تعریف بی اختیاری ادرار
ادرار توسط کلیه ها تولید می‌شود و در مثانه ذخیره می‌شود. مثانه دارای عضلاتی است که عمل ادرار کردن با انقباض آن عضلات اتفاق می‌افتد. وقتی آن عضلات منقبض می‌شوند ادرار از طریق مجاری ادراری میتواند از بدن خارج شود. عضلات حلقوی دور مجاری ادراری قرار دارند که اگر از حالت انقباض خارج شوند و به اصطلاح شل شوند، ادرار میتواند از مجاری ادراری خارج شود. بی اختیاری ادرار زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات مثانه ناگهان منقبض شوند و عضلات حلقوی اطراف مجاری ادراری قدرت کافی برای کنترل جریان ادرار را نداشته باشند. همین مساله باعث بروز نشت ادرار می‌شود. معمولا هنگام خنده، عطسه، پریدن یا ورزش کردن افراد دچار نشت ادرار می‌شوند.
شکل ۱ - انواع بی اختیاری ادرار
انواع بی اختیاری ادرار
انواع مختلفی از بی اختیاری ادرار وجود دارد، که شایع ترین آنها عبارتند از:بی اختیاری استرسی
زمانی که یک فشار ناگهانی از داخل بدن بر عضلات مثانه وارد شود و عضلات کف لگن قدرت کنترل ادرار را نداشته باشند بی اختیاری استرس بوجود می‌آید. عطسه، سرفه، پریدن، خندیدن و یا بلند کردن اجسام سنگین در کنار داشتن ضعف در عضلات کف لگن دلیل اصلی این نوع بی اختیاری ادرار است.بی اختیاری فوریتی
به این نوع از بی اختیاری ادرار، مثانه بیش فعال هم گفته می‌شود. در این نوع از بی اختیاری مثانه به صورت غیر منتظره و با شدت زیاد پر می‌شود و فرد احساس نیاز فوری به دستشویی پیدا می‌کند. بی اختیاری فوریتی معمولا در زنان مسن شایع است و احساس نیاز به ادرار کردن در زمان‌هایی که انتظار ندارید پیش می‌آید مانند زمانی که خواب هستید یا بلافاصله بعد از نوشیدن آب و حتی با شنیدن صدای آب.بی اختیاری مختلط
ین نوع بی اختیاری ترکیبی از بی اختیاری استرسی و فوریتی است.
شکل2- بی اختیاری ادرار در زنان 2 برابر مردان شایع است.
علل بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار معمولا به دلیل مشکل در عضلات و یا اعصابی که مسئول کنترل ادرار هستند بوجود می‌آید. از دلایل رایج بی اختیاری ادرار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:چاقی
داشتن اضافه وزن فشار روی مثانه را افزایش می‌دهد و باعث ضعف عضلات کف لگن می‌شود که هر دو منجر به بی اختیاری ادرار می‌شوند.یبوست
افرادی که دچار یبوست‌های مزمن هستند، معمولا دچار آسیب در عضلات کف لگن و عضلات مثانه می‌شوند.آسیب اعصاب
آسیب دیدن اعصاب باعث می‌شود تا در زمان اشتباه سیگنال احساس ادرار را ارسال کنند و یا حتی سیگنالی ارسال نکنند. برخی بیماری‌ها مانند دیابت و همینطور زایمان میتوانند به اعصاب مثانه، مجاری ادرار و عضلات کف لگن آسیب برسانند. انجام ورزشهای دوران بارداری با تقویت عضلات کف لگن به پیشگیری از بی اختیاری ادرار کمک می‌کند.جراحی
برخی از جراحی‌های دستگاه تناسلی زنان، مانند هیسترکتومی میتوانند به عضلات کف لگن آسیب برسانند و منجر به بی اختیاری ادرار شوند.برخی داروها
برخی داروهایی که برای درمان فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و کلیوی و سیروز کبدی تجویز می‌شوند میتوانند باعث بی اختیاری ادرار شوند. البته با قطع این داروها، بی اختیاری ادرار نیز برطرف می‌شود.كافئين
نوشیدنی‌های حاوی کافئین باعث می‌شوند تا مثانه خیلی سریع‌تر پر شود و احتمال نشت ادرار افزایش یابد. مطالعات نشان داده زنانی که در روز بیش از 2 فنجان نوشیدنی کافئین دار مصرف میکنند بیشتر ریسک بی اختیاری ادرار دارند. البته با محدود کردن مصرف کافئین این مشکل برطرف می‌شود.عفونت
عفونت مجاری ادراری و مثانه نیز باعث بی اختیاری ادرار می‌شود. بعد از برطرف شدن عفونت مشکل بی اختیاری برطرف می‌شود.
