عصب سیاتیک طولانی‌ترین عصب بدن انسان است که از ناحیه کمری آغاز و تا انتهای پا امتداد دارد. هرگونه فشار بر روی این عصب می‌تواند باعث ایجاد درد در تمام طول عصب شود. سیاتیک بیشتر در سنین ۵۰–۳۰ سالگی بوجود می آید و علت عمده آن پاره شدن دیسک بین مهره ای است. در این مطلب به بررسی علت بوجود آمدن درد سیاتیک می پردازیم.
درد سیاتیک چیست؟
سیاتیک عبارت است از درد، سوزن سوزن شدن و یا بی حسی ناشی از تحریک ریشه عصب هایی که به سیاتیک منتهی می شوند. عصب سیاتیک طولانی ترین عصب بدن انسان است که از ناحیه کمری آغاز و تا انتهای پا امتداد می یابد. این عصب از نخاع شروع شده، از طریق باسن پایین می آید و سپس شاخه های آن در پشت ساق پا، مچ پا و پایین پا گسترش پیدا می کنند.
علت ایجاد در سیاتیک چیست؟
فتق یا سرخوردگی دیسک
ستون فقرات از مهره‌ها، دیسک‌ها و عصب‌ها تشکیل می‌شود. مهره‌ها قطعه‌های استخوانی تشکیل دهنده‌ی ساختار ستون فقرات و حفاظت کننده اعصاب هستند. دیسک‌ها از مهره‌ها محافظت می‌کنند و بین آنها قرار می‌گیرند. این دیسک‌ها از محفظه‌ی فیبری سختی تشکیل می‌شوند که ماده ژل مانند نرم‌تری را دربرمی‌گیرد. پارگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که بخش خارجی دیسک به گونه‌ای شکسته شود (شکاف بردارد) که ژل درون دیسک بتواند از آن بیرون بزند و تا بخش خارجی، بین مهره‌ها پیش برود. نتیجه‌ی فشار آوردن این برجستگی به عصب سیاتیک، درد سیاتیک است.
تنگ شدن مجرای نخاع
استنوسیس ستون فقرات تنگ شدن مجرایی است که نخاع از درون آن در امتداد ستون فقرات می‌گذرد. تنگ شدن مجرای نخاع هنگامی رخ می‌دهد که رباط‌ها (لیگامان‌ها) رشد بیش از اندازه داشته باشند، البته برجستگی دیسک‌های ستون فقرات و خارهای (زائده‌های) استخوانی نیز در بروز این عارضه بی‌تأثیر نیستند. عصب سیاتیک هر از گاهی تأثیر می‌پذیرد، به این معنا که علائم معمولاً درد کمر، سنگینی پاها و حالت اندامی خمیده و دشواری در راه رفتن را دربرمی‌گیرد.
تنگ شدن مجرای نخاع معمولاً پی‌آمد تغییرات مرتبط با سن در ستون فقرات است، اما می‌تواند نشأت گرفته از بیماری تحلیل برنده‌ی مفصل‌های مهره‌ای نیز باشد که باعث می‌شود مهره‌ها دیگر در یک راستا نباشند.
لقی مهره کمری
اسوندیلولیزیس (لقی یا شلی مهره کمر) هنگامی رخ می‌دهد که مهره‌ای از جایگاه خود بیرون بلغزد. اگر سرخوردگی مهره به عصب سیاتیک فشار بیاورد به درد سیاتیک دامن خواهد زد. فرسایش تحلیل برنده یا مرتبط با سن مفصل‌های مهره‌ای رایج‌ترین علت اسپوندیلولیزیس به شمار می‌رود. با این وجود، شکستگی‌های مهره‌ای و خم کردن مکرر و بیش از اندازه ستون فقرات را نیز می‌توان علت بروز این عارضه در بیماران جوان‌تر دانست.
سندرم پیریفورمیس
پیریفورمیس ماهیچه ای است که در عمق باسن جای گرفته. این ماهیچه انتهای ستون فقرات را به بالای استخوان ران و متصل کرده و مستقیما عصب سیاتیک را در بر می گیرد. اگر این عضله دچار اسپاسم شود می تواند بر روی عصب سیاتیک فشار وارد کرده وعلایم تشدید سیاتیک نمایان گردد. سندرم پیریفورمیس در زنان شایع تر است.
کیف پول می تواند پیریفورمیس را شعله ور کند!
ممکن است به نظرتان عجیب و غیرقابل باور بیاید؛ اما یک کیف چاق می تواند سندرم پیریفورمیس را شعله ور کند. این وضعیت بیشتر در مردانی دیده می شود که عادت دارند کیف پولشان را در جیب پشت شلوار بگذارند. نتیجه این کار فشار مزمنی است که بر ماهیچه پیریفورمیس وارد شده و می تواند با گذشت زمان عصب سیاتیک را تحریک کند. برای اجتناب از این درد و عواقب آن، کیف پول را در جیب جلو یا کیف دستی تان بگذارید.
علل دیگر
گاهی اوقات علل درد سیاتیک موارد زیر می‌یاشد:
عفونت ستون فقرات
آسیب و ضربه دیدن ستون فقرات یا رباط‌ها و عضله‌های پیرامون آن
وجود زائده‌ای مانند تومور در ستون فقرات
سندرم کودا اکینا
علایم سیاتیک
علائم درد سیاتیک عبارتند از:
• دردی که از پشت یا باسن شروع شده و به سمت پایین و در پاها حرکت می کند و حتی ممکن است تا مچ و کف پا نیز برسد.
• ممکن است سیاتیک منجر به ضعف، احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی در پا نیز شود.
نشستن و ایستادن برای مدت طولانی و انجام حرکاتی که باعث خم شدن بیش از حد ستون فقرات شوند می توانند علائم سیاتیک را بدتر کنند.
قدم زدن، دراز کشیدن و حرکات ورزشی مانند شنا رفتن (دراز بکشید و در حالی که پنجه پاها بر روی زمین قرار دارند، به کمک دستهایتان، وزن بدنتان را بالا بکشید.) می توانند علائم سیاتیک را بهبود ببخشند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درد رگ سیاتیک اکثر بیماران پس از چند هفته به خودی خود برطرف می‌شود، با این وجود، این درد در برخی موارد یک سال یا به صورت مزمن ادامه می‌یابد. در صورت شدید یا مداوم بودن علائم یا وخیم‌تر شدن آنها به مرور زمان بهتر است به پزشک مراجعه نمود. پزشک عمومی معمولاً قادر است تا بر مبنای علائم، علت درد پایین کمر و پا را تأیید کند و درمان‌های مناسب را پیشنهاد دهد و در صورت لزوم بیمار را برای معاینات بیشتر به یک متخصص طب فیزمعرفی کند.
در صورت بی‌حس شدن پاها و اطراف باسن و یا از دست دادن کنترل مثانه یا روده بی‌درنگ با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید. این علائم می‌توانند نشانه‌ی عارضه‌ی جدی‌ای موسوم به سندرم کودا اکوینا (سندرم دم اسب یا انتهای نخاع) باشند، که البته خوشبختانه عارضه‌ای نادر است.
علت درد ناگهانی سیاتیک چیست؟
با 10 روش درمانی درد سیاتیک آشنا شوید
۴ اشتباه ورزشی که باعث تشدید درد سیاتیک می‌شوند