پانداس نوعی اختلال اعصاب و روان شناختی خود ایمنی در کودکان می باشد که با عفونت استرپتوکوکال همراه است. نوعی بیماری در دوران کودکی است که از طریق علائم ناگهانی از جمله اختلال وسواس فکری و عملی، تیک های حرکتی ( انجام دادن و تکرار حرکاتی که با تولید صدا همراه است)، بدتر شدن علائم اختلال وسواس فکری عملی، اختلال لثه به همراه عفونت ایجاد شده توسط باکتری های استرپ از جمله گلودرد ناشی از باکتری استرپ و تب اسکارلت یا همان مخملک.
پانداس در کودکان زیر 3 سال تا سن بلوغ و به ندرت بزرگسالان تاثیر می گذارد.
عواملی که سبب روز بیماری پانداس می شوند؟
باکتری های استرپ موجب ایجاد پانداس می شوند این باکتری ها معمولا موجب گلودرد عفونی و مخملک می گردند.
علائم پانداس عبارتند از اختلال وسواس فکری و عملی، تیک های حرکتی و صوتی، دیگر علائم شامل اختلال کم توجهی و بیش فعالی در بزرگسالان، تغییرات خلق و خو، تحریک پذیری، حملات اضطرابی، اضطراب جدایی، خواب بد، خیس کردن تشک هنگام خواب شبانه، تکرر ادرار در طول روز، تغییر در نهارت های حرکتی، درد در مفاصل.
هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای تشخیص پانداس وجود ندارد. پزشکان پانداس را در کودک بعد از انجام چند آزمون مشخص تشخیص می دهند از جمله وجود اختلال وسواس فکری و عملی، اختلال تیک، شروع علائم اختلالات در کودکان، شدت یافتن علائم دوره ای بیماری ها، ایجاد عفونت توسط باکتری بتا همولیتیک استرپتوکوکال، اختلالات عصبی، وخیم تر شدن شرایط، علائم و نشانه های بیماری ها.
درمان مورد استفاده برای پانداس شامل رفع عفونت استرپ توسط آنتی بیوتیک ها می باشد.
داروهای استاندارد مانند سروتونین محدود کننده گیرنده ها، درمان های رفتاری مانند درمان رفتار شناختی، ممکن است علائم و نشانه های پانداس مرتبط با اختلال وسواس فکری و عملی را درمان کند. تیک ها ناشی از واکنش بدن به انواع مختلف دارو ها می باشند.
پزشکان ممکن است که درمان به کمک تغییر پلاسما یا ایمونوگلوبین را ترجیح بدهند که تاثیر بیشتر و صحیح تری بر کودکان دارد.
بیماری پانداس چیست؟
پانداس نوعی اختلال اعصاب و روان شناختی خود ایمنی در کودکان می باشد که با عفونت استرپتوکوکال همراه است. نوعی بیماری در دوران کودکی است که با علائم زیر خود را آشکار خواهد کرد:
اختلال وسواس فکری و عملی، اختلال تیک که به صورت بسیار اتفاقی و ناگهانی با ایجاد عفونت ناشی از باکتری های استرپ خود را آشکار می کند. باکتری های استرپ موجب عفونت استرپی در گلو و مخملک می گردد.
علائم اختلال وسواس فکری و عملی یا تیک ممکن است که به صورت ناگهانی به دلیل عفونت استرپ بدتر شود.
این علائم معمولا در طول شب و ناگهانی رخ خواهند داد و می توانند علائمی نظیر تیک های حرکتی و صوتی، وسواس باشند. علاوه بر این نشانه ها، کودکان ممکن است که بد خلق یا تحریک پذیر شوند، حملات اضطرابی را تجربه کنند، یا نگرانی های در مورد جداشدن از والدین و از دست دادن علاقه و دوست داشتن دیگر افراد، از خود بروز دهند.
