باشند، سرعت حرکت غذا کاهش می‌یابد. نتیجه‌ی آن سختی و خشکی مدفوع و یبوست است.
اختلالات عصبی دستگاه گوارشی موجب میشود به‌دنبال اتساع شکم‌تان در اثر گازها و مدفوع بیشترازحد طبیعی احساس ناراحتی کنید. عدم هماهنگی میان سیگنال‌های مغزی و دستگاه گوارشی موجب میشود، بدن‌تان نسبت به تغییرات طبیعی دستگاه گوارشی بیش‌ازحد واکنش نشان دهد. این واکنشِ بیش‌ازحد می‌تواند موجب درد، اسهال و یبوست شود.
علائم سندرم روده تحریک پذیر
علائم و نشانه‌های این بیماری در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد. علائم سندروم روده تحریک پذیر به علائم سایر بیماری‌ها شبیه است. یا این تفاسیر شایع‌ترین علائم آن عبارتند از:
- دردها و گرفتگی‌های شکمی
- احساس نفخ
- گازهای روده‌ای
- اسهال و یبوست؛ گاهی‌اوقات اسهال و یبوست به تناوب اتفاق می‌افتد
- وجود مخاط در مدفوع
با اینکه علائم سندروم روده تحریک پذیر در زمان‌هایی بدتر می‌شوند، بهبود می‌یابند یا کلا ناپدید می‌شوند، این بیماری در بیشتر افراد یک بیماری مزمن محسوب میشود.
درمان سندرم روده تحریک پذیر
ازجایی‌که علت دقیق سندروم روده تحریک پذیر مشخص نیست، بیشتر درمان‌ها برروی کاهش علائم این بیماری و بازگشت فرد به زندگی عادی تمرکز دارند.
توقف مصرف غذاهای نفخ‌آور
اگر از نفخ و وجود گاز بیش‌ازحد اذیت می‌شوید، ممکن است پزشک‌تان شما را از مصرف غذاهایی مانند نوشیدنی‌های گازدار، سبزیجات (خصوصا کلم، گل‌کلم و کلم‌بروکلی) و میوه‌‌های خام منع کند.
توقف مصرف گلوتن
براساس نتایج بدست آمده از تحقیقات، توقف مصرف گلوتن (گندم، جو و چاودار) در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر می‌تواند، موجب بهبود اسهال این افراد شود. البته این توصیه کمی بحث‌برانگیز است و شواهد در این زمینه واضح نیست.
توقف مصرف برخی کربوهیدرات‌ها
رخی افراد به انواع خاصی از کربوهیدرات‌ها مانند فروکتوز، فروکتان، لاکتوز و … که FODMAP نامیده می‌شوند، حساسیت دارند. این کربوهیدرات‌ها در برخی غلات، سبزیجات، میوه‌ها و محصولات لبنی یافت می‌شوند. بااینکه مصرف این غذاها برای اغلب افراد ضرری ندارد، ولی کاهش آنها در رژیم غذایی می‌تواند موجب کاهش علائم سندروم روده تحریک پذیر شود.
مکمل‌های حاوی فیبر
مصرف مکمل‌های حاوی فیبر مانند بارهنگ کتانی یا متیل سلولز به همراه مایعات در کنترل یبوست مؤثر است. مصرف فیبر موجود در غذاها نسبت به فیبر موجود در مکمل‌ها نفخ بیشتری ایجاد می‌کند. اگر فیبر نتواند به بهبود علائم کم کند، ممکن است پزشک ملین‌های اسموتیک مانند منیزیم هیدروکسید یا پلی‌اتیلن گلیکول تجویز کند.
داروهای مخصوص سندرم روده تحریک پذیر
آلوسترون
آلوسترون برای آرامش روده‌ی بزرگ و کندترکردن حرکات ضایعات در قسمت پایینی روده طراحی شده است. سازمان غذا و داروی ایالات متحده این دارو را برای مدتی از بازار جمع‌آوری کرد، ولی پس از چندی مجددا اجازه‌ی فروش آن صادر کرد. با این‌حال آلوسترون تنها باید توسط پزشکان و برای موارد شدید اسهال در زنانی‌که درمان‌های دیگر بر روی آنها اثر نداشته است، تجویز شود. مصرف این دارو برای مردان مورد تأیید قرار نگرفته است. عوارض جانبی این دارو چندان شایع نیست، ولی بسیار خطرناک است. لذا باید زمانی از این دارو استفاده شود که سایر روش‌های درمانی مؤثر واقع نشده باشند.
لوبی‌پروستون
این دارو با افزایش ترشح مایعات در روده‌ی باریک به عبور مدفوع کمک می‌کند. مصرف این دارو برای زنان بالاتر از ۱۸ سال که از سندروم روده تحریک پذیر و یبوست رنج می‌برند، مورد تأیید قرار گرفته است. تأثیرگذاری این دارو و بی‌خطربودن آن در درازمدت در مردان اثبات نشده است. حالت تهوع، اسهال و دردهای شکمی از عوارض جانبی این دارو هستند. لوبی‌پروستون عموما برای زنانی تجویز میشود که از سندروم روده تحریک پذیر و یبوست شدید رنج می‌برند و سایر درمان‌ها برایشان تأثیری نداشته است.
سایر روش های موثر برای درمان سندروم روده تحریک پذیر
داروهای ضداسهال
داروهای بدون نسخه مانند لوپرامید میتوانند به کنترل اسهال کمک کنند. مصرف داروهای متصل‌شونده به اسید صفرا مانند کلسترامین، کلستیپول و کوله‌سولام نیز می‌تواند در برخی افراد مؤثر باشد. اما ممکن است این داروها باعث ایجاد نفخ شوند.
داروهای آنتی کولینرژیک و آنتی اسپاسمودیک
این داروها مانند هیوسیامین و دی‌سیکلومین میتوانند اسپاسم‌های دردناک روده‌ای را تسکین دهند. معمولا این داروها توسط کسانی مصرف میشود که گرفتار یک دوره اسهال سخت می‌شوند. این داروها میتوانند موجب تشدید یبوست شوند و علائم دیگری مانند سختی در ادرار را ایجاد کنند. افرادی که به آب‌سیاه چشم مبتلا هستند، باید این داروها را با‌احتیاط مصرف کنند.
داروهای ضدافسردگی
اگر درد و افسردگی از علائم بیماری شما هستند، ممکن است پزشک برای‌تان داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای یا مهارکننده‌های بازجذب سروتونین تجویز کند. این داروها با ممانعت از فعالیت نورون‌های کنترل‌کننده‌ی روده‌ی بزرگ به بهبود افسردگی کمک می‌کنند. اگر با وجود اسهال و دردهای شکمی مشکل افسردگی ندارید، ممکن است پزشک داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای ضعیف‌تری مانند ایمی‌پرامین و نورتریپتیلین را برای‌تان تجویز کند. خواب‌آلودگی و اسهال از عوارض جانبی این داروها هستند. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین مانند فلوکستین و پاروکستین نیز میتوانند درصورتی‌که دچار افسردگی هستید و درد و یبوست را تجربه می‌کنید، مفید باشد.
مشاوره
اگر از افسردگی رنج می‌برید یا استرس موجب تشدید علائم بیماری شما میشود، مشاوره می‌تواند به بهبودتان کمک کند.
درمان فوق العاده سندرم روده با گیاهان دارویی