جراحی آرتروسکوپی یکی از روش های ارتوپدی است که از طریق آن می توان مفاصل بدن را بررسی و معاینه کرد. معمولا به این روش “اسکوپ” هم گفته می شود. به عنوان مثال در اصطلاح گفته می شود که بیمار باید “اسکوپ زانو” انجام بدهد. در روش آرتروسکوپی به جای استفاده از برش های بزرگ روی مفاصل از برش های ریز استفاده می شود و معاینه مفاصل نیز به وسیله یک دوربین کوچک انجام می گیرد.
آرتروسکوپ نام ابزاریست که پزشک به وسیله آن مفصل مورد نظر را معاینه و برای تعیین نوع و میزان آسیب دیدگی از بافت مفصل نمونه برداری می کند. با اینکه آرتروسکوپی شانه و زانو رایج ترین نوع جراحی آتروسکوپی به شمار می روند اما این روش را می توان روی هر مفصل دیگری هم انجام داد. در این مقاله ما شما را با دلایل انجام آرتروسکوپی، نحوه انجام آن و مطالب مرتبط دیگر در این زمینه آشنا می کنیم.
جراحی آرتروسکوپی به چه دلایلی انجام می شود؟
از این روش برای بررسی و معاینه مفاصل بدن و تعیین علت و میزان آسیب دیدگی مفاصل استفاده می شود. جراحی آرتروسکوپی معمولا در مواردی که پزشک نمی تواند منبع اصلی مشکل را پیدا کند انجام می شود. به عنوان مثال در برخی موارد مفصل بیمار مشکوک به آسیب دیدگی است اما آزمایشات تشخیصی موجود مثل عکس برداری با اشعه ایکس، سی تی اسکن و یا MRI نمی توانند ماهیت آسیب دیدگی و میزان آن را تعیین کنند و بنابراین پزشک از آرتروسکوپی استفاده می کند.
علاوه بر این می توان با جراحی آرتروسکوپی التهاب مفصل، پارگی تاندون ها و رباط ها، شل شدن استخوان ها و غضروف ها و حتی برخی بیماری های مرتبط را هم درمان کرد. ممکن است پزشک در جریان جراحی آرتروسکوپی برای بررسی های بیشتر از بافت مفصل نمونه برداری کند که به آن بیوپسی گفته می شود. علاوه بر این ممکن است در طول روند انجام آرتروسکوپی پزشک از تکنیک های دیگری هم استفاده کند. مثلا اگر در حین انجام جراحی پزشک متوجه پارگی روتاتور کاف (Rotator cuff) شود، ترمیم این پارگی نیز به روند جراحی آتروسکوپی اضافه می شود.
جراحی روی چه مفاصلی انجام می شود؟
مفاصلی که معمولا از طریق آرتروسکوپی معاینه می شوند عبارتند از:
- زانو
- مچ پا
- ران
- شانه
- آرنج
- مچ دست
چطور باید برای جراحی آرتروسکوپی آماده شد؟
آماده شدن برای این جراحی بستگی به مفصلی دارد که قرار است پزشک آن را معاینه یا ترمیم کند ولی به طور کلی قبل از جراحی آرتروسکوپی باید موارد زیر را رعایت کنید. از مصرف برخی داروهای خاص خودداری کنید. برخی داروها خطر خونریزی بعد از جراحی را افزایش می دهند بنابراین در صورتی که در حال حاضر از دارو یا مکمل خاصی استفاده می کنید حتما پزشکتان را در جریان قرار بدهید.
بسته به نوع بیهوشی شما در طی عمل، ممکن است پزشک از شما بخواهد هشت ساعت قبل از جراحی آرتروسکوپی از مصرف مواد غذایی جامد خودداری کنید. بعد از اتمام جراحی نمی توانید رانندگی کنید بنابراین باید ترتیبی بدهید که شخص دیگری شما را به منزل برساند. لباس های گشاد و راحت بپوشید. اگر قرار است آرتروسکوپی زانو انجام بدهید شلوارک یا شلوار راحت و مناسب بپوشید.
