جهت موفقیت و خوشبختی در زندگی، هوش هیجانی به اندازه توانایی فکری دارای اهمیت می باشد. در ادامه مطلب نحوه افزایش هوش هیجانی توضیح داده خواهد شد.
هوش هیجانی یا EQ چیست؟
هوش هیجانی (EQ) توانایی درک، استفاده و کنترل احساسات به صورت مثبت با هدف کاهش استرس، ارتباط موثر، همدردی با دیگران، غلبه بر چالش ها و کاهش تنش می باشد. هوش هیجانی سبب ایجاد ارتباطات قوی، موفقیت در مدرسه و کار، پیشبرد اهداف و حرفه شغلی فرد می گردد. هوش هیجانی سبب ارتباط شما با احساسات تان می گردد، به مقاصد شما جامه عمل می پوشاند و سبب اتخاذ تصمیم های عقلانی درباره مسائل مهم می گردد.
هوش هیجانی عمدتا با چهار ویژگی تعریف می شود:
خود مدیریتی
فرد قادر می باشد به کنترل احساسات و رفتارهای ناگهانی، مدیریت هیجانات از طرق سالم، ابتکار عمل، پیگیری تعهدات و تطابق با تغییرات شرایط.
خود آگاهی
فرد قادر به تشخیص هیجانات و نحوه تاثیر آنها بر افکار و رفتار می باشد. فرد نقط ضعف و قوت خود را می شناسد و اعتماد به نفس دارد.
آگاهی اجتماعی
فرد احساس همدردی دارد و قادر به درک هیجانات، نیازها و نگرانی های سایرین درک سریع نشانه های عاطفی، احساس راحتی اجتماعی و تشخیص پویایی قدرت را در یک گروه یا سازمان می باشد.
مدیریت روابط
فرد نحوه تشکیل و نگهداری دوستی را می داند، به راحتی ارتباط برقرار می کند، مشوق دیگران می شود و عملکرد خوبی درگروه دارد و تنش را مدیریت می کند.
چرا هوش هیجانی دارای اهمیت زیادی می باشد؟
همانطور که می دانید باهوش ترین افراد موفق ترین و شادترین افراد نمی باشند. شما هم ممکن است افرادی را بشناسید که از نظر تحصیلات در مقاطع عالی می باشند ولی از نظر اجتماعی در کار و روابط فردی شان دچار مشکل هستند و ناموفق می باشند.
توانایی ذهنی یا هوش به تنهایی قادر به ایجاد موفقیت در زندگی نمی باشند. هوش می تواند کمک حال شما برای رفتن به دانشگاه باشد اما هوش هیجانی به شما کمک خواهد کرد تا به هنگام امتحانات نهایی استرس و هیجانان خود را کنترل کنید. IQ و EQ در راستای هم قرار دارند و زمانی موثرتر خواهند بود که در کنار هم قرار بگیرند.
هوش هیجانی دارای اثراتی است بر روی:
عملکردتان در مدرسه و کار
هوش هیجانی زیاد می تواند سبب هدایت پیچیدگی های اجتماعی محل کار ، ایجاد انگیزش در دیگران و برتری در حرفه گردد. در حقیقت امروزه بسیاری از شرکت ها قبل از استخدام جهت سنجش داوطلبان شغل های مهم، هوش اقتصادی را از نظر اهمیت هم رده با توانایی فنی قرار می دهند و آزمون EQ را برگزار می کنند.
سلامت جسمانی
اگر شما قادر به مدیریت هیجانات خود نیستید به احتمال زیاد قادر به کنترل استرس خود نیز نمی باشید که می تواند سبب ایجاد مشکلات سلامتی گردد. استرس کنترل نشده سبب افزایش فشار خون، توقف سیستم ایمنی، افزایش حملات و سکته قلبی، نازایی و افزایش سرعت پیری می شود. اولین مرحله جهت بهبود هوش هیجانی، یادگیری نحوه کنترل استرس می باشد.