علل ایجاد کننده پانداس
باکتری های استرپ ریزموجودات بسیار قدیمی هستند که با پنهان شدن در بدن انسان ها به عنوان میزبان زنده مانده اند و از این طریق از سیستم ایمنی بدن در امان می باشند. این باکتری با ترشح کردن مخاط و قرار دادن آن در دیواره سلولی، خود را مخفی کرده است بنابراین به صورت مخاطی که در قلب، پوست، مفاصل و بافت های مغز کودکان وجود دارد شناسایی می گردد. این مخفی سازی را تقلید مولکولی می گویند و به باکتری های استرپ این اجازه را می دهد که از شناسایی برای مدت طولانی در امان بمانند.
با این وجود، مولکول های باکتری استرپ به عنوان یک عامل خارجی شناخته می شوند و سیستم ایمنی بدن کودکان به آن ها با ترشح آنتی بادی واکنش نشان می دهد. به دلیل تقلید مولکولی انجام شده توسط باکتری ها، سیستم ایمنی بدن تنها به مولکول های استرپ واکنش نشان نمی دهد و آنتی بادی هایی سیستم ایمنی به مولکول های میزبان موجود در بدن انسان که از روی آن ها کپی برداری شکل گرفته است، حمله خواهند کرد.
مطالعات نشان داده اند که برخی از واکنش های جانبی مانند آنتی بادی هایی که در مغز تولید می شوند مغز را هدف خود قرار می دهند موجب ایجاد اختلال وسواس فکری و عملی، تیک های عصبی، و دیگر علائم عصبی ناشی از پانداس خواهند شد.
آیا پانداس توسط بزرگسالان قابل انتشار است؟
پانداس یک بیمای مربوط به دوران کودکی است و معمولا ابتدا در دوران کودکی در بازه سنی 3 سال تا دوران بلوغ خود را نشان می دهد. واکنش نسبت به عفونت باکتریایی استرپ به ندرت بعد از سن 12 سالگی اتفاق خواهد افتاد. اما محققان متوجه شده اند که پانداس حتی به ندرت بعد از این سن نیز امکان مبتلا کردن افراد بالغ را خواهد داشت. اصلا بعید نیست که فردی علائم عصبی این بیماری را برای اولین بار در دوران بزرگسالی خود تجربه کند. اما هنوز به طور کامل مورد مطالعه قرار نگرفته است.
امکان پذیر است که نوجوانان و بزرگسالان در حد متوسط دچار اختلال وسواس فکری و عملی داشته باشند اما هنوز ناشناخته است. مطالعات تحقیقاتی برای بررسی حد متوسط اختلال وسواس فکری و عملی بر روی کودکان محدود شده است.
تشخیص بیماری پانداس
تشخیص پانداس باید در کلینیک صورت بگیرد. بدین مفهوم که هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای تشخیص پانداس وجود ندارد. در عوض، متخصص اطفال از امکانات ویژه ای برای تشخیص پانداس استفاده خواهد کرد. ابزار و تجهیزاتی که در حال حاضر وجود دارند تنها می توانند مبتلا بودن یا نبودن کودک به پانداس را تشخیص دهند. معیارهای تشخیص پانداس:
- وجود اختلال و وسواس فکری و عملی
- اختلال تیک
- شروع علائم اختلالات در کودکان
- شدت یافتن علائم دوره ای بیماری ها
- ایجاد عفونت توسط باکتری بتا همولیتیک استرپتوکوکال
- اختلالات عصبی
- وخیم تر شدن شرایط
- علائم و نشانه های بیماری ها
اگر علائم برای بیش از دو هفته به طول بی انجامد، آزمایش خون ممکن است انجام شود تا از وجود عفونت باکتری استرپ مطمئن شوند.
آیا بیماری پانداس با علائم دیگری همراه است؟
بله. اغلب کودکانی که به پانداس مبتلا هستند یک یا دو مورد از زیر با اختلال وسواس فکری و عملی آن ها همراه خواهد بود:
- علائم کم فعالی یا بیش فعالی در کودکان
- اضطراب جدایی ( کودکانی که جدایی از والدین برای آن ها سخت است و با جدایی دچار اضطراب می شوند. به عنوان مثال برخی از آنان از این که جدا از والدین و در اتاق خود بخوابند تمایلی ندارند).