جراحی آرتروسکوپی چطور انجام می شود؟
این روش با بی حسی موضعی، منطقه ای یا عمومی انجام می گیرد. در اکثر موارد بیمار پس از جراحی آرتروسکوپی به بستری شدن نیازی ندارد و همان روز می تواند به خانه برود. عوارض جانبی عمل نیز به نوع بیهوشی مورد استفاده در آن بستگی دارد. بعد از اینکه پزشک منطقه مورد نظر را بی حس کرد، برش های کوچکی در حدود 1 تا 2 سانتیمتر در نزدیکی مفصل ایجاد می کند.
اگر نیاز باشد پزشک این کار را چندین بار تکرار می کند تا به طور کامل به مفصل مورد نظر دسترسی پیدا کند. سپس ابزار جراحی که یک دوربین کوچک است وارد منطقه برش خورده می شود و از این مرحله به بعد پزشک می تواند مفصل را در مانیتوری که به دوربین کار گذاشته شده متصل است مشاهده کند.
بررسی های بیشتری
پزشک از یکی از برش های ایجاد شده در محل برای خارج کردن مایعات اطراف مفصل استفاده می کند تا بافت اطراف مفصل گسترده تر شود و فضای بیشتری برای جراحی و مشاهده مفصل آسیب دیده فراهم شود. سپس پزشک مفصل، استخوان ها، رباط ها، تاندون ها و کلیه بافت های اطراف را برای پیدا کردن مشکل اصلی بررسی می کند. اگر در طی جراحی تراشه های استخوان یا مواد خارجی خاصی در محل دیده شود پزشک آنها را خارج می کند. در صورت لزوم نیز از بافت مورد نظر بیوپسی یا نمونه برداری انجام می شود تا بررسی های بیشتری روی آن صورت بگیرد.
بعد از معاینه مفصل و نمونه برداری از آن جراحی آرتروسکوپی به پایان می رسد اما ممکن است در برخی موارد برای رفع مشکلات موجود از در طی انجام آرتروسکوپی جراحی های دیگری هم انجام بشوند. در صورتی که نیازی به جراحی های اضافی نباشد بسته به ترجیح پزشک جراح و محل جراحی برش ها بخیه زده می شوند و عمل به پایان می رسد. در این مرحله اثر داروی بیهوشی نیز کم کم از بین می رود و شما به بخش ریکاوری منتقل می شوید تا به طور کامل هشیار شوید.
بعد از جراحی آرتروسکوپی چه اتفاقی می افتد؟
جراحی آرتروسکوپی معمولا زیاد طول نمی کشد. به عنوان مثال آرتروسکوپی زانو حدود یک ساعت زمان می برد. بعد از انجام عمل به اتاق ریکاوری برده می شوید و تا چند ساعت در آنجا می مانید تا اثر بیهوشی کاملا رفع شود.
مراقبت های بعد از عمل شامل موارد زیر است:
- ممکن است پزشک برای کاهش التهاب و دردتان دارو تجویز کند.
- برای کاهش تورم مفصل می توانید در خانه از کمپرس سرد استفاده کنید.
- اگر آرتروسکوپی در ناحیه پا انجام شده باشد احتملا از شما خواسته می شود که تا مدتی از عصا برای راه رفتن استفاده کنید.
- برای تقویت عضلات و بهبود عملکرد مفاصل ممکن است پزشک فیزیوتراپی و توانبخشی را تجویز کند.
اگر بعد از جراحی آرتروسکوپی دچار هر یک موارد زیر شدید به پزشک مراجعه کنید:
- تب
- درد بی وقفه که با مسکن هم بهتر نمی شود
- چرک کردن محل جراحی
- قرمزی یا تورم محل جراحی
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن محل جراحی
جراحی آرتروسکوپی چه مزایایی دارد؟
به طور کلی هر نوع عمل جراحی معایب و مزایای خاص خودش را دارد و نتیجه آن نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد و ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. با این حال جراحی آرتروسکوپی نسبت به جراحی های سنتی موجود با خطرات کمتری همراه است. از آنجایی که در آرتروسکوپی به جای برش های بزرگ و عمیق از برش های کوچک و ریز استفاده می شود احتمال بروز عفونت و سایر عوارض مرتبط با جراحی کمتر است.