سلامت روانی
هیجانات و استرس کنترل نشده همچنین می تواند بر روی سلامت روانی تاثیر بگذارد و شما را در برابر اضطراب و افسردگی آسیب پذیر کند. اگر شما قادر به درک، سازگاری یا مدیریت هیجانات نباشید جهت ایجاد روابط مستحکم دچار تنش خواهی شد که سبب ایجاد احساس تنهایی، انزوا و تشدید سایر اختلالات روانی خواهد شد.
روابط
با درک هیجانات و نحوه کنترل آنها، شما خواهی توانست احساسات خود را به راحتی بیان کنید و چگونگی احساسات دیگران را درک کنید. همچنین به طرز موثرتری ارتباط برقرار کنید و روابط مستحکمی را هم در محیط کار و هم در روابط شخصی ایجاد کنید.
هوش اجتماعی
هم سویی با هیجانات سبب ایجاد یک هدف اجتماعی و ارتباط با سایر افراد و اطرافیان می گردد. هوش اجتماعی سبب شناسایی دوست از دشمن، سنجش علایق دیگران نسبت به خود، کاهش استرس، متعادل سازی سیستم عصبی در حین ارتباطات اجتماعی و احساس دوست داشته شدن و خوشحالی می گردد.
ایجاد هوش هیجانی؛ 4 مهارت کلیدی برای افزایش هوش هیجانی
مهارت های سازنده هوش هیجانی در هر زمانی قابل یادگیری می باشد. با این حال بسیار حائز اهمیت می باشد که بدانیم بین یادگیری ساده هوش هیجانی و توانایی به کارگیری علم آموخته شده در زندگی تفاوت وجود دارد. صرف دانستن چیزی برای انجام دادن به معنایی توانایی انجام آن نمی باشد. برای تغییر دائمی رفتار، شما جهت حفظ آگاهی هیجانی نیاز به یادگیری چگونگی غلبه بر استرس در لحظه حال و روابط می باشید.
مهارت های کلیدی برای ایجاد هوش هیجانی و بهبود توانایی مدیریت هیجانات و ارتباط با دیگران عبارتند از:
- مدیریت شخصی
- خود آگاهی
- آگاهی اجتماعی
- مدیریت رواط
مهارت کلیدی اول ایجاد هوش هیجانی: مدیریت شخصی
برای بکارگیری هوش هیجانی، شما باید توانایی استفاده از هیجانات خود جهت تصمیم گیری های سودمند درباره رفتار خود داشته باشید. وقتی شما دچار استرس بالایی باشید، توان کنترل هیجانات، عمل مناسب و متفکرانه خود را از دست خواهی داد.
درباره لحظاتی بیاندیشید که استرس تمام وجود شما را فراگرفته است. آیا امکان تفکر راحت یا تصمیم گیری عاقلانه وجود دارد؟ احتمال نه . هنگام وجود استرس بالا توانایی شما در تفکر روشن و ارزیابی دقیق هیجانات ( هم خود و هم هیجانات دیگران) از بین می رود. هیجانات قطعات مهمی از اطلاعات درباره شما و سایرین هستند اما در برابر استرسی که ما را از منطقه امن خود خارج می کند، ما سرتاسر از استرس می شویم و کنترل خود را از دست می دهیم.
با توانایی کنترل استرس و آگاهی لحظه ای از هیجانات، شما توانایی درک اطلاعات ناراحت کننده را خواهی داشت بدون اینکه به آنهااجازه دهید تا افکار و کنترل شما را به دست بگیرند. شما قادر به انتخاب هایی خواهی بود که می توانید به کنترل احساسات و رفتارهای ناگهانی، مدیریت هیجانات از طریق صحیح، انجام تعهدات و تطابق با تغییرات شرایط بپردازید.
