اسکلروتراپی یک روش پزشکی و حداقل تهاجمی است که برای از بین بردن رگ های واریسی و رگ های عنکبوتی مورد استفاده قرار می گیرد. اسکلروتراپی شامل تزریق مستقیم یک محلول (به طور کلی محلول نمکی) به داخل عروق واریسی می باشد. این محلول سبب تحریک پوشش رگ خونی و از بین رفتن آن می شود. در نتیجه خون مسیر گردش خود را از طریق یک رگ سالم دیگر پیدا می کند. با گذشت زمان، رگ تخریب شده به بافت بدن جذب شده و در نهایت از بین می رود.
علاوه بر کاهش ظاهر واریس یا رگ های عنکبوتی، اسکلروتراپی همچنین می تواند باعث کاهش درد یا عوارض جانبی ناشی از رگ های آسیب دیده شود. رگ های واریسی می توانند باعث خارش، درد، گرفتگی و تغییر رنگ پوست شوند. رگ های عنکبوتی از رگ های واریسی کوچکتر هستند. واریس در زنان شایع تر از مردان است. اگرچه هم مردان و هم زنان می توانند به آن دچار شوند. اسکلروتراپی یک روش اثبات شده است که از دهه 1930 مورد استفاده قرار می گیرد.
مناطقی از بدن که اسکلروتراپی برای آنها می تواند موثر باشد
شایع ترین مناطق برای ایجاد واریس بر روی پا و ساق پا می باشد. رگ های آسیب دیده ممکن است بزرگ شده، تغییر رنگ داده و یا متورم شوند. همچنین بعضی از آنها در زیر پوست عمق بیشتری دارند و می توانند باعث ایجاد ناراحتی شوند. رگ های عنکبوتی از نظر اندازه کوچکترند و نزدیک به سطح پوست قرار دارند. آنها می توانند به رنگ های قرمز، بنفش یا آبی ظاهر شوند.
همچنین ایجاد رگ های واریسی در دوران بارداری یک امر رایج است. از سوی دیگر به وجود آمدن این رگ ها ارثی می باشند. هورمون های بارداری ممکن است باعث ضعف و تورم دیواره رگ های شما شوند. فشار بر روی رگ های پشت رحم نیز گردش خون را به قلب شما کند می کنند. این باعث می شود رگ های کوچک تر در لگن و پاها متورم شوند. در صورت بارداری به احتمال زیاد این رگ های متورم در مناطقی مانند پاهای شما ایجاد می شوند. اما در اواخر بارداری ممکن است در فرج و مناطق خارج از واژن شما نیز ظاهر شوند.
بسته به اندازه رگ های آسیب دیده، اسکلروتراپی می تواند برای درمان واریس و رگهای عنکبوتی در مناطق زیر مورد استفاده قرار گیرد:
- ران ها
- ماهیچه ساق پا
- مچ پا
- صورت (اغلب طرفین بینی)
- مقعد
چه افرادی کاندیدای مناسبی هستند؟
قبل از اسکلروتراپی شما یک مشاوره اولیه با متخصص پوست یا متخصص طب عروقی خواهید داشت. آنها تعیین می کنند که آیا شما یک کاندیدای مناسبی برای انجام اسکلروتراپی هستید یا خیر.
انجام اسکلروتراپی برای افراد زیر توصیه نمی شود:
- افرادی که باردار هستند.
- افرادی که در گذشته سابقه لخته شدن خون داشته اند.
انجام اسکلروتراپی در افرادی که در گذشته سابقه لخته شدن خون داشته اند به سلامتی کلی منطقه مورد نظر و همچنین دلیل لخته شدن خون بستگی دارد. به طور کلی، رگ هایی که به طور بالقوه برای جراحی بای پس قلبی در آینده مورد استفاده قرار می گیرند، برای اسکلروتراپی مناسب نیستند. مگر اینکه غیرقابل استفاده شده باشند.
آماده سازی برای انجام اسکلروتراپی
پزشک معالج شما معمولا توصیه می کند که به مدت چند روز قبل از عمل، از مصرف داروهای خاصی از جمله داروهای بدون نسخه، گیاهان دارویی و مکمل های غذایی جلوگیری کنید. همچنین ممکن است که به شما توصیه شود که به مدت 48 ساعت قبل از عمل از مصرف ایبوپروفن و آسپرین یا سایر داروهای ضد التهابی خودداری کنید.
این به کاهش خطر کبودی در شما کمک می کند. پزشک همچنین ممکن است توصیه کند که قبل از انجام اسکلروتراپی از استفاده از لوسیون ها و یا اپیلاسیون خودداری کنید. همچنین لازم است که پس از اسکلروتراپی از جوراب ها یا جوراب شلواری های محکم استفاده کنید. علاوه بر این، باید در مورد سایر موارد پزشکی خود که در گذشته داشته اید، به پزشک اطلاع دهید.
اسکلروتراپی چگونه انجام می شود؟
بسته به شدت شرایط، مدت زمان درمان اسکلروتراپی برای مشکلات وریدی از 10 دقیقه تا 1 ساعت متغییر باشد. اگر اسکلروتراپی بر روی پاهای شما انجام شود، ممکن است پزشک از شما بخواهد که بر پشت خود دراز کشیده و پاهای خود را بلند کنید. بسته به میزان آسیب دیدگی رگ ها در زیر پوست شما، پزشک ممکن است از سونوگرافی به عنوان بخشی از این درمان استفاده کند. اسکلروتراپی با تمیز کردن پوست در اطراف رگ های هدفمند آغاز می شود. سپس با استفاده از یک سوزن بسیار ریز، ماده اسکلروز به داخل رگ های آسیب دیده تزریق می شود.