از طرف دیگر درد بعد از جراحی آرتروسکوپی نسبت به جراحی های دیگر نیز کمتر است چون برای ترمیم مفاصل هیچ عضله یا تاندونی نباید بریده یا قطع شود؛ بنابراین درد ناشی از عمل نیز قابل کنترل تر است. علاوه بر این دوره ریکاوری بعد از جراحی آرتروسکوپی معمولا سریع تر اتفاق می افتد و در عین حال از آنجایی که این روش جزو روش های درمانی غیر تهاجمی محسوب می شود جای زخم کمتری هم روی بدن بیمار به جا میماند.
جراحی آرتروسکوپی چه خطرات و ریسک هایی دارد؟
علاوه بر خطرات کلی مرتبط با جراحی و عوارض مربوط به بیهوشی، جراحی آرتروسکوپی با خطرات خاصی نیز همراه است که شامل احتمال آسیب دیدگی مفاصل در طی عمل و همچنین صدمه به شریان ها و رگهای اطراف مفصل می باشد. علاوه بر این اگر جراحی آرتروسکوپی در مناطق پایین کمر انجام شود خطر لخته شدن خون که به ترومبوز ورید عمقی یا DVT مشهور است نیز وجود دارد. از طرف دیگر در این جراحی نیز مثل سایر جراحی ها ممکن است بیمار دچار عفونت شود اما احتمال وقوع این مساله نسبت به روش های جراحی سنتی کمتر است.
ریکاوری و بهبودی بعد از جراحی آرتروسکوپی به چه صورت است؟
بعد از اتمام جراحی آرتروسکوپی شما به اتاق ریکاوری منتقل می شوید و تا زمانی که اثر بیهوشی به طور کامل از بین برود تحت نظر قرار می گیرید. ممکن است در طول این مدت به شما داروهای خاصی هم داده شود. اگر جراحی تان به شکل سرپایی انجام شده باشد بعد از اینکه به طور کامل اثر داروهای بیهوشی از بین رفت می توانید به خانه بروید اما نمی توانید خودتان رانندگی کنید و باید از شخص دیگری بخواهید شما را به خانه برساند.
در صورت لزوم، پزشک در طول جراحی آرتروسکوپی برای محافظت از مفصل و جلوگیری از خم شدن و حرکت کردن آن از وسایل مخصوص ثابت نگه داشتن مفصل استفاده می کند. به عنوان مثال ممکن است بعد از به هوش آمدن متوجه آویز شانه ای یا زانو بند مخصوص بی حرکت نگه داشتن مفصل بشوید. علاوه بر این ممکن است پزشک از شما بخواهد برای جلوگیری از فشار بیش از حد روی مفاصل بعد از جراحی از عصا برای راه رفتن استفاده کنید.
بعد از اینکه به خانه رفتید
بعد از اینکه به خانه رفتید حتما باید مراقب ناحیه عمل شده باشید و مرتب آن را نظر وجود عفونت بررسی کنید. به محض اینکه متوجه شدید محل جراحی شده دچار عفونت شده است به پزشکتان مراجعه کنید. علاوه بر این در صورت مشاهده هر نوع تورم غیر طبیعی حتما پزشکتان را در جریان بگذارید چون ممکن است این مساله نشانه لخته شدن خون باشد.
بعد از انجام جراحی آتروسکوپی پزشک با شما درباره انجام فعالیت های مختلف صحبت می کند و ممکن است از شما بخواهد تا بلافاصله فیزیوتراپی را برای ترمیم مفصل آسیب دیده شروع کنید. مدت زمان بهبودی پس از جراحی آتروسکوپی به خود جراحی و میزان آسیب دیدگی مفاصل بستگی دارد. آتروسکوپی ساده حداقل به دو هفته زمان برای بهبودی نیاز دارد اما اگر این جراحی با عمل ترمیم رباط یا جراحی های دیگری همراه شود مدت زمان بهبودی پس از عمل نیز افزایش پیدا می کند.