- تغییرات خلق و خو از جمله تحریک پذیری، ناراحتی، رفتار های اشتباه احساسی ( تمایل به خنده یا گریه در زمانی که اشتباه است).
- خواب بد کیفیت، خیس کردن تشک حین خواب شبانه، تکرر ادرار در روز یا شب
- تغییر در مهارت های حرکتی ( تغییر در دست خط)
- درد مفاصل
عوامل ایجاد کننده علائم رشته ای و به هم وابسته
به نظر می رسد کودکانی که مبتلا به پانداس هستند بالا و پایین های چشمگیری در اختلال وسواس فکری و عملی خود دارند. اختلال وسواس فکری و عملی یا تیک ها که معمولا در سطح عادی در افراد وجود دارند نشان دهنده علائم وابسته به پانداس نمی باشد. بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال وسواس فکری و عملی و یا تیک ها روزهای خوب و بدی را خواهند داشت یا حتی هفته های خوب و بدی را تجربه خواهند کرد.
با این حال، کودکان مبتلا به پانداس تغییرات ناگهانی وخیم تری در علائم خود مشاهده خواهند کرد که ابتدای تغییرات در این علائم به صورت آهسته و تدریجی بوده است. اگر کودکمان مبتلا به پانداس دچار دیگر عفونت های استرپ گردند علائم آن ها ناگهان بدتر خواهد شد. افزایش وخامت علائم آن ها معمولا برای حداقل چند هفته ادامه خواهد داشت. اما ممکن است که برای ماه ها یا مدت های طولانی تری نیز آن ها را درگیر کند.
کودک من دچار گلودرد استرپی شد و بعد تیک ها، اختلال وسواس فکری و عملی در او ایجاد شد. این بدین مفهوم است که به بیماری پانداس مبتلا شده است؟
نه، بسیاری از کودکان اختلال وسواس فکری و عملی یا تیک دارند و بیشتر کودکانی که در مدرسه تحصیل می کنند معمولا دچار گلودرد استرپ خواهند شد. در حقیقت، دانش آموزان به طور معمولا دو تا 3 بار در سال مبتلا به گلودرد استرپ خواهند شد.
پانداس زمانی قابل تشخیص خواهد بود که علائم اختلال وسواس عملی و فکری، تیک ها و عفونت استرپ به حالت وخیم رسیده باشند. اگر عفونت استرپ با چند علائم اختلال وسواس فکری و عملی و تیک یا هر دو همراه باشد آن گاه می توان تشخیص داد که او به پانداس مبتلا شده است.
بالا بودن آنتی بادی استرپتوکوکال به چه معنی است؟ آیا برای کودک ضرر دارد؟
آنتی بادی استرپتوکوکال ( تعداد مولکول های موجود در خون می باشند که عفونت های جدی در بدن را شناسایی می کنند) نوعی آزمایش می باشد که مشخص می کند آیا کودک به عفونت استرپ مبتلا شده است یا خیر.
بالا بودن میزان آنتی بادی استرپتوکوکال بدین معنی است که عفونت استرپ در بدن کودک وجود دارد. گاهی اوقات این عفونت ممکن است که از ماه ها پیش در بدن او وجود داشته باشد و بدن او این آنتی بادی را برای مبارزه با عفونت ترشح کرده باشد.
بدن برخی از کودکان مقدار زیادی از این آنتی بادی تولید می کنند، در حالی که برخی دیگر این گونه نیستند. بالا بودن میزان بالایی از این آنتی بادی در بدن برای کودک خطری ایجاد نخواهد کرد. مسئولیت آنتی بادی ها این است که نسبت به مواد خارجی وارد شده به بدن مانند عفونت ها واکنش نشان می دهند و آن ها را از بین می برند. آنتی بادی ها حتی ممکن است که تا مدت ها بعد از درمان عفونت در بدن باقی بمانند. اما این بازه زمانی در افراد مختلف متفاوت خواهد بود. برخی از کودکان ممکن است که با انجام آزمایش خون مدت ها بعد از درمان عفونت، میزان آنتی بادی موجود در بدن شان بالا باشد.
