بیماری ام دی اس چیست

بیماری ام دی اس یا سندروم میلودیسپلاستیک نوعی نارسایی تولید مغز استخوان است که بر تولید پیش ساخت های سلول خونی (گلبول سفید- گلبول قرمز- پلاکت) تاثیر گذاشته و سبب تولید کم یا ناقص آن ها و در نهایت نارسایی خونی در فرد می شود. این مطلب اطلاعاتی در مورد اینکه بیماری ام دی اس چیست به شما می دهد.

MDS  در مردان بیشتر از زنان است و نسبت آن ۴٫۵ مرد به ۲ زن در ۱۰۰۰۰۰ مورد میباشد. ۸۶ درصد بیماران بالای ۶۰ سال سن دارند و میانگین سنی مبتلایان ۷۳ سال میباشد. شایان ذکر است در سنین پایین هم اتفاق می افتد.در ۳۰ درصد از مبتلایان MDS به AML یا سرطان خون تبدیل شده است.

مغز استخوان، سازنده ی گلبولهای خونی مختلف است :
• گلبول های قرمز خون، جهت اکسیژن رسانی
• گلبول های سفید خون ( انواع مختلف)، از عناصر مهم سیستم ایمنی بدن جهت مبارزه با عفونت
• پلاکتها، جهت کمک به لخته شدن خون
مغز استخوان باید تعداد مناسب از این سلول ها را تولید کند؛ و سلول ها هم باید شکل و عملکرد درست داشته باشند. در افراد مبتلا به سندرم میلودیسپلاستیک، مغز استخوان به درستی کار  نمی کند؛  سلول های خونی کم و یا معیوب تولید می کند. سندرم میلودیسپلاستیک می تواند به لوسمی حاد میلوئید و یا سرطان تبدیل شود.

چه چیزی باعث بیماری می شود؟

علت های مختلفی دارد که گفته می شود تشعشعات رادیو اکتیو و بنزن و حتی سیگار و یا چند سال شیمی درمانی میتواند باشد .در تصویر زیر سمت راست مغز استخوان طبیعی و سمت چپ مغز استخوان با MDS را میبینید.

سندرم میلودیسپلاستیک (Myelodysplastic Syndromes – MDS) ناهنجاری در تقسیم سلول بنیادی خون بوده از نظر کمی و کیفی در نقصان تولید سلول‌های خونی نقش دارد. MDS در کم‌خونی‌ای که نیاز به تزریق خون مزمن داشته باشد دیده می‌شود. در بیشتر مواقع به دلیل افزایش نارسایی مغز استخوان هر یک از سلول‌های خونی گویچه سرخ، گویچه سفید و یا پلاکت دچار کاهش تولید می‌شوند.

سندرم های میلودیسپلاستیک، ناهنجاری کلونال استم سل خونی است. به طور معمول در این بیماری ها پانسیتوپنی محیطی (pancytopenia) و مغز استخوان هایپرسلولی (hypercellular) آشکار است. به طور کلی علت این بیماری ها را به علت اپوپتوز (apoptosis) سلول های مغز استخوان میدانند که باعث خون سازی غیر موثر (ineffective hematopoiesis) می شود .

به طورمعمول ، بررسی مورفولوژی مغزاستخوان نشان دهنده دیسپلازی در هر سه رده و ضایعات مولکولی در pluripotent hematopoietic precursors (سلول پیشتاز)است که  رده میولوئیدی ، مونوسیتی ، اریتروئیدی و مگاکاریوسیتی را تحت تاثیر قرار می دهد . این سندروم ها حساسیت زیادی برای پیشرفت بهسوی AML دارند و اغلب بیماران نسبت به درمان های فعلی و در دسترس مقاوم هستند . تحقیقات جدید این نظریه را پیشنهاد می کند که یک فرایند چند مرحله ای  در ژن های کنترل کننده چرخه سلولی ابنرمال ، گیرنده های فاکتور رشد، مولکول های RAS و عوامل رونویسی در این سندروم ها دخیل هستند. بسیاری ازاختلالات کروموزومی در MDS شامل حذف در کروموزوم های ۵ و ۷ و ۱۱ و ۱۲ و ۱۳ و یا ۲۰ است . این اطلاعات نشان دهنده این است  که ژن های مربوط به تومور ساپرس ها نقش بسزایی را در MDS  بازی می کنند .

