طلای سیاه چیست

نفت مخلوطی از هیدرو کربن هاست که در اثر فشردگی لایه های مختلف زمین به روی هم بوجود آمده است و امروزه استفاده های بسیاری از آن می شود. که حتی اقتصاد کشور مارا برای چندین سال بر دوش داشته است. علاوه بر آن انقدر باارزش است که می توان به جز استخراج و صادرات ان به کشورهای دیگر حتی با ساخت وسایل بسیار ازان در آمد خوبی برای کشور ایجاد کرد که به همین علت نام آن را طلای سیاه نامیدند. در ادامه مطلب با این سوال که طلای سیاه چیست بیشتر آشنا خواهید شد.

تاریخچه طلای سیاه

بشر از قرنها پیش به وجود نفت پی برده بود و این ماده روغنی شکل و اعجاب‌ آمیز از دیر باز مورد استفاده پیشینیان بوده است. نفت را OIL یا Petroleum (روغن سنگ) می‌نامند. در زبان اوستایی نپتا به معنی روغن معدنی است که کلدانیها و عربها آن را از فارسی گرفته و نفت خوانده‌اند. هم‌اکنون بیش از دو سوم انرژی مصرفی جهان از نفت تامین می‌شود. نظریات متعددی راجع به منشاء نفت و گاز ابراز شده است که اولین فرضیه ها برای تشکیل هیدروکربنها با منشاء غیر آلی نظیر منشاء آتشفشانی، شیمیائی و فضائی ارائه گردیده است. لکن امروزه در خصوص منشاء آلی هیدروکربها اتفاق نظر وجود دارد. این مواد آلی می تواند بقایای گیاهان و حیوانات خشکی و دریائی عمدتا” پلانکتونها باشد.

به طور دقیق تر در دریا و اقیانوس دو دسته تولیدکننده اصلی ماده آلی مناسب برای تبدیل به نفت داریم: فیتوپلانکتونها (دیاتومه ،داینوفلاژله، جلبک سبزآبی) زئوپلانکتونها و جانوران عالی تر تغذیه کننده از فیتوپلانکتونها.

اولین تولید نفت در جهان: اولین تولید نفت در جهان به سال 327 باز می‌گردد، زمانیکه مهندسین چینی از خطوط لولة‌ بامبو برای حفاری در 240 متری زیر سطح زمین به منظور استخراج قطره‌های نفت استفاده می‌کردند. کارنرجی همچنین اشاره می‌کند که  در آن زمان، ‌ نفت تحت عنوان «آب سوختنی» اطلاق می‌شد و از آن برای تبخیر آب دریا و تولید نمک استفاده می‌شد.

اولین تولید دریایی در جهان: اولین تولید نفت در دریا خیلی هم در نقاط دور دریا نبود. در سال 1891، کارگرانی از شرکت نفت ریلی و بنکرز (riley and Banker’s Oil) در دریاچه بزرگ سنت مری از یک سکوی چوبی اقدام به حفاری برای یافتن نفت نمودند. این دریاچه حدود 70 مایلی غرب کلمبوس،‌ در اوهایو واقع است.

عمیق‌ترین چاه دریایی در جهان: پاسخ این سوال را همة‌ ما به خوبی می‌دانیم. در سپتامبر 2009، چاه ترانس‌اوشن دیپ‌واتر هورایزن Transocean’s Deepwater Horizon با عمق 10.683 متری حفر گردید و آن را تبدیل به عمیق‌ترین چاه در جهان نمود. این رکورد مدت کوتاهی برقرار بود زیرا چاه Deepwater Horizon 6 ماه بعد منفجر شد.

طولانی‌ترین چاه تولید نفت:‌ نمی‌دانم آیا حفاران نفت در Titusville، پنسیلوانیا می‌دانستند که پس از 150 سال کار ساخت دست آنها همچنان در حال استفاده است؟ چاه McClintock#1 در سال 1861 شروع به تولید نمود و امروز همچنان در حال تولید است. این چاه زمانی حدود 50 بشکه در روز تولید داشت اما هم‌اکنون تولید آن از حدود 12 بشکه در ماه تجاوز نمی‌کند.

برزگترین میدان نفتی دریایی جهان: با 50 کیلومتر طول و 15 کیلومتر عرض، میدان صفانیا در عربستان سعودی بزرگ‌ترین میدان نفتی دریایی در جهان به شمار می‌رود. صفانیا که در سال 1951 کشف شد، حدود 37 میلیارد بشکه نفت و 151 میلیارد کیلومترمکعب گاز در خود جای داده است. این میزان می‌تواند نیاز امریکا را به مدت 5 سال تأمین نماید.

