آیا چالش نهنگ آبی واقعا وجود دارد؟
چندی پیش خبرگزاری‌ها از ظهور یک چالش خطرناک با نام نهنگ آبی خبر دادند که طی مراحل آن، نوجوانان به انجام کارهایی غیر معمول و گاها خطرناک تشویق شده و بعد از طی آن مراحل در انتها، به عنوان مرحله‌ی پایانی بازی اقدام به خودکشی می‌کردند.
پس از آن مقالات و اخبار زیادی درباره‌ی چند و چون آن منتشر شد که طی آن به خانواده‌ها هشدار داده می‌شد مراقب رفتارهای نوجوان خود بوده و فعالیت‌‌های او در فضای مجازی را در نظر بگیرند.
اما در این میان، با هیچ جست و جویی در اینترنت اپلیکیشن و برنامه‌ای با این خصوصیات یافت نشد. در حالی که خبرگزاری‌ها مدعی شده بودند یک برنامه‌نویس روسی این بازی را ساخته و هدف او حذف آدم‌های احمق از جامعه بوده است.اما پس از مدتی و با تحقیق و جستجوهای مختلف این سوال برای کاربران پیش آمد که آیا چالش نهنگ آبی واقعا وجود دارد؟
از طرفی برخی کاربران در فضای مجازی ادعا می‌کنند چالش نهنگ آبی، یک بازی قابل نصب بر روی دستگاه‌های دیجیتال نیست و افراد از طریق گروه‌های مجازی می‌توانند به آن بپیوندند. درباره صحت این ادعا نیز مدرکی در دست نیست و اگر این راه ارتباطی وجود داشت، شناسایی و دستگیری عوامل آن نباید کاری سخت می‌بود.
بعد از اینکه برخی افراد در پیدا کردن نسخه‌ای از این بازی ناکام ماندند، شک و تردید‌ها درباره‌ی شایعه بودن تمام اخبار مرتبط با آن قوت گرفت. صفحه‌ی ویکی‌پدیا نیز از آن‌جا که قابل ویرایش توسط کاربران است، چکیده‌ای از نوشته‌های اخیر خبرگزاری‌ها است و هیچ منبعی برای صحت ادعاهای خود ندارد.
کاربران فضای مجازی اکنون با فراخوان‌های بسیاری در پی اطلاع یافتن از وجود یا عدم وجود چنین بازی هستند و برخی درباره‌ی علت بروز چنین شایعه‌ای تحلیل‌های جالبی ارائه کرده‌اند.
درباره این مساله که آیا چالش نهنگ آبی واقعا وجود دارد یکی از کاربران گفته است:
من به هر کس بتواند بازی نهنگ آبی را روی گوشی‌ام نصب کند 1000 دلار جایزه می‌دهم.
اگر کسی پیدا شود و چنین کند من برد کرده‌ام. چون صاف می‌روم دم در یکی از رسانه‌های مهم دنیا و بازی را برای تهیه گزارش از این اپلیکیشن مرموز و خطرناک به قیمت بیشتری می‌فروشم. اگرم کسی پیدا نشود – که نمی‌شود- خواهیم دید که باز گول رسانه را خورده‌ایم.
ماجرا از این قرار است: تا کنون هیچ “فکت”ی درباره این بازی وجود ندارد. جز این که رسانه‌ها مدعی شده‌اند عامل یک اپیدمی خودکشی است. جز این که یک آقای روس مدعی شده بازی را ساخته. و جز این که کسانی – گویا- خودکشی خود را به آن منسوب کرده‌اند. حواسمان هست که در سال 2017 زندگی می‌کنیم. درباره یک جور وسیله عتیقه که سه نسخه ازش در جهان وجود دارد هم صحبت نمی‌کنیم. صحبت یک موضوع حوزه آی‌تی ست. مصرف‌کنندگان ش هم از اعضای فرقه‌های کهن نیستند . بچه‌های نوجوان‌ند. تعدادشان هم گویا خیلی اندک نیست. داریم درباره یک اپیدمی صحبت می‌کنیم. این ترکیب را کنار هم بچینید تا روشن شود امکان ندارد چنین چیزی وجود داشته باشد و هنوز هیچ رسانه‌ای – یا هر بزرگسال معمولی – به خود بازی دسترسی پیدا نکرده باشد. حتا توضیحات مبسوطی از مراحل بازی در اینترنت موجود است درحالی که قاعدتا این توضیحات باید از طرف کسی داده شده باشد که از ماجرا نجات یافته یا آن را نیمه رها کرده و خب جستجویتان برای چنین شخصی بی‌نتیجه خواهد ماند. ماجرا ساده است. چیزی به نام بازی نهنگ آبی وجود خارجی ندارد!
