سارکوئیدوز یک بیماری التهابی است که باعث ایجاد توده های سلول (به نام گرانولوم) در اندام ها و بافت های مختلف در سراسر بدن و به طور معمول در ریه ها می شود. جالب است بدانید که بسیاری از مبتلایان به سارکوئیدوز هیچ علائمی در خود ندارند بنابراین ممکن است این بیماری به طور اتفاقی در طی معاینه روتین جسمی یا اشعه X قفسه سینه کشف شود. اگر این بیماری از خود علائمی نشان دهد مشروط به تب یا کاهش وزن می باشد و یا احساس تنگی نفس و سرفه احساس می شود.
در حالی که علت دقیق سارکوئیدوز ناشناخته است، محققان گمان می کنند که سارکوئیدوز هنگامی ایجاد می شود که سیستم ایمنی بدن فرد مستعد از نظر ژنتیکی به عاملی در محیط پاسخ دهد. متاسفانه تشخیص سارکوئیدوز با یک آزمایش واحد نمی تواند انجام شود. آزمایش های متعدد و سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی برای تشخیص این بیماری لازم است.
با این وجود یک نکته جدی وجود دارد که درمان سارکوئیدوز فقط در مواردی که علائم آزار دهنده باشد یا اگر بیماری در حال پیشرفت باشد و یا بر اندام های خاصی تأثیر می گذارد تنها لازم و ضروری است.
علائم بیماری سارکوئیدوز
سارکوئیدوز یک بیماری نسبتاً منحصر به فرد است زیرا بیشتر افراد علائمی در خود مشاهده نمی کنند. در حقیقت این بیماری زمانی کشف می شود که فرد به دلیل دیگری از قفسه سینه خود عکس اشعه ایکس می گیرد. دو یافته کلاسیک دیده شده در اشعه X قفسه سینه بیمار مبتلا به سارکوئیدوز عبارتند از:
- بزرگ شدن غدد لنفاوی در دو طرف قفسه سینه (به نام لنفادنوپاتی دو طرفه هیلار)
نفوذ به ریه
اگر فرد مبتلا شده به این بیماری علائمی را در خود احساس کند معمولا به ریه ها مربوط می شود مانند تنگی نفس، سرفه خشک، خس خس سینه یا احساس ناراحتی در قفسه سینه می باشد. علائم دیگر نیز شامل تب، خستگی، کاهش وزن و احساس ضعف می باشد. علاوه بر ریه ها ساركوئیدوز ممكن است روی سایر اندام ها و بافت های دیگر از جمله عضلات، مفاصل، چشم ها، پوست، اعصاب، غدد لنفاوی، كبد و طحال نیز تاثیر بگذارد.
در اینجا برخی از علائم مربوط به این ارگان ها آورده شده است:
- عضله و مفصل: ضعف / درد عضلانی و درد مفاصل / تورم
- چشم: خشکی ، خارش و یا سوزش چشم ، تاری دید یا حساسیت به نور
- پوست: بثورات جدید مانند اریتما ندوزوم (قرمز و گره های براق روی ساق) یا لوپوس پرنیو (زخم های پوستی در داخل بینی یا داخل بینی ، روی گونه ها ، گوش ها ، پلک ها یا انگشتان دست)
- اعصاب: ضعف صورت یا فلج و بی حسی و سوزن سوزن شدن
- غدد لنفاوی: غدد لنفاوی بزرگ شده ، به ویژه در گردن
- کبد: ناراحتی شکمی سمت راست و تغییر در آنزیم های کبدی
- طحال: ناراحتی شکمی سمت چپ و کم خونی یا سایر ناهنجاری های خون
- سیستم عصبی مرکزی: انسفالوپاتی؛ گرانولوم؛ مننژیت
سارکوئیدوز همچنین ممکن است بر قلب تاثیر بگذارد و باعث نارسایی قلبی، ضربان قلب غیر طبیعی و حتی مرگ ناگهانی شود. مشکلات کلیوی همچنین ممکن است همراه با سارکوئیدوز باشد و منجر به بروز مشکلات در تنظیم کلسیم شود. سطح بالای کلسیم در خون (به نام هایپرکلسمی) و ادرار (که به آن هیپر کلسیوریا گفته می شود) می تواند باعث ایجاد سنگ کلیه و در نهایت نارسایی کلیه شود.
چندین بیماری کلیوی دیگر وجود دارد که با افزایش فراوانی همراه با سارکوئید، از جمله انواع مختلف ورم کلیه مشاهده می شود. بیست و پنج درصد از افراد مبتلا به سارکوئید نوعی درگیری چشم را تجربه می کنند که به یووئیت مبتلا می شوند. سرانجام غده های مختلف بدن مانند غده هیپوفیز، تیروئید و غده پاروتید ممکن است تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرند.