چه زمانی تیتراسیون استرپ در آزمایشگاه غیر عادی یا بالا خواهد بود؟
آزمایشگاهی در موسسه ملی سلامت، بیان کردن که تیتر استرپ در بازه 0 تا 400 عادی خواهد بود. دیگر آزمایشگاه ها بیشترین میزان آن را بین 150 تا 200 اعلام کرده اند. اگر چه آزمایشگاه ها بازه تیتر استرپ را متفاوت اعلام کرده اند اما مهم است که محدوده ای که هر آزمایشگاه طبق آن آزمایش انجام می دهند را بدانید.
درمان های مورد استفاده برای بیماری پانداس در کودکان
بهترین درمان برای پانداس این است که عفونت استرپ به کمک آنتی بیوتیک ها از بین برود. باید از گلوی کودک نمونه برداشت و با آن محیط کشتی تهیه کرد تا از وجود باکتری های استرپ در آن مطمئن شد.
باید از باکتری های موجود در گلو نمونه برداری شود و مورد آزمایش قرار بگیرد تا از وجود باکتری های استرپ در گلو مطمئن شد.
درمان بیماری پانداس با آنتی بیوتیک ها
اگر وجود باکتری ها در گلو مثبت اعلام شود، تنها یک نوع آنتی بیوتیک می تواند عفونت ناشی از باکتری استرپ را برطرف کند و به علائم پانداس اجازه می دهد که فروکش کند.
اگر وجود باکتری ها در گلو منفی اعلام شود، کیلینیک باید از این اعلام نتیجه اطمینان حاصل کند و مطمئن شود که هیچ عفونت پنهانی ناشی از باکتری های استرپ در بدن کودک وجود نداشته باشد از جمله عفونت سینوس ( که معمولا توسط باکتری های استرپ ایجاد می شوند) یا عفونت باکتری های استرپ در ناحیه معقد، واژن یا مجرای خروجی آلت تناسلی در مردان. اگرچه، این عفونت اخیر که نام برده شدند به ندرت اتفاق می افتند اما گزارش شده است که در برخی از بیماران موجب ایجاد علائم پانداس می شوند و می توانند مشکلات ویژه ای ایجاد کنند زیرا قادرند برای مدت طولانی تری در بدن بیمار باقی بمانند و نسبت به تولید آنتی بادی ها و به مبارزه با واکنش نسبت به عفونت ها اقدام کنند.
باکتری های استرپ در صورتی که در سینوس یا دیگر نقاط بدن وجود داشته باشند، درمان آن ها سخت تر خواهد بود در نتیجه دوره درمانی آن ها توسط آنتی بیوتیک ها نسبت به گلو درد به مدت زمان طولانی تری نیاز دارند.
توصیه هایی برای والدین یا پرستاران کودکان مبتلا به بیماری پانداس
در طول دوره درمان به آنتی بیوتیک ها مسواک کودک را تعویض یا استرلیزه کنید تا مطمئن باشید که کودک دوباره به عفونت ناشی از باکتری استرپ مبتلا نشود. ممکن است درخواست از متخصص کودک برای مورد معاینه قرار دادن گلوی والدین برای این که مطمئن شوند آن ها نیز حامل باکتری استرپ نمی باشند. زیرا ممکن است که آن ها منبع این باکتری باشند.
چگونه می توانیم علائم عصبی پانداس را مدیریت کنیم؟
کودکان که مبتلا به پانداس با علائم اختلال وسواس فکری و عملی هستند می توانند از مزایای داروهای استاندارد و درمان های رفتاری بهره ببرند. از جمله درمان رفتار شناختی. علائم اختلال وسواس فکری عملی به خوبی توسط ترکیبی از درمان های رفتار شناختی، داروهای سرتونین محدود کننده گیرنده ها و داروهایی که می توانند بر تیک ها تاثیر بگذارند، قابل درمان خواهند بود.