شکل3- بی اختیاری ادرار به خودی خود بیماری محسوب نمی‌شود بلکه نشانه بیماری‌های دیگر است.
نشانه ها و علائم
بی‌اختیاری ادرار خودش بیماری محسوب نمی‌شود ولی میتواند نشانه بیماری‌های دیگر باشد. از علائم بی اختیاری ادرار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:- احساس فشار در ناحیه لگن و احساس نیاز مکرر به دستشویی رفتن.
- احساس نیاز مبرم به دستشویی رفتن (بیش از 8 بار در روز)
- ادرار در رختخواب
تاثیر بی اختیاری ادرار بر زندگی روزمره
بی اختیاری ادرار بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد تاثیر منفی دارد. روابط خانوادگی، روابط جنسی و حتی روابط کاری تحت تاثیر قرار گرفته کیفیت زندگی فرد کاهش می‌یابد. احساس خیسی و بوی بد ادرار باعث می‌شود افراد زندگی اجتماعی و فعالیت‌های روزمره خود را محدود کنند. فعالیت‌هایی مانند ورزش، خرید و مهمانی رفتن. کاهش میل جنسی، اعتماد بنفس و عدم احساس کفایت از دیگر عوارض بی اختیاری ادرار است. انزوا و افسردگی از عوارض دراز مدت بی اختیاری ادرار مزمن است.
شکل ۴ - بی اختیاری ادرار میتواند باعث انزوا و افسردگی افراد شود.
تشخیص و تفاوت با دیگر بیماری‌ها
برای تشخیص بی اختیاری ادرار، پزشک سوالات زیر را خواهد پرسید:- چند وقت یک بار مثانه را تخلیه می‌کنید.
- چطور و چه زمانی نشت ادرار اتفاق می‌افتد
- میزان ادرار نشت شده چقدر است
- از چه زمانی علائم را دارید
- چه داروهایی مصرف می‌کنید
- سابقه زایمان و بارداری داشته اید یا خیر
- آزمایش ادرار
- سونوگرافی کلیه‌ها، مثانه و مجاری ادراری.
- تست فشار مثانه
- سیستوسکوپی (آندوسکوپی مثانه)
- یورودینامیک (تست نوار مثانه)
روش‌های درمان و مدیریت
روش درمان بی اختیاری ادرار، بستگی به نوع و شدت بی اختیاری دارد. در مواردی ممکن است ترکیبی از چند روش درمانی مورد استفاده قرار بگیرد. معمولا پزشکان در ابتدا روش‌های غیر تهاجمی را بکار می‌گیرند. از جمله این روشها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:تمرین دادن مثانه
در این روش، از لحظه ای که احساس نیاز به تخلیه داشتید، باید 10 دقیقه صبر کنید. هدف این است که فاصله بین دستشویی رفتنها را افزایش دهید. بطوری که هر 2.5 الی 3.5 ساعت یک بار مثانه را تخلیه کنید.تخلیه دو مرحله‌ای
برای کمک به تخلیه کامل مثانه، این روش استفاده می‌شود. وقتی مثانه را تخلیه کردید، چند دقیقه در همان حالت بمانید و مجددا مثانه را تخلیه کنید. داشتن یک برنامه برای دستشویی رفتن بجای اینکه احساس نیاز را ملاک قرار دهید، یک برنامه داشته باشید و هر 2 الی 4 ساعت یک بار به دستشویی بروید و مثانه خود را کامل تخلیه کنید.اصلاح تغذیه
برای بهبود کنترل ادرار، از مصرف الکل، کافئین و غذاهای اسیدی پرهیز کنید. کاهش وزن، افزایش فعالیت بدنی و کاهش مصرف مایعات هم از موارد موثر هستن.تقویت عضلات کف لگن
با انجام تمرینات کگل می‌توانید عضلات کف لگن را کنترل کرده، کنترل ادرار را بهبود دهید. اگر باردار هستید، بهتر است از سه ماهه دوم، تمرینات کگل را در حالتی که به پهلو دراز کشیده اید انجام دهید. بعد از انجام ورزشهای بارداری ماه ششم حتما تمرینات کگل را نیز انجام دهید. در صورتیکه موارد فوق موثر نباشد، احتمالا پزشک متخصص روش‌های دیگر را توصیه خواهد کرد که برخی از آنها عبارتند از درمان دارویی و تحریک الکتریکی.آیا این مطلب برای شما مفید بود؟