در طول تاریخ، گروهها و فرقههاى اسلامى براى کوبیدن و از صحنه بیرون کردن گروه مخالف خود، همواره از القاب ناپسند و ناشایست استفاده مىکردهاند و متأسفانه عدم آگاهى توده هاى مردم در عصر اموى و وجود سیاستهاى خاص حاکمان بر این مسأله دامن زده است. رفض و رافضى از جمله چنین القابى است که برخى از نویسندگان آن را به شیعه امامیّه نسبت داده اند.
رافضی، کلمه‌ای عربی و لقبی طعن‌آمیز به معنای رها کننده است و در ابتدا به کسی گفته می شد که با حکومت وقت مخالفت کند و چون شیعیان خلافت بعضی خلفا را رها کردند، این نام را برای آنان استفاده کردند ولی انگیزه اصلی به کارگیری این لقب طعنه زدن به شیعیان به عنوان رها کنندگان دین است و بهانه ای گردیده بود برای ظلم کردن به آنان. برخی از اهل سنت، از روی طعن، همه شیعیان را رافضی می‌خوانند؛ چرا که معتقدند آنان ایمان به خلافت سه تن از خلفا را ترک کرده‌اند. با مطالعه در تاریخ متوجه می شویم که از این اصطلاح به عنوان حربه برای تضعیف و به انزوا کشیدن شیعه استفاده کرده اند.
در اصطلاح، مشهورترین کاربرد واژه رافضی درباره معتقدان به امامت اهل بیت(ع) و منکران مشروعیت خلافت خلفاى قبل از امام على(ع) است. بنی‌امیه و بنی‌عباس و دیگر کژاندیشان، هماره شیعیان و معتقدان به ولایت و امامت و وصایت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را متّهم به رفض نموده، و با این لقب درصدد اهانت و سرزنش آنان برآمده‌اند. اما بار منفی این کلمه، حقانیت شیعیان را زیر سؤال نمی‌برد؛ زیرا آیاتی از قرآن اعلام کرده که افراد با‌ایمان دیگری نیز از سوی مخالفانشان با عباراتی از این دست، مورد تحقیر و توهین قرار گرفته‌اند. سران قوم نوح(ع) که دعوت حضرتشان مبنی بر پرستش خدای یکتا را نپذیرفتند، افراد با ایمان و پیروان نوح(ع) را اراذل ساده‌لوح و دروغ‌گو می‌پنداشتند، در حالی‌که گروندگان و ایمان آورندگان به نوح، نه از اراذل بودند و نه حقیر و پست و نه دروغ‌گو!
درباره تاریخ و منشأ پیدایش این اصطلاح می‌گویند این واژه هنگام قیام زید بن علی بن حسین(ع) شایع شده، و به شیعیانی از کوفه اطلاق می‌شد که ابتدا با زید بیعت کرده بودند، اما چون او از ابوبکر و عمر به نیکى یادکرده و از آنان تبرّى نجست، عهد و پیمان خویش را شکسته و از یارى او دست کشیدند و بدین جهت «رافضه» نامیده شدند، برخی از مورّخان و متکلمان اسلامی به این نظریه اشکالاتی وارد کرده‌اند مانند این‌که گفته‌اند: مورّخان متقدم و معتبر آن‌جا که درباره قیام زید بن على و شهادت وى سخن گفته‌اند، فقط از این‌که کوفیان او را تنها گذاشته و به بیعت با او وفادار نماندند، یاد کرده و دلیل نقض بیعت را چنین ماجرایی ندانسته‌اند، از برخی روایات به دست می‌آید که در عصر بنی‌امیه دشمنان اهل بیت(ع) و شیعیانشان، این اصطلاح را براى ابراز عداوت به شیعیان به‌کار می‌بردند.