مهارت کلیدی دوم ایجاد هوش هیجانی: خود آگاهی
مدیریت استرس تنها اولین مرحله برای ایجاد هوش هیجانی می باشد. دانشمندان ثابت کرده اند که تجربیات هیجانی فعلی به احتمال زیاد تصویری از تجربیات اخیر زندگی می باشد. توانایی شما برای مدیریت احساسات اصلی از قبیل عصبانیت، ناراحتی، ترس و خوشحالی اغلب به کیفیت و دوام تجربیات قبلی زندگی بستگی دارد.
اگر سرپرست اولیه دوران کودکی تان، هیجانات شما را درک می کرد و برای آنها ارزش قائل بود به هنگام بزرگسالی هیجانات شما دارایی باارزشی برایتان محسوب می شد ولی اگر تجربیات هیجانی دوران کودکی شما گیج کننده، تهدید کننده یا دردناک بود، شما سعی خواهی داشت از هیجانات خودتان دوری کنید. اما توانایی ارتباط با هیجانات تان – ارتباط لحظه ای با تغییرات هیجانی- راه کلیدی در درک چگونگی تاثیرات هیجانات در افکار و اعمال است.
ارتباط با هیجانات
- آیا هیجانات شما با احساسات جسمانی در محل هایی مانند معده، گلو و قفسه سینه همراه است؟
- آیا هر یک از احساسات یا هیجانات شخصی مانند عصبانیت، ترس، و خوشحالی در حالات چهره آشکار است؟
- آیا احساسات شدیدی را تجربه کرده اید که توجه شما و دیگران را جلب کند؟
- آیا به هیجانات خود توجه می کنید؟ آیا آنها عاملی برای تصمیم گیری شما می شوند؟
اگر هر کدام از این عبارت برای تان آشنا نیست، شما هیجانات خود را ” خاموش کرده اید” . برای ساخت هوش هیجانی و داشتن سلامتی هیجانی شما باید دوباره با احساسات اصلی خود ارتباط برقرار کنید، آنها را بپذیرید و با آنها سازگار گردید. شما از طریق تمرینات ذهن آگاهی خواهی توانست در این راه پیشرفت کنید.
ذهن آگاهی تمرینی هدفمند و خاص جهت تمرکز توجه به لحظه حال بدون قضاوت می باشد. اساس تشکیل ذهن آگاهی به بودایی بر می گردد ولی بسیاری از دین ها دارای تکنیک های مدیتیشن یا عبادی مشابه نیز می باشند. ذهن آگاهی سبب تغییر مشغولیت های ذهنی به لحظه حال، احساسات جسمانی و هیجانی می شود و بینش بیشتری برای فرد قراهم می کند. ذهن آگاهی سبب آرامش، تمرکز و خودآگاهی شما در طی انجام آن می شود.
ایجاد آگاهی هیجانی
بسیار مهم است چگونگی مدیریت استرس را در ابتدا بدانید تا با ارتباط مجدد با هیجانات ناخوشایند و تغییر چگونگی برخورد و پاسخ به آنها سازگاری بیشتری داشته باشید.
مهارت کلیدی سوم ایجاد هوش هیجانی: آگاهی اجتماعی
آگاهی اجتماعی شما را قادر به تشخیص و تفسیر اطلاعات غیر کلامی می کند که سایرین به طور دائم از آنها جهت ارتباط با شما استفاده می کنند. این اطلاعات به شما این امکان را می دهد تا بدانید دیگران واقعا چه احساسی می کنند، عواطف چگونه لحظه ای تغییر می کنند و براستی چه مواردی برایشان اهمیت دارد.
وقتی گروه هایی از مردم اطلاعات غیرکلامی مشابهی ارسال می کنند، شما می توانید تجربیات عاطفی به اشتراک گذاشته شده گروه را بدانید و درک کنید. به طور خلاصه شما شما به طور اجتماعی احساس همدلی می کنید.
ذهن آگاهی اتصال دهنده آگاهی اجتماعی و عاطفی است.
