چاقی کودکان نوعی بیماری جدی است که کودکان و نوجوانان را درگیر می کند. چاقی به جهت اینکه اغلب کودکان را در مسیر مشکلات سلامتی که قبلا بیماری های بزرگسالان محسوب می شدند مانند دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا قرار می دهد، نگران کننده است. به علاوه، چاقی کودکان منجر به عدم اعتماد به نفس و افسردگی می شود. یکی از بهترین راهکارها برای کاهش چاقی کودکان بهبود عادات غذایی و ورزشی تمام اعضای خانواده است. به گزارش مایوکلینیک، درمان و پیشگیری از چاقی کودکان به محافظت از سلامتی کودک شما در حال و آینده کمک می کند.
علائم چاقی در کودکان
فریم بدن در برخی از کودکان چاق بزرگ تر از حد متوسط است و کودکان در مراحل مختلف رشد به طور معمول مقادیر مختلفی از چربی بدن را با خود حمل می کنند، بنابراین اگر درباره وزن کودک خود نگران هستید ممکن است از نوع آن آگاهی نداشته باشید. شاخص توده بدن (BMI) که راهنمای وزن در رابطه با قد را ارائه می دهد اندازه گیری مورد قبول در زمینه اضافه وزن و چاقی است. پزشک کودک شما می تواند از نمودارهای رشد، شاخص توده بدنی و در صورت لزوم از آزمایش های دیگر برای کمک به شما در تشخیص اینکه آیا وزن کودک شما مشکلات سلامتی ایجاد می کند یا خیر استفاده کند.
چه موقع برای چاقی کودکان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر نگران این هستید که کودک شما بیش از حد وزن اضافه می کند با پزشک وی صحبت کنید. پزشک سابقه رشد و نمو کودک، سابقه وزن و قد خانواده و محل قرارگیری فرزند شما در نمودارهای رشد را در نظر می گیرد. این امر به عنوان یک شاخص تعیین کننده برای این است که وزن کودک شما در محدوده ناسالم قرار دارد یا نه.
عوامل خطر چاقی در کودکان
بسیاری از عوامل که به طور معمول به صورت ترکیبی کار می کنند خطر اضافه وزن کودک شما را افزایش می دهد:
رژیم غذایی. خوردن منظم غذاهای پرکالری مانند فست فودها و هله هوله ها می تواند باعث افزایش وزن کودک شود، همچنین خوردن آب نبات و دسرها باعث افزایش وزن می شوند و شواهد بیشتر به نوشیدنی های شیرین از جمله آب میوه و نوشیدنی های ورزشی و انرژی را به عنوان عامل اصلی چاقی در برخی افراد اشاره دارد.
ورزش نکردن. کودکانی که زیاد ورزش نمی کنند بیشتر احتمال دارد که چاق شوند زیرا به همان اندازه ای که کالری دریافت می کنند آن را نمی سوزانند. گذراندن زمان بیش از حد در فعالیت های کم تحرک مانند تماشای تلویزیون یا انجام بازی های ویدیویی و آنلاین نیز در بروز این مشکل نقش دارد. در برنامه های تلویزیونی نیز غالبا غذاهای ناسالم زیاد تبلیغ می شوند که همین امر کودکان را به سمت مصرف آنها تشویق می کند.
عوامل خانوادگی. اگر فرزند شما از خانواده ای با اضافه وزن باشد احتمال دارد چاق شود. این امر به ویژه در محیطی که غذاهای پر کالری همیشه در دسترس هستند و فعالیت بدنی مورد تشویق قرار نمی گیرد بیشتر صدق می کند.
عوامل روانشناسی. استرس شخصی، والدین و خانواده می تواند خطر چاقی کودک را افزایش دهد. بعضی از کودکان برای کنار آمدن با مشکلات یا با احساساتی مانند استرس یا برای مقابله با بی حوصلگی پرخوری می کنند. در این حالت والدین آنها نیز ممکن است تمایلات مشابهی داشته باشند.