احتمالا ماجرا اینجوری شروع شده: یک روزنامه‌نگار خلاق که حوصله‌اش سر رفته برای اولین بار در روسیه یک گزارش درباره یک بازی بسیار خطرناک و مخفی نوشته. زمینه‌های تکنولوژی هراسی ، عطش مخاطب درباره موضوعات رازآمیز و انجمن‌های مخفی به آن پر و بال داده، یک دو رسانه معتبر انگلیسی زبان هم این نام را بازتاب داده‌اند. چند نوجوان که قصد خودکشی داشته‌اند بدشان نیامده خود را عضو یک گروه مخفی جا بزنند. طرفداران همیشه در صحنه تئوری توطئه تعداد زیادی مورد بی‌ربط و موارد ادعایی خود شخص‌از میان رفته را کنار هم گذاشته‌اند و یک پرونده جهانی و بلند بالا برایش ساخته‌اند. دروغ می‌فروشد چون مصرف‌کننده دارد. مصرف‌کنندگان جهانی‌اش : رسانه‌هایی‌اند که قصه پرمخاطبی با پایان باز پیدا کرده‌اند. ، مصلحان اجتماعی تکنولوژی هراس، نهادهای نظارتی که دنبال بودجه براش بخش آی‌تی‌شان هستند، نوجوانانی که می‌خواهند خود را خفن نشان بدهند ، والدین‌ی که دوست دارند گوشی را از دست بچه‌هاشان بگیرند و دنبال بهانه مقبولی می‌گردند و در نهایت کاربران ساده اینترنت که شکاکی انتقادی‌شان به قدر کافی پرورش نیافته.
نهنگ آبی یک Hoax است و من همچنان به هر کسی که نسخه‌ای از آن را بتواند برایم بیاورد یا من را وارد بازی کند هزار دلار جایزه می‌دهم.
نظر کاربر دیگر درباره اینکه آیا چالش نهنگ آبی واقعا وجود دارد:
علی صابونچی پژوهشگر جوانی است که چند سالی است با مدیریت مرکز فرهنگی «آرماگدون» به صورت متمرکز بر روی مباحث و پدیده‌های آخرالزمانی تحقیق و پژوهش انجام می‌دهد و طبیعتا سرگرمی و به تبع صنعت گیم هم سهمی در این پژوهش‌ها داشته است. این کارشناس بازی‌های رایانه‌ای هنگام طرح موضوع «نهنگ آبی» برای انجام گفتگو با تأکید بر اینکه درباره پدیده‌ای صحبت می‌کند که اساسا «بازی» نیست و ربطی هم به صنعت گیم ندارد، گفت: براساس اطلاعات موجود، داستان نهنگ آبی زمانی آغاز شد که یک دانشجوی روانشناسی در روسیه چالشی را در یک شبکه اجتماعی طراحی کرد. این دانشجو در مقام ادمین یک کانال، دستوراتی را برای کاربران و اعضا به اشتراک می‌گذاشت که براساس آن‌ها باید اعضا اقدام به کارهایی مانند طراحی نهنگ با تیغ بر بدن خود می‌کردند. بعد هم می‌خواسته تصاویر انجام این دستورات را به صورت خصوصی برای او ارسال کنند تا دستورات بعدی صادر شود. در این فرآیند ادمین با ایده‌هایی مانند تسلط بر لوکیشن کاربران، آن‌ها را تحت تسلط خود قرار می‌داده و دست آخر هم فرمان پرش از ارتفاع بلند را صادر می‌کرده است.