اگر شما مدل مولکولی ژنتیکی AML امروزی  را در نظر بگیرید در معرفی MDS به نکات خوبی خواهیم رسید . به طور اساسی AML بر اساس دو نوع کلاس جهش است که باعث افزایش AML می شود . در کلاس یک جهش ، سیگنال پرولیفراتیو (proliferative ) و / یا سیگنال بقا را به سوی سلول پیشتاز(hematopoietic progenitors) میفرستد .این عمل باعث جهش نقطه ای در رسپتور تیروزین کیناز مانند FLT3 و c-KIT می شود .جهش های کلاس ۲ ، فاکتور های رونویسی سلول بنیادی را هدف میگیرند که اولین مشکل ، مشکل در تمایز و اختلال بعدی مشکل در آپوپوتز هست . این مدل را میتوان برای MDS هایی که داری ترانس لوکیشین یکسانی هستند ،  هم تعمیم داد اگر چه بعید میرسد که به طور کلی اینکار را کرد .

علت بیماری ام دی اس چیست

در بیشتر مواد بیماری   MDS پزشکان  هنوز علت خاصی برای آنها تعریف نکرده اند و ناشناخته است . مطالعات اپیدمیولوژیک گزارش می دهد که ارتباط ضعیفی بین سیگار کشیدن و MDS ، در معرض نفت قرار گرفتن ، حلال های آلی، کود ها و آرسنیک و تالیوم وجود دارد. جهش ژن به ارث رسیده مانند (AML1 and NF1) برای عده ای از افراد ممکن است باعث ایجاد سندروم کند.

مطالعات در مدل چند شکل ژنی (polymorphic gene variants) درحال پیشرفت است  ولی هنوز هیچ ارگانی گزارشی رسمی ارائه نکرده است .بعضی از موارد MDS مربوط به شیمی درمانی های قبلی است به خصوص مواد آلکالینی و یا بازدارنده های توپوایزومراز (topoisomerase inhibitors) که باعث ایجاد MDS ثانویه می شوند . علاوه بر موارد فوق MDS متعاقب پیوند مغز استخوان هم دیده می شود برای نمونه : پیوند مغز استخوان همولوگ برای لنفومهای غیر هوچکینی.

خطرات ناشی از سندرم میلودیسپلاستیک با بالا رفتن سن افزایش می یابد. عوامل افزایش دهنده عبارتند از:

1) روش های درمانی سرطان: استفاده از داروهای شیمی درمانی خاص جهت درمان سرطان، نقش مهمی در ایجاد سندرم میلودیسپلاستیک ایفا می کند. احتمال ایجاد این سندرم پس از درمان سرطان خون حاد لنفوسیتی در دوران کودکی، بیماری هوچکین، یا لنفوم غیر هوچکین بسیار زیاد است.

داروهای ضد سرطان مرتبط با سندرم میلودیسپلاستیک عبارتند از:

• (Leukeran  (chlorambucil…… کلرامبوسیل
• (Cytoxan  (cyclophosphamide ……. سیکلوفسفامید
• (Adriamycin  (doxorubicin …… دوکسوروبیسین
• (Etopophos  (etoposide …… اتوپوزید
• (Ifex  (ifosfamide 
• (Mustargen  (mechlorethamine
• (Alkeran  (melphalan ….. ملفالان
• (Matulane  (procarbazine…… پروکاربازین
• (Vumon  (teniposide 

برخی شرایط ارثی باعث افزایش خطر ابتلا به سندرم میلودیسپلاستیک می شوند :

• آنمی فانکونی. در این شرایط، مغز استخوان نمی تواند به مقدار کافی از هر سه نوع سلول خونی تولید کند.
• سندرم شواخمن-دیاموند. (یا سندرم شواخمن-بودیان-دیاموند)  نمی گذارد مغز استخوان به اندازه کافی گلبول های سفید خون بسازد.
• نوتروپنی شدید مادرزادی. نبود مقدار کافی نوتروفیل( نوعی گلبول سفید) باعث این بیماری است. 

2) قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: اگر به مدت طولانی در معرض مواد شیمیایی صنعتی خاص  قرار بگیرید، احتمال ابتلا به سندرم میلودیسپلاستیک بیشتر می شود. سیگار کشیدن نیز خطر ابتلا به  سندرم میلودیسپلاستیک را افزایش می دهد.

انوع سندرم میلودیسپلاستیک

عواملی که تعیین  کننده نوع سندرم میلودیسپلاستیک در یک فرد هستند عبارتند از:

• تعداد سلول های خونی که تحت تاثیر قرار گرفته اند. در برخی از انواع سندرم میلودیسپلاستیک، تنها یکی از سلول های خونی ( مثلا گلبول های قرمز) غیر طبیعی و یا کم تعداد است. در انواع دیگر ، 2 یا 3 نوع سلول خونی در ایجاد آن  نقش دارند.

• تعداد ” یاخته نارس” در مغز استخوان و خون. “یاخته نارس” و یا “تنده”، سلولهای خونی هستند که به طور کامل بالغ نشده و نمی توانند به درستی کار کنند.