بزرگ‌ترین میدان گازی دریایی جهان: بخش شمالی پارس جنوبی در خلیج فارس بزرگ‌ترین میدان گازی دریایی جهان به شمار می‌رود. این میدان که مابین ایران و قطر مشترک است و حدود 3000 متر زیر سطح دریا قرار دارد، 51 تریلیون متر مکعب گاز را در خود جای داده است.

طرز استفاده از انرژی طلای سیاه :

اولین قدم در راه کشف نفت،‌ جستجو در لایه‏های عمیق زیرزمین می‏باشد. برای این منظور توسط منابع قوی صدا با بسامد کم (معمولاً صدای حاصل از انفجار بمب) امواجی به سمت لایه‏های زمین فرستاده می‏شود. انعکاس صدا، توسط یک سری میکروفون (به نام هیدروفون) دریافت  می‏ گردد.
انعکاس صدا توسط لایه‏های مختلف زمین صورت می‏گیرد. اما اگر در لایه‏ای نفت وجود داشته باشد انعکاس خیلی شدید و متفاوت خواهد بود.

با انجام یکسری عملیات شبیه آنچه که در بالا گفته شد، می‏توان نقشه تقریبی از مناطق نفتی زیرزمینی رسم نمود.

منابع نفت در نقاط مختلف جهان گسترده اند. مهمترین محل برای استخراج نفت خاورمیانه می باشد. اما منابع خوبی در آمریکا و روسیه و خلیج مکزیک وجود دارد.
نفت منبع خوبی برای انرژی می باشد و هر کیلو نفت حدود 45Mj انرژی دارد.

نیروگاه با سوخت نفت همانند نیروگاه با سوخت ذغال سنگ کار می کند. نفت داخل کوره‌هایی سوزانده می شود و به وسیله حرارت حاصل از آن آب  بخارمی شود و به انرژی جنبشی تبدیل می گردد و در نتیجه باعث چرخش توربین می شود. سرانجام توربین ها باعث بکار افتادن ژنراتورها می گردند و آن ها می توانند برق تولید نمایند.

مضرات نفت:

نفت سوخت تجدید ناپذیر می‏باشد. منابع نفتی در طی چند صد هزار سال شکل می‏گیرند. قیمت نفت در حال افزایش است و نیروگاه هایی که بر اساس نفت کار می‏کنند بسیار گران و پرهزینه هستند. نفت همانند سایر سوخت‏های فسیلی محیط زیست را آلوده می‏کند. در نهایت می‏توان گفت که تولید برق توسط نفت بسیار گران بوده و تا زمانی که منابع دیگر تولید انرژی برق وجود دارد استفاده از آن در این زمینه نادرست می‏باشد.

نفت و محیط زیست:

نفت محیط زیست را آلوده می‏کند و مصرف آن اثرات منفی بر محیط زیست بر جای می گذارد. گاز حاصل از سوخت نفت (دی اکسید سولفور) باعث باران اسیدی می‏شود. در ضمن دی اکسید کربن حاصل از آن باعث افزایش اثر گلخانه‏ای می‏شود. گاهی مواقع حمل و نقل نفت باعث آلودگی محیط زیست می‏ گردد. (مثل غرق شدن کشتی‏های نفتکش در دریا یا واژگون شدن تانکرهای نفتی)

اما منشاء نفت چیست؟

شاید تعجب کنید ولی دو نظریه متضاد هم در مورد تشکیل نفت وجود دارد, طرفداران نظریه اول معتقدند نفت منشاء غیر آلی دارد. طرفداران این نظریه مثل مندلیف باور به منشاء ماگمایی هیدروکربن ها داشتند و بیان می کردند که گوشته زمین دارای آهن کاربید است که می تواند با آب های نفوذ کننده واکنش کرده و متان و دیگر هیدروکربن ها را تشکیل دهد. بعضی از محققان نیز معتقدند در زمان تشکیل سیاره زمین مفقدار زیادی گاز       co2  در درون زمین به تله افتاد و به مرور زمان در اثر گسله هایی به سمت بالا مهاجرت کردند و وارد پوسته زمین شده اند و در حوضه های رسوبی به دام افتادند و با آب های موجود واکنش داده و هیدروکربن ها را تشکیل دادند.

اما نظریه دوم که طرفداران و شواهد بیشتری نیز دارد منشاء آلی نفت می باشد. طرفداران این نظریه معتقدند که از ته نشین شدن مواد آلی حاصل از بقایای گیاهان و جانوران همراه با رسوبات در یک حوضه رسوبی در حال فرونشینی و با گذشت زمان که ژرفای تدفین افزایش یافته و رسوبات دچار افزایش دما و فشار می شوند این مواد آلی به تدریج تبدیل به کروژن و نهایتآ نفت و گاز می شوند.