کودکانی که مبتلا به پانداس می باشند به صورت غیر معمولی نسبت به عوارض جانبی این داروها واکنش نشان می دهند پس بسیار مهم است که با دوز کم این داروها درمان را شروع کنید و آهسته این مسیر را طی کنید. به عبارت دیگر، کلینیک باید ابتدا دارو را دوز کم تجویز کند و به آهستگی آن را افزایش دهد تا کودک در حد امکان میزان کمتری از عوارض جانبی را تجربه کند. اگر علائم پانداس شدت میابد دوز داروی سرتونین محدود کننده گیرنده ها باید به سرعت کاهش یابد. با این وجود، این دارو و دیگر داروها نیابد به صورت ناگهانی متوقف شوند زیرا این کار خود موجب بدتر شدن مشکلات خواهد شد.
درمان بیماری پانداس با تغییر پلاسما یا ایمونوگلوبین
تغییر پلاسما یا ایمونوگلوبین ممکن است برای مواقعی که این بیمار به حالت حاد خود رسید باشد برای کودک تجویز می گردد. محققان پیشنهاد می کنند که این هر دو روش می توانند به بهبود عملکردها، افسردگی، نوسانات خلق و خو، اختلال وسواسی فکری و عملی کمک کنند. با این وجود، تمام این درمان ها دارای عوارض جانبی می باشند از جمله تهوع، استفراغ، سردرد و سرگیجه.
افزون بر این، هر گونه درمانی به کمک این روش ها امکان ایجاد عفونت در بیمار وجود دارد. بنابراین این درمان ها باید برای بیماران خاص تجویز شود و تحت کنترل یک تیم پزشکی قوی صورت پذیرد.
آیا تیتراسیون بالای استرپ به کمک آنتی بیوتیک قابل درمان خواهد بود؟
خیر. بالا بودن تیتراسیون نشان می دهد که یک بیمار در گذشته به باکتری استرپ آلوده شده است اما تیتراسیون نمی تواند به شما زمان دقیق آن را اطلاع دهد. کودکان ممکن است که ماه ها بعد از بهبود عفونت باز هم سطح بالایی از تیتراسیون در آن ها مشاهده شود. از آنجایی که بالا بودن تیتراسیون تنها به دلیل عفونت های سابق نمی باشد و هیچ مدرکی برای وجود عفونت مداوم وجود ندارد پس نمی توان برای درمان آن از آنتی بیوتیک استفاده کرد. آنتی بیوتیک ها، تنها زمانی تجویز می شوند که کودک آزمایش های متعددی در مورد باکتری استرپ انجام داده و وجود آن ها در بدن کودک مثبت اعلام شده باشد.
آیا پنی سیلین برای درمان بیماری پانداس مورد استفاده قرار می گیرد یا از تشدید علائم آن در آینده جلوگیری خواهد؟
پنیسیلین تنها برای درمان علائم پانداس مورد استفاده قرار نمی گیرد. پنیسیلین و دیگر آنتی بیوتیک ها گلودردی را که ناشی از باکتری استرپ ایجاد شده است، درمان می کنند. محققان پیشنهاد می کنند که پنی لیسین یک آنتی بادی است که توسط بدن تولید می شود و مسئول واکنش نسبت به عفونت استرپ می باشد که یکی از علائم پانداس است و به باکتری های حمله نخواهد کرد.
محققان دریافتند که استفاده از آنتی بیوتیک ها از تشدید علائم در آینده جلوگیری خواهد کرد. با این وجود، هیچ مدرکی مبنی بر مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک وجود ندارد.
کودک من مبتلا به بیماری پانداس است آیا باید لوزه های او برداشته شود؟
تحقیقات نشان نمی دهند که برداشتن لوزه در کودکان مبتلا به پانداس کمک کننده است. اگر برداشتن لوزه توصیه شده است به این دلیل است که مشکلات متناوبی برای کودک ایجاد می کنند. بهتر است با پزشک حلق و بینی و متخصص کودک خود در این باره صحبت کنید زیرا نقش لوزه ها مبارزه با عفونت استرپ می باشد.