اسکلروز های مورد استفاده در اسکلروتراپی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- Polidocanol
- سدیم تترادسیل سولفات
- محلول های نمکی هایپرتونیک
محلولهای مایع یا کف محلول باعث می شوند که دیواره رگ های آسیب دیده بسته شوند. بنابراین خون به داخل رگ های سالم هدایت می شود. با گذشت زمان، بدن شما اگه آسیب دیده را جذب می‌کند و این باعث محو و از بین رفتن آنها می شود. بر اساس اندازه رگ ها، ممکن است به 4 مرتبه درمان نیاز داشته باشید.
هنگام تزریق اسکلروز به داخل عروق، ممکن است شما به مدت چند دقیقه احساس ناراحتی خفیف کنید و یا گرفتگی شدید داشته باشید. این به ویژه زمانی رخ می دهد که تزریق به داخل رگ های بزرگ تر انجام شود. اسکلروتراپی توسط پزشک یا جراح، در مطب پزشک انجام می شود. لازم به ذکر است که باید تا چند روز پس از انجام اسکلروتراپی، از انجام فعالیت های هوازی خودداری کنید.
خطرات و عوارض جانبی
ممکن است که شما پس از اسکلروتراپی عوارض جانبی خاصی را تجربه کنید. اثرات خفیف تر مانند خارش، لک و یا سوزش جزئی در ورید تزریق شده، می توانند یک یا دو روز پس از انجام این روش ادامه یابند. همچنین ممکن است مناطق تزریق شده قرمز و یا کبود شوند. علاوه بر این، انجام این روش در صورتی که عامل اسکلروز در بافت های اطراف نشت کند، می تواند دردناک باشد. تمام این شرایط باید طی چند روز آینده پس از درمان تز بین بروند.
عوارض جانبی رایج اسکلروتراپی شامل موارد زیر هستند:
- کبودی
- احساس سوزش و ورم
- تغییر رنگ پوست
- ناراحتی
- ایجاد مناطق قرمز که در اطراف محل تزریق ظاهر می شوند
رگهای بزرگتر درمان شده، ممکن است سفت و سخت شوند و برای حل و محو شدن به چندین ماه زمان نیاز داشته باشند. رگ های خونی جدید واریسی که ممکن است در محل درمان اسکلروتراپی ایجاد شوند. از بین رفتن این رگ ها ممکن است روزها یا هفته ها به طول انجامند. این عوارض همراه با خطوط قهوه ای یا لکه های قهوه ای در نزدیکی منطقه درمان شده، دائمی نمی باشند و از بین می روند.
سایر عوارض جانبی جدی تر شامل موارد زیر هستند، که در صورت مشاهده آنها باید به پزشک مراجعه کنید:
- ایجاد زخم در اطراف محل تزریق
- تشکیل لخته خون در رگهای درمان شده
- ایجاد التهاب که معمولاً خفیف است و باعث ایجاد ناراحتی در اطراف محل تزریق می شود
- واکنش های آلرژیک به مایع تزریقی
اگر سابقه آلرژی دارید احتمالاً یک واکنش آلرژیک به مواد تزریق شده را تجربه می کنید. یک واکنش آلرژیک جزئی باعث خارش و تورم می شود. برای جلوگیری از هرگونه عارضه جدی، پزشک احتمالاً قبل از اعمال اسکلروز به منطقه وسیعی از پوست، ابتدا آن را در ناحیه کوچکی آزمایش می کند.
بعد از اسکلروتراپی چه اتفاقی رخ می دهد؟
پس از اسکلروتراپی شما قادر خواهید بود به تنهایی به خانه بازگردید و همچنین فعالیت های روزمره خود را از سر گیرید. پس از انجام اسکلروتراپی ممکن است به شما توصیه شود که از جوراب های محکم برای فشرده سازی قسمتهای درمان شده استفاده کنید. پس از تزریق، حداقل به مدت 48 ساعت از مصرف آسپرین، ایبوپروفن یا سایر داروهای ضد التهاب خودداری کنید. زیرا این داروها بر روند لخته شدن خون شما تاثیرگذار هستند. در صورت احساس درد در مناطق تحت درمان، از داروهای مبتنی بر استامینوفن مانند تایلنول استفاده کنید.
همچنین به مدت 48 ساعت پس از درمان، از موارد زیر خودداری کنید:
- حمام های گرم
- کمپرس گرم
- سونا
- تماس مستقیم با نور خورشید
دوش گرفتن با آب خنک تر از حد معمول، مجاز است. همچنین انجام فعالیت های سبک برای جلوگیری از لخته شدن خون، می تواند مفید باشد. اما توجه داشته باشید که از انجام فعالیت های سنگین خودداری کنید.
اثربخشی روش اسکلروتراپی
مطالعات نشان داده اند که حدود 50 تا 80 درصد از رگ های آسیب دیده ممکن است با روش اسکلروتراپی از بین بروند. این در حالی است که کمتر از 10 درصد افرادی که این روش را انجام می دهند، به آن پاسخ نمی دهند. به طور کلی، رگهای عنکبوتی در مدت زمان 3 تا 6 هفته، به درمان پاسخ می دهند. در حالی که رگ های بزرگتر به زمان بیشتری احتیاج دارند و معمولاً به 3 تا 4 ماه زمان احتیاج دارند. اگر رگ های واریسی یا رگ های عنکبوتی به درمان اسکلروتراپی پاسخ دهند، احتمال ابتلای دوباره آنها وجود ندارد. اما رگ های واریسی جدید ممکن است با همان سرعت قبل ظاهر شوند و در صورت لزوم، به درمان مجدد اسکلروتراپی احتیاج خواهید داشت.