آنچه می‌خوریم و نمی‌بینیم!
راه یافتن انگل‌ها و میکروب‌های معلق در فاضلاب‌ها به زندگی انسان‌ها از اولین عواقب خطرناک تماس داشتن با این مواد آلوده است و برخی عوارض ازجمله سرطان‌ها به این آلودگی‌های شیمیایی برمی‌گردد. ممکن است میکروب‌ها و ویروس‌های موجود در سبزی‌های آلوده با شستوشو و استفاده از مواد ضد‌عفونی‌کننده‌ای مثل کلر ازبین بروند اما کیست‌ها و تخم انگل‌های موجود در آن به هیچ عنوان از بین نخواهند رفت. انگل‌هایی مانند ژیاردیا، آسکاریس و اکسیور (کرمک) ازجمله خطرناک‌ترین نوع انگل‌هایی هستند که در صورت راه یافتن به بدن انسان میتوانند سبب کم‌خونی، بی‌اشتهایی، اختلال در رشد و علایم گوارشی شوند.
یکی از بیماری‌های بسیار خطرناک و کشنده‌ای که از مصرف سبزی یا میوه آلوده به انسان منتقل می‌شود «کیست هیداتیک» است که از طریق مدفوع سگ‌سانان در مزارع پخش می‌شود. آلوده شدن به این بیماری عوارض جبران‌ناپذیری مانند ایجاد حفره روی قلب، مغز، کبد، ریه و… دارد که با تحمیل هزینه زیاد، درنهایت درمان کاملی هم نخواهد داشت. شست‌وشوی دقیق و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده مخصوص سبزی و میوه بهترین شیوه مصرف سبزی‌های مشکوک است.
مواد خطرناکی که باید بشناسید
فاضلاب‌های شهری شامل مخلوطی از آلودگی‌های بیولوژیکی و شیمیایی و حاوی مقادیر زیادی فلزات سنگین و سمی هستند که معمولا در تصفیه‌های سطحی غیرقابل جداسازی بوده چه برسد به نمونه‌هایی از فاضلاب‌های خام شهری که بدون عبور از هیچ نوع فیلتری مستقیما وارد مزارع می‌شوند! فلزات سنگین به‌عنوان بخشی از آلاینده‌های موجود در این روان‌آب‌ها، باتوجه به ثبات شیمیایی، تجزیه‌پذیری ضعیف و داشتن قدرت تجمع زیستی در بدن موجودات زنده به سرعت تبدیل به آلاینده‌های سمی می‌شوند که اثرات کوتاه و بلند‌مدتی خواهند داشت.
چه عوارضی دارند؟
فلزات موجود در خاک و آب آلوده توسط گیاهان و پس از مصرف آنها توسط بدن انسان جذب شده و در طولانی‌مدت به مرز مسمومیت می‌رسند. خطرناک‌ترین آثار مسمومیت به وسیله فلزات سنگین، در مراحل رشد و نمو کودکان و نوجوانان است که به‌دلیل رشد سریع بدن در جنین و نوزاد این اثرپذیری بسیار اهمیت دارد. وجود فلزات سنگین در جیره غذایی نوزادان شیرخوار و خردسالان باعث کندذهنی و اختلال در یادگیری، اختلال در حافظه، آسیب سیستم عصبی و اختلالات حرکتی مانند تشنج یا بیش‌فعالی می‌شود. در موارد شدیدتر، مسمومیت با فلزات سنگین موجب صدمات جبران‌ناپذیر مغزی در افراد بزرگسال نیز می‌شود اما در این روند، کودکان نسبت به بزرگسالان در معرض خطرات بیشتری ناشی از مسمومیت با فلزات سنگین موجود در آب و غذا هستند، زیرا نسبت به وزن بدن‌شان آب و غذای بیشتری مصرف می‌کنند.
این بیماری ها سراغ تان می آید
ازجمله فلزات سنگین موجود در این سبزی‌ها جیوه و سرب است که ابتلا به سندرم خودایمنی را افزایش می‌دهند. بر اثر این بیماری، سیستم دفاعی بدن برخی سلول‌ها را بیگانه تلقی کرده و به آنها حمله می‌کند و عوارضی همچون روماتیسم قلبی، امراض کلیوی، ناراحتی‌های عصبی و اختلال در سیستم گردش خون را ایجاد می‌کنند.
فلزسرب در استخوان‌ها رسوب کرده و باعث ایجاد تومورهای کلیوی و سرطان‌های مختلف می‌شود. این فلز تمایل زیادی به ترکیب با گلبول‌های قرمز خون دارد. متاسفانه در این مورد هم کودکان و نوجوانان بیشتر از دیگر اقشار درمعرض آلودگی و مسمومیت با سرب قرار دارند و در این میان کودکان حساس‌ترین افراد از حیث بدنی و تاثیرپذیری هستند. کادمیوم فلز سنگین دیگری است که در صنایع لاستیک‌سازی، رنگ‌سازی، باتری‌سازی همچنین در کودهای کشاورزی وجود دارد که از راه‌های مختلف از قبیل مواد خوراکی آلوده، تنفس و… وارد بدن شده و عوارض مختلفی از قبیل کم‌خونی، بیماری‌های استخوانی، کبدی و کلیوی ایجاد می‌کند. عنصر کادمیوم همچنین بر کلیه‌ها اثر گذاشته و سبب دفع پروتئین از طریق ادرار می‌شود.