در این نظریه نکته قابل توجه مقدار کم ماده آلی می باشد که در رسوبات به دام می افتد زیرا مقدار زیادی از مواد آلی در تماس با اکسیژن هوا توسط باکتری های هوازی تجزیه می شوند و از بین می روند. بررسی ها نشان می دهد که برای محافظت ماده آلی نیاز است که تولید مواد آلی, بالا و آهنگ رسوب گذاری بهینه( نه بالا نه پایین) و شرایط بی اکسیژن باشد. به هر حال اگر این شرایط برای ماده آلی پیش بیاید و ماده آلی به خوبی حفظ شود, ماده آلی برای تبدیل به کروژن و سپس نفت و گاز سه مرحله اصلی را باید پشت سر بگذارد:

1)      دیاژنز: این مرحله در یک محیط زیر سطحی کم ژرفا با شرایط دما و فشار نزدیک به حالت عادی رخ می دهد و در نتیجه آن متان, کربن دیواکسید و آب, از ماده آلی خارج شده و هیدروکربن پیچیده ای به نام کروژن ( در پست بعدی در مورد این ماده به تفصیل بحث خواهم کرد) تشکیل می شود. نتیجه نهایی دیاژنز ماده آلی, کاهش مقدار اکسیژن است و نسبت هیدروژن-کربن تا حد زیادی ثابت می ماند.

2)      کاتاژنز: این مرحله در مناطق ژرفتر, با تداوم تدفین و افزایش دما و فشار رخ می دهد. در حین کاتاژنز, نفت از کروژن آزاد می شود. نسبت هیدروژن به کربن بدون تغییر در نسبت اکسیژن به کربن کاهش می یابد.

3)     متاژنز: مرحله سوم در دما و فشار بالاتر که به دگرگونی نزدیک می شود, رخ می دهد. آخرین هیدروکربن معمولآ متان است که خارج می شود. نسبت هیدروژن به کربن پایین آمده تا اینکه فقط کربن به صورت گرافیک باقی می ماند.

طلای سیاه

طلای سیاه، نخستین بازی استراتژی مدیریتی ایرانی است که شرکت رویاگران نرم افزار و بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در حال تولید آن هستند. در این بازی، بازیکن به عنوان مدیری صنعتی، باید بر صنعت نفت کشور نظارت داشته باشد و با کشف کردن نفت، ایجاد پالایشگاه، پتروشیمی و کارخانه‌های گوناگون، کشورمان را در مسیر پیشرفت یاری دهد.
بازی در سال ۱۲۸۷، هم‌زمان با فوران نخستین چاه نفت ایران در مسجد سلیمان آغاز می‌شود. از همین زمان رشته‌ی امور به دست بازیکن سپرده می‌شود تا شرایط لازم برای استخراج نفت از این چاه را مهیا کند. این تنها آغاز مسیری طولانی و پرپیچ خم است که به توسعه و پیشرفت کنونی کشور می‌انجامد.

استخراج، خط لوله و پالایشگاه

پس از استخراج نفت، طلای سیاه  باید آن را در انبار ذخیره کرد تا بتوان برای صادر کردن، به بندر انتقال داد. بنابراین بازیکن باید دست به کار ایجاد خط لوله‌ی مسجد سلیمان-آبادان شود تا طلای سیاه کشورمان به بازارهای جهانی عرضه شود. اما صادرات نفت خام چندان طولانی نخواهد بود و به محض جمع‌آوری هزینه‌ی لازم، باید تا سال ۱۲۹۱ نخستین پالایشگاه کشور در آبادان تأسیس شود.
از این‌جا به بعد، بازیکن با انتخاب‌های گوناگونی مواجه خواهد شد که هر یک می‌تواند تأثیر زیادی بر وضعیت سرمایه، صادرات و توسعه دادن شهرهای کشور داشته باشند. آیا تمام تولیدات را به خارج از کشور صادر کنم؟ آیا بهتر نیست بخشی از آن‌ها را با قیمت کم‌تر در شهرهای کشور به فروش برسانم و در عوض از مزایای حاصل از توسعه‌ی آن‌ها بهره ببرم؟ آیا درآمد فعلی‌ام اجازه می‌دهد خط لوله‌‌ای طولانی به شهرهای مرکزی و شمالی کشور بکشم؟ چه مقدار از درآمد را صرف پژوهش و یافتن فن‌آوری‌های جدید برای تولید محصولات جدید یا بهبود شرایط فعلی بکنم؟
این‌ها تنها چند نمونه از ده‌ها پرسشی است که بازیکن در بازی «طلای سیاه» با آن مواجه خواهد شد و باید با مدیریت صحیح خود، مشکلات را یکی یکی از سر راه بردارد و با گذر زمان، همراه با فن‌آوری‌های روز گام بردارد.