عوامل اقتصادی اجتماعی. منابع و دسترسی محدود افراد به سوپرمارکت ها در برخی جوامع وجود دارد. در نتیجه آنها ممکن است غذاهای راحتی مانند غذاهای منجمد و کلوچه که زود فاسد نمی شوند را بخرند، همچنین افرادی که در محله های کم درآمد زندگی می کنند ممکن است به مکانی امن برای ورزش دسترسی نداشته باشند.
داروهای خاص. برخی از داروهای تجویزی خطر ابتلا به چاقی را افزایش می دهند که می توان به برخی از آنها مانند پردنیزون، لیتیوم، آمی تریپتیلین، پاروکستین، گاباپنتین و پروپرانولول اشاره کرد.
عوارض چاقی در کودکان
چاقی کودکان اغلب باعث به وجود آمدن عوارض جسمی، اجتماعی و احساسی در کودک می شود.
بیشتر بخوانید: راه های جلوگیری از سکته مغزی
عوارض جسمی
عوارض جسمی چاقی کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
دیابت نوع 2. این وضعیت مزمن بر نحوه استفاده بدن کودک از قند (گلوکز) تاثیر می گذارد. چاقی و سبک زندگی بی تحرک خطر دیابت نوع 2 را افزایش می دهد.
کلسترول و فشار خون بالا. رژیم غذایی نامناسب می تواند باعث شود کودک شما به یکی از این دو بیماری مبتلا شود. این عوامل می توانند به تجمع پلاک ها در رگ ها کمک کنند که باعث تنگ و سخت شدن عروق می شود و به احتمال زیاد در سنین بعدی منجر به حمله قلبی یا سکته می شود.
درد مفصل. وزن اضافی باعث ایجاد فشار اضافی روی باسن و زانو می شود. چاقی در کودکان می تواند باعث درد و گاهی آسیب در لگن، زانو و کمر شود.
مشکلات تنفسی. آسم در کودکانی که اضافه وزن دارند بیشتر دیده می شود، همچنین این کودکان به احتمال زیاد دچار آپنه انسدادی خواب می شوند، اختلال بالقوه جدی که در آن تنفس کودک به طور مکرر در طول خواب متوقف و شروع می شود.
بیماری کبد چرب غیرالکلی. این اختلال که به طور معمول علائمی ایجاد نمی کند باعث تجمع رسوبات چربی در کبد می شود و می تواند منجر به زخم شدن و آسیب کبدی شود.
عوارض اجتماعی و عاطفی
کودکانی که چاقی دارند ممکن است توسط همسالان خود مورد تمسخر قرار بگیرند که این امر می تواند باعث از بین رفتن عزت نفس و افزایش خطر افسردگی و اضطراب در بین آنها شود.
پیشگیری از چاقی در کودکان
برای کمک به پیشگیری از افزایش وزن در کودک، می توانید:
خانوادگی مشارکت کنید. تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم را یک امر خانوادگی کنید، به طور قطع همه از آن سود خواهید برد و هیچ فردی احساس جدا شدن و تک افتادن نخواهد کرد.
میان وعده های سالم در دسترس داشته باشید. گزینه ها شامل ذرت بو داده بدون کره، میوه با ماست کم چرب، بچه هویج با هوموس یا غلات سبوس دار با شیر کم چرب است.
غذاهای جدید را چندین بار امتحان کنید. اگر کودک شما بلافاصله غذای جدیدی را دوست ندارد ناامید نشوید.
جوایز غیر غذایی را انتخاب کنید. قول آب نبات برای رفتار خوب ایده بدی است.
مطمئن باشید کودک شما به اندازه کافی می خوابد. برخی مطالعات نشان می دهد خواب کم ممکن است خطر چاقی را افزایش دهد. کمبود خواب می تواند باعث عدم تعادل هورمونی شود که منجر به افزایش اشتها می شود.
همچنین کودک خود را حداقل سالی یک بار برای معاینه نزد پزشک ببرید. در طول ویزیت پزشک قد و وزن کودک شما را اندازه می گیرد و شاخص توده بدنی وی را محاسبه می کند. افزایش قابل توجهی در رتبه صدک شاخص توده بدنی کودک شما طی یک سال ممکن است نشانه احتمالی این باشد که کودک شما در خطر اضافه وزن قرار دارد.
مترجم: الهه زارعی