علت مبتلا شدن به بیماری سارکوئیدوز
علت سارکوئیدوز ناشناخته است. اگرچه کارشناسان گمان می کنند که هم ژنتیک و هم نوعی قرار گرفتن در معرض مشکلات محیطی می تواند علت مبتلا شدن به این بیماری باشد. برخی از منابع محیطی که به عنوان پتانسیل ایجاد سارکوئیدوز در یک فرد آسیب پذیر از نظر ژنتیکی ارزیابی شده اند، ویروس های مختلفی مانند ویروس تبخال و همچنین باکتری های مختلفی مانند مایکوباکتریوم (باکتری هایی که باعث سل می شوند) و پروپیون باکتریوم آکنس (یک نوع باکتری) می باشد.
قرار گرفتن در محیط های عفونی از جمله گرد و غبارهای شیمیایی، حلال ها، کپک، سموم دفع آفات، بریلیوم، آلومینیوم، زیرکونیم و مواردی دیگر مورد بررسی قرار گرفته اند. هیچ کدام از موارد به صورت کامل و قطعی دلیل مبتلا شدن به این بیماری نمی باشد و احتیاج به مطالعات بیشتری در این زمینه می باشد.
روش های تشخیص این بیماری
تشخیص سارکوئیدوز اغلب چالش برانگیز است زیرا هیچ آزمایش خون و تصویربرداری منفرد وجود ندارد که بتواند این تشخیص را تکمیل کند. اما تشخیص این بیماری مبتنی بر چهار عامل اصلی می باشد:
- تاریخچه پزشکی دقیق و معاینه کامل فیزیکی
- تصویربرداری و سایر آزمایشات تشخیصی
- نمونه ای از بافت آسیب دیده (به نام بیوپسی)
- تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی
- هدف از تاریخ پزشکی و معاینه فیزیکی ارزیابی علائم و علائم احتمالی سارکوئیدوز و تعیین اینکه آیا تشخیص های جایگزین باید در نظر گرفته شود یا خیر، می باشد.
- تصویربرداری و سایر آزمایش های تشخیصی
انواع مختلف تصویربرداری و آزمایش های دیگر معمولاً برای کمک به تشخیص سارکوئیدوز انجام می شود. این آزمایشات اغلب موارد زیر را شامل می شود:
- تصویربرداری قفسه سینه با اشعه ایکس
- اسکن توموگرافی کامپیوتری HRCT با وضوح بالا از قفسه سینه
- تست عملکرد ریوی PFT
- الکتروکاردیوگرام ECG
- چندین آزمایش خون از سطح آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین ACE ، شمارش کامل خون CBC و صفحه جامع متابولیک CMP
- ادرار و سطح کلسیم ادرار
- معاینه چشم
درمان بیماری سارکوئیدوز با بیوپسی
در طی بیوپسی نمونه کوچکی از بافت اندامی که تحت تأثیر سارکوئیدوز قرار دارد، خارج می شود. بیوپسی ممکن است بر روی ریه یا سایر ارگان یا بافت آسیب دیده مانند گره لنفاوی، ناحیه پوست یا غده پاروتید بزرگ شده انجام شود. گاهی اوقات دو اندام مختلف برای کمک به تشخیص سارکوئیدوز بیوپسی می شوند. پس از برداشتن نمونه بافت برای یافتن مشخصه سارکوئیدوز موسوم به گرانولوما تحت میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد.
تشخیص های دیگر برای این بیماری
چندین بیماری دیگر می توانند علائم و نشانه های سارکوئیدوز را تقلید کنند به همین دلیل پزشک شما این تشخیص های دیگر را ارزیابی می کند:
- عفونت ها مانند سل، هیستوپلاسموز یا ویروس نقص ایمنی بدن انسان
- سرطان مانند لنفوم
- حساسیت ناشی از دارو
- گرانولوماتوز خارجی بدن
- درمان این بیماری
بسیاری از مبتلایان به سارکوئیدوز نیاز به درمان ندارند زیرا گرانولوم ها به مرور زمان برطرف می شوند یا بیماری پیشرفت نمی کند. با این حال برای برخی از افراد درمان ضروری است. ممکن است علائم این بیماری عملکرد روزمره آنها را مختل کند، بیماری آنها با گذشت زمان رو به وخامت برود و یا ارگان های خاصی (به عنوان مثال چشم، قلب یا کلیه) تحت تاثیر قرار گیرند.
درمان بیماری سارکوئیدوز با کورتیکواستروئید
کورتیکواستروئید (که معمولاً پردنیزون است) اصلی ترین روش درمان سارکوئیدوز است. در حالی که یک داروی ضد التهاب موثر، اثرات جانبی احتمالی آن ممکن است از جمله موارد زیر باشد:
- افزایش وزن
- پوکی استخوان
- دیابت قندی
- فشار خون بالا
- عفونت