برای ایجاد آگاهی اجتماعی شما نیاز به تشخیص اهمیت ذهن آگاهی در فعالیت های اجتماعی دارید. شما نمی توانید از اطلاعات ظریف غیرکلامی هنگام فکر کردن درباره دیگران صرف نظر کنید. آگاهی اجتماعی نیازمند حضور شما در زمان حال می باشد.
اگر چه بسیاری از افراد به توانایی چندوظیفه ای خود می بالند، این بدان معنی است که تغییرات عاطفی ظریف را در افراد دیگر از دست خواهند داد که به آنها در درک کامل کمک می کنند. شما در واقع به احتمال زیاد با کنار گذاشتن افکار دیگر و تمرکز روی خود ارتباط ، اهداف اجتماعی خود را بیشتر می کنید.
پیگیری جریان پاسخ های هیجانی دیگران روندی داد و ستدی است که نیازمند توجه شما به تغییرات ایجاد شده در تجارب هیجانی می باشد. توجه به دیگران خود آگاهی شما را از بین نخواهد برد. با صرف زمان و تلاش جهت توجه واقعی به دیگران، در واقع نگاهی به وضعیت هیجانی، ارزش ها و باورهای خود خواهی داشت. برای مثال اگر به هنگام شنیدن نظراتی از دیگران احساس ناراحتی داشتید، شما چیز مهمی درباره خودتان یاد گرفته اید.
مهارت کلیدی چهارم ایجاد هوش هیجانی: مدیریت روابط
ارتباط خوب با دیگران روندی است که با آگاهی هیجانی و توانایی تشخیص و درک تجربیات دیگران آغاز می شود. تا زمانی که آگاهی هیجانی وجود دارد می توان مهارت های اجتماعی و هیجانی بیشتری را جهت ایجاد روابط موثر، پر بار و واقعی ایجاد کرد. از چگونگی استفاده موثر از ارتباط غیرکلامی آگاهی داشته باشید.
غیر ممکن است که بتوان از ارسال پیام های غیرکلامی به دیگران درباره آنچه فکر و احساس می کنید، اجتناب کرد. بسیاری از عضلات صورت به ویژه عضلات موجود در اطراف ناحیه چشم ها، بینی، دهان و پیشانی کمک می کنند تا به صورت غیرکلامی، هیجانات فرد بیان شود همانگونه که باعث می شود تا احساسات دیگران نیز درک شود.
بهبود روابط
قسمت هیجانی مغز شما همیشه روشن خواهد بود و حتی در صورتی که پیام آن را نادیده بگیرید، دیگران آن را نادیده نمی گیرند. تشخیص پیام های غیرکلامی که به دیگران ارسال می کنید می تواند نقش به سزایی در بهبود روابط تان داشته باشد. از شوخ طبعی و بازی جهت کاهش استرس استفاده کنید.
شوخ طبعی، خنده و بازی مقبله گر های طبیعی در برابر استرس می باشند که سبب افزایش تحمل شما می گردد و و به شما کمک می کند تا مسائل را در دسترس نگهداری کنید. خنده سبب حفظ تعادل سیستم عصبی شما می گردد، استرس را کاهش می دهد، شما را آرام می کند و سبب تقویت ذهن تان می گردد و افزایش دلسوزی شما می گردد.
بیاموزید که کشمکش را به عنوان فرصتی جهت رشد بیشتر برای نزدیکی به دیگران ببینید. کشمکش و مخالفت ها در روابط انسانی اجتناب ناپذیر می باشد. دو فرد نمی توانند همیشه نیازها، نظرات و انتظارات مشابه داشته باشند. حل کشمکش ها از طرق سالم و مفید می تواند سبب تقویت صداقت بین طرفین گردد. وقتی کشمکش به عنوان عاملی تهدیدکننده یا تنبیهی نباشد، عاملی برای پرورش آزادی، خلاقیت و اطمینان در روابط می گردد.