بیمارستانی‌های کشنده
روی دیگر سکه آلودگی آب‌های مورد استفاده در مزارع سبزی‌کاری و احتمال ورود فاضلاب‌های بیمارستانی به آنهاست. به گفته دکتر علی محمد شاعری، رئیس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری، بیش از 40درصد از بیمارستان‌های شهر تهران فاضلاب خطرناک‌شان را وارد شبکه‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی و چاه‌ها می‌کنند. فاضلاب بیمارستانی، شباهت زیادی به فاضلاب شهری دارد اما علاوه بر مواد آلاینده معمولی در فاضلاب شهری، ترکیبات عفونی دفع شده از بیمارستان‌ها را نیز در خود دارد که دارای عوامل ایجاد‌کننده بیماری‌های روده‌ای، باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌هاست و می‌تواند همراه با آب منتقل شوند و به‌همین دلیل وقتی این فاضلاب، خوراک باغ‌های میوه و مزارع سبزی می‌شود خطر ابتلا به انواع بیماری‌های خطرناک شناخته و ناشناخته را افزایش می‌دهد. گذشته از اینها فاضلاب بیمارستانی که در حوالی شهرها و در کنار زمین‌هایی ریخته می‌شود که برای چرای دام از آنها استفاده می‌کنند، خطر را دوچندان می‌کند.
چه عوارضی دارند؟
هرچند مصرف میوه و سبزی تازه در طول روز برای همه گروه‌های سنی لازم و ضروری است ولی مصرف این مواد اگر همراه با آلودگی‌های محیطی باشد، قطعا بیش از سود، ضرر خواهد داشت.
انواع مسمومیت‌ها با علایمی مانند دل‌درد، تهوع و استفراغ و عوارضی از این دست، به علت آلوده بودن سبزیجات و میوه‌ها شایع‌ترین بیماری‌های مرتبط با سبزی و میوه آلوده است که با فصل گرما و بالا رفتن درجه حرارت هوا سریع‌تر منتشر و همگانی می‌شود. به‌طور کلی هرقدر محصولات کشاورزی با خاک تماس بیشتری داشته باشند، آلودگی بیشتری هم دارند، بنابراین سبزیجات ریشه‌ای مثل سبزی خوردن، در مقایسه با سبزی‌های بوته‌ای مثل کاهو، گوجه‌فرنگی، پیاز، سیر و باقلا آلودگی بیشتری دارند و از طرفی در فصل گرما دمای محیط برای رشد میکروب‌های بیماری‌زا بسیار مناسب است زیرا این میکروب‌ها به دمای ۲۰ تا ۴۰درجه سانتی‌گراد برای رشد نیاز دارند و معمولا در بسیاری از اماکن در تابستان این دما وجود دارد.
چطور سبزی ها را پاک‌سازی کنیم؟
با دانستن این نکات ذکر این نکته درباره پاک‌سازی سبزیجات ضروری است که سبزی‌هایی که آلودگی بیشتری به خاک دارند و زمان بیشتری به‌صورت شسته نشده نگهداری می‌شوند، آلودگی بیشتری خواهند داشت. سبزی‌هایی که زیر گونی‌های خیس و در داخل جعبه‌هایی بدون تهویه نگهداری می‌شوند آلوده‌تر هستند. سبزی‌هایی که خوب شسته نمی‌شوند و چند روز در محیط مرطوب می‌مانند نیز خطر ابتلا به مسمومیت‌‌های میکروبی را در مصرف‌کنندگان افزایش می‌دهند. مانند سبزی‌هایی که در رستوران‌ها شسته می‌شوند و ممکن است عمل شستوشو در آنها به‌صورت کامل انجام نگیرد و به‌صورت بسته‌بندی سرو شوند. معمولا احتمال مسمومیت از طریق سبزی‌هایی که در منزل کامل شسته می‌شوند کمتر از موارد دیگر خواهد بود. توصیه می‌شود هنگام خرید سبزی، توجه داشته باشید تا بخش‌های بدون خاک را انتخاب کنید و در صورت وجود گل و لای و خاک، آن را خارج از محیط آشپزخانه تمیز کرده و هنگام شستوشو نیز از دستکش استفاده کنید زیرا خاک به‌طور طبیعی منبع بسیاری از میکروب‌هاست و اگر به یخچال راه پیدا کند می‌تواند سایر موادغذایی داخل آن را نیز آلوده کند.
بهترین روش شست و شو را بشناسید
باید بدانید هرقدر سطح میوه یا برگ‌های سبزیجات ناصاف‌تر باشد، تمیز کردن آن سخت‌تر است. تره، هویج و کاهو جزء سبزی‌هایی هستند که پاک‌سازی آنها از خاک و آلودگی دشوارتر است و زمان بیشتری می‌برد. بهترین روش پاک‌سازی هر نوع میوه یا سبزی، خاک‌گیری در مرحله اول و سپس شست‌وشوی چند مرحله‌ای آن است. لایه‌های خارجی کلم یا کاهو را جدا کرده و دور بریزید. استفاده از نمک برای شست‌وشوی کاهو تاثیری ندارد و همین که مدتی در آب بماند، کافی است تا مواد خارجی که به آن چسبیده، جدا شود. سپس آن را آب‌کشی کرده و در مرتبه آخر با مواد ضدعفونی‌کننده مخصوص میوه و سبزی گندزدایی کنید.
لازم به یادآوری است که شستن و ضدعفونی کردن همزمان سبزیجات یا کاهو غلط است و مرحله شستوشو حتما باید قبل از مرحله ضدعفونی کردن انجام شود. سبزیجات و میوه‌ها را باید در دما و شرایط مناسبی نگهداری کرد تا علاوه بر پیشگیری از فساد، کیفیت محصولات پایین نیاید. ماندگاری بیش از حد میوه‌ها و سبزیجات از ارزش غذایی آنها می‌کاهد و توصیه متخصصان نیز این است که این محصولات غذایی باید تازه مصرف شوند تا مواد مغذی خود را از دست ندهند.
منبع: سیب سبز
آلودگی سبزیجات را با چی بشوییم؟!