صابونچی ادامه می‌دهد: واقعیت این است که در این چالش هم کسی که دستورات را صادر می‌کرده و هم آن‌ها که به‌دنبال اجرای دستورات می‌رفتند، به فکر اثبات خود بوده‌اند و طبیعتا فردی که تا 49 مرحله کارهای محیرالعقولی را انجام داده شاید برایش سخت نباشد که در مرحله آخر دست به خودکشی بزند. این تمام اطلاعی است که از اصل پدیده وجود دارد و حتی در نمونه روسی آن هم اطلاع دقیقی درباره اینکه واقعا چه تعداد قربانی داشته‌است در دست نیست.
صابونچی به نکته مهمی درباره امکان فراگیری این چالش در ایران هم اشاره می‌کند: حتما این پدیده در ایران نفوذ نداشته به دو دلیل مشخص، اول اینکه برای ارتباط با ادمین این چالش باید عضو آن شبکه اجتماعی روسی شویم و آن شبکه خاص در ایران فعال نیست و از سامانه عرضه نرم‌افزارهای تلفن همراه هم حذف شده است. بر فرض هم که کسی می‌توانسته عضو این شبکه و آن کانال خاص شود، برای ارتباط با ادمین باید زبان روسی یاد می‌گرفته! جالب‌تر از همه اینکه زمانی این خبرها در ایران دست به دست شد، که اساسا ادمین اصلی توسط پلیس روسیه دستگیر شده بود و امکان عضوگیری جدید نداشته است.
وی ادامه می‌دهد: همه این‌ها نشان می‌دهد فضای رسانه‌ای پیرامون پدیده «نهنگ آبی» یک جو کاذب بوده است که متأسفانه درباره پرونده خودکشی دو نوجوان در اصفهان شاید نمونه‌ای از بازتاب‌های آن بودیم. وقتی کانال و ادمینی وجود نداشته طبیعتا این دو نوجوان امکان استفاده واقعی از آن را نداشته‌اند اما شاید به دلایلی همچون مطرح کردن خود، از این نام در فایل صوتی خود استفاده کردند.
هرچند اصل داستان تا به اینجا مصداق بیرونی نداشته اما امروز بستر سوءاستفاده بسیار فراهم است و بعید نیست در همین شبکه‌های مجازی موجود در کشور افرادی بخواهند با سوأستفاده از شهرت رسانه‌ای «نهنگ آبی» کانال‌هایی را راه‌اندازی کنند و قربانیانی بگیرند.
صابونچی باردیگر با ابراز تأسف از فضای کاذب رسانه‌ای پیرامون نهنگ آبی می‌گوید: فراموش نکنیم هرچند اصل داستان تا به اینجا مصداق بیرونی نداشته اما امروز بستر سوءاستفاده بسیار فراهم است و بعید نیست در همین شبکه‌های مجازی موجود در کشور افرادی بخواهند با سوأستفاده از شهرت رسانه‌ای «نهنگ آبی» کانال‌هایی را راه‌اندازی کنند و قربانیانی بگیرند. متأسفانه به دلیل اشتباه رسانه‌ای ما زمینه این سوءاستفاده امروز فراهم است و باید نسبت به آن هوشیار باشیم.
این نکته پایانی همان هشداری است که بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای هم در بیانیه اخیر خود به آن اشاره کرد و نوشت؛ «موج‌سواری رسانه‌ای در این زمینه خطرناک بوده و ممکن است سودجویانی با کپی‌برداری از مراحل نهنگ آبی، چالش‌های مشابهی را در کشور راه‌اندازی کرده و بحران‌آفرینی کنند.»