• طبیعی نبودن ماده ی ژنتیکی مغز استخوان. در یک نوع از سندرم میلودیسپلاستیک، کروموزوم مغز استخوان ناقص است.
نوع سندرم میلودیسپلاستیک، بر پیشرفت بیماری تاثیر می گذارد. به عنوان مثال، نوعی از سندرم میلودیسپلاستیک به لوسمی میلوئید حاد منجر نمی شود. و یا در نوعی دیگر، شانس ابتلا به سرطان خون بسیار بالا است.

پزشک در خصوص نوع سندرم میلودیسپلاستیک و چگونگی تاثیر آن بر سلامت و زندگی، به بیمار اطلاعات خواهد داد.

عوامل تاثیرگذار دیگر عبارتند از:

• زمان ایجاد سندرم میلودیسپلاستیک_  پس از درمان اولیه سرطان بودن و یا نبودن
• تعداد “یاخته های نارس” در مغز استخوان 

علایم سندرم میلودیسپلاستیک

در اغلب موارد، در ابتدای بیماری، سندرم میلودیسپلاستیک عوارضی ندارد. اما، تاثیر آن بر سلولهای خونی علائم هشدار دهنده ایی دارد:
• خستگی _  ناشی از کم خونی، و یا کافی نبودن تعداد گلبول های قرمز خون 
• خونریزی غیر طبیعی
• کبودی و نقاط  قرمز کوچک در زیر پوست
• رنگ پریدگی
• تنگی نفس به هنگام فعالیت بدنی

طبقه بندی و تشخیص

طبقه بندی وتشخیص موارد MDS عمدتا از طریق معاینه مورفولوژیکی مغز استخوان و خون به دست می آید . کاریوتایپ (karyotype) هم اطلاعات خوبی در مرحله پیش  آگاهی به ما می دهد .درحال حاضر تشخیص مولکولی برای شناسایی MDS به طور روتین استفاده نمیشود اگر چه تکنولوژی cDNA microarray در آینده ممکن است کمک بسیار زیادی کند .

دسته بندی (French–American–British (FAB برای MDS در سال ۱۹۸۲ انتشار یافت. این دسته بندی در سال های اخیر مورد انتقاد قرار گرفت که برای این عرصه مفید واقع شد و حداقل ان این بود که به پزشکان اجازه دهد که در مورد این سندروم ها بحث کنند و نشان دهند که MDS گروهی از ناهنجاری های هتروژنوسی است و  آنها را با هم مقایسه کنند هر چند که امروزه هم متخصصان هماتولوژی به طور وسیع این کار شناسایی را بر عهده دارند نه پزشکان .

در دسته بندی FAB پنج زیر گروه وجود دارد که توسط خون محیطی و مغز استخوان دسته بندی شده اند :

(refractory anemia (RA

https://www.alodoctor.com/social/details/37286/%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D9%85-%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA(refractory anemia with ringed sideroblasts (RARS

 (refractory anemia with excess blasts (RA

( refractory anemia with excess blasts in transformation (RAEB-T

(chronic myelomonocytic leukemia (CMML

برای تشخیص سندرم میلودیسپلاستیک، پزشک موارد زیر را انجام می دهد:

• در خصوص علائم و داشتن دیگر مشکلات جسمانی از بیمار سوالاتی می پرسد.
• جهت بررسی دیگر علل ایجاد کننده علایم، معاینه فیزیکی انجام می دهد.
• برای شمارش تعداد سلول های خونی و بررسی آنها در زیر میکروسکوپ، نمونه خون می گیرد.
• نمونه ایی از مغز استخوان برای تجزیه و تحلیل بر می دارد. با وارد کردن یک سوزن خاص به استخوان ران و یا سینه این نمونه گرفته می شود.
• سلول ها ی مغز استخوان را از لحاظ ژنتیکی بررسی می کند.

نحوه درمان سندرم میلودیسپلاستیک

نوع سندرم میلودیسپلاستیک تعیین کننده ی نوع درمان است :

• داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان خون نیز استفاده می شوند
• داروهایی که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می گذارند.
• فاکتورهای رشدی که مغز استخوان را تحریک به ساختن سلول های خونی می کنند.
• تزریق خون انجام می شود. 
• به منظور کاهش بار آهن ناشی از تزریق متعدد، از درمانهای خاص استفاده می شود. 
• برای مبارزه با عفونت ( در صورت نیاز)، آنتی بیوتیک تجویز می شود.

پیوند سلول های بنیادی، تنها روش درمانی است که سندرم میلودیسپلاستیک را به طور کامل از بین می برد. در این روش، سلول های مغز استخوان را با استفاده از پرتو درمانی و یا شیمی درمانی از بین می برند و سپس سلول های بنیادی را از شخص دهنده می گیرند. سلول های بنیادی را می توان از سلول های مغز استخوان و یا از سلولهای خون گرفت. این سلول ها، شروع به تولید سلول های خونی جدید در بدن